Als kind van de stad werd mij geleerd op te passen voor rondzwervende heroïnenaalden wanneer ik rondom de vijvers van het toenmalig Schouwburgplein rende. ’s Avonds moest ik de meneer die ons portiek als warm toevluchtsoord had uitgekozen rustig laten slapen, en ’s ochtends begon de dag met spanning en sensatie: welke autoruit had het deze nacht moeten bezuren? De eerste keer dat mijn fiets werd gestolen, vloeiden de tienertranen rijkelijk en richtte ik mijn hoop op oom agent. Na dertien afgeknipte sloten accepteerde ik dat fietsendieven en een perron met verslaafden bij de grote stad hoorden. Het waren immers de jaren tachtig, en het was nu eenmaal Rotterdam.
Twintig jaar later wandel ik vanaf het Centraal Station over de Mauritsweg en vraagt niemand mij om een euro voor een slaapplaats. Op de zingende Johan van Dams voor de Bijenkorf na is het straatbeeld van de stad radicaal veranderd. De verslaafden lijken uitgegumd. Losgeld geeft men alleen nog aan mensen met een identiteitsbewijs, en verdwaalde spuiten hebben plaatsgemaakt voor lege zakjes cocaïne die niet aan zwaar verslaafden toebehoren, maar aan losbandige tieners met te veel zakgeld.
Democratisering
Sinds het begin van de jaren negentig heeft Rotterdam zich ingezet voor uitbreiding en vergrote toegankelijkheid van de opvangcapaciteit voor zwaar verslaafden. Anno 2012 lijkt de stad deze groep onder controle te hebben. Steeds vaker vinden zij hun weg naar verslavingsinstellingen zoals Bouman GGZ, Nederlands’ grootste instelling.
Sjef Czyzewski (Raad van Bestuur Bouman GGZ) noemt dit de democratisering van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ): “De sector heeft een natuurlijke groei doorgemaakt omdat velen verstoken bleven van hulp. Te weinig hulpbehoevenden wisten de GGZ te bereiken. Zodoende is het niet verwonderlijk dat de sector een dusdanige groei meemaakt wanneer deze mensen de nodige zorg wél vinden.”
Stijgende Kosten
De uitgaven in de GGZ zijn hierdoor aanzienlijk gegroeid. Tussen 2000 en 2007 nam het volume aan zorgproducten binnen de sector in Nederland met gemiddeld 6,4% per jaar toe, wat circa drie 3 procentpunt meer bedraagt dan de volumetoename aan zorgproducten binnen de totale gezondheids -en welzijnszorg. Volgens het Centraal Bureau Statistiek betekent dit per hoofd van de bevolking een stijging van €162 naar €275. De groei vond vooral plaats binnen de ambulante zorg van de sector. Er wordt dan ook gevreesd dat de tot stand gekomen ambulantisering gedurende de komende jaren teniet zal worden gedaan.
Deze stijging, in combinatie met de economische crisis, vormt reden voor minister Schippers (ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) om per januari 2012 de sector voor €600 miljoen aan bezuinigingen op te leggen. Hiervan moeten de instellingen €400 miljoen opbrengen, terwijl de andere €200 miljoen bij patiënten vandaan moet komen. Zij dienen sinds januari 2012 bij opname eenmalig een eigen bijdrage van €200 te betalen. Blijven zij langer dan 31 dagen opgenomen, dan wordt er een maandelijkse bijdrage van €145 van de patiënten verwacht.
Paradigmaverschuiving
De geplande bezuinigingsmaatregel heeft de gehele sector op zijn kop gezet. Met name de eigen bijdrage stuit hevig tegen de borst van de GGZ. Er wordt gevreesd voor de teloorgang van de geestelijke gezondheidszorg wanneer er een onderscheid wordt gemaakt tussen lichamelijke en psychische ziekten. Na jaren van inzet om de GGZ juist te democratiseren en de zwaar verslaafden van de straat te halen, is dit volgens Czyzewski een discriminerende maatregel. “Je zegt toch ook niet dat er te veel kanker -of nierpatiënten zijn? Het gaat om mensen met een geestelijke kwaal die daarnaast lichamelijke gevolgen heeft.”
De ingevoerde bezuinigingen raken hiermee de kern van het probleem. Verslaving wordt namelijk nog steeds niet als daadwerkelijke ziekte beschouwd. Waarom kan de één zich wel beperken tot twee glazen wijn, en neemt de ander er twintig? Hierdoor worden bezuinigingen juist in de GGZ doorgevoerd, en minder snel in de somatische zorg. Czyzewski: “En dat terwijl elke euro die wij aan zwaar verslaafden uitgeven uiteindelijk twee euro oplevert. De baten van de GGZ liggen niet in de GGZ, maar elders in de samenleving. Minister Schippers ziet dat alleen over het hoofd.”
Eigen bijdrage
Czyzewski vreest dat de eigen bijdrage voor zwaar verslaafden dermate afschrikwekkend werkt dat zij deze zorg gaan mijden. De democratisering van de GGZ wordt daarmee in één klap teruggedraaid. Ook de gemeente Rotterdam lijkt de bui te zien hangen en heeft besloten een deel van de lasten op zich te nemen. In ruil voor een premie van zo’n €140 per maand krijgen minima met een collectieve zorgverzekering bij Achmea hun eigen bijdrage door de gemeente vergoed. Volgens Czyzewski is het een gotspe dat de gemeente de verzekeraar nu subsidieert om zorg te kunnen verlenen. Bovendien bereikt deze maatregel lang niet alle zwaar verslaafden, en blijft het probleem in de lucht hangen.
Minister Schippers laat momenteel een monitor uitvoeren die de gevolgen van dit besluit in kaart brengt. In september 2012 worden de resultaten hiervan naar buiten gebracht. Pas dan zullen wij weten of de getroffen bezuinigingen de Rotterdamse jaren tachtig, waarin Perron Nul en de nachtopvang in de Pauluskerk het gezicht van de stad bepaalden, doen herleven.
Fotografie Grand Foulard: Dit is één van de daklozen uit de tijd dat de Pauluskerk nog actief was. Hij liep vroeger in plastic gewikkeld over straat. Het gaat nu relatief goed met hem, hij leeft niet meer op straat en is een stuk schoner geworden.
Nog geen reactie — begin de discussie!