Ga naar de inhoud

Voor welke button kiezen we? — betaald artikel

Dit artikel is voorzien van een blokkade in verband met betaalde toegang, waardoor een gedeelte van de inhoud pas leesbaar is wanneer je bent ingelogd en beschikt over een geldig abonnement.

Volgens hoogleraar Ontwerp en Politiek Wouter Vanstiphout kost de neiging van Rotterdam om louter architectonische meesterwerken te realiseren, de stad veel geld.

de rotterdam mei 2012
De Rotterdam van OMA in aanbouw. foto: Ossip van Duivenbode | www.ossip.nl beeld: Ossip van Duivenbode

Onlangs openden we een kleine architectuurtentoonstelling als onderdeel van de vijfde International Architecture Biennale Rotterdam. Bezoekers van de expositie werden bij betreding van de ruimte verzocht een button uit een schaal te kiezen en deze te dragen. Op de buttons stond de tekst ‘Design as Politics’, gedrukt over beeltenissen van figuren als Robert Moses, Jane Jacobs, Le Corbusier en zelfs Margaret Thatcher. Ook was er een button met daarop de niet mis te verstane boodschap ‘Blame the Architect!’.

Nog geen uur na de opening werd al goed duidelijk welke buttons het meest populair waren. Een aantal intellectuelen-op-leeftijd en een handvol idealistische dames kozen voor Jane Jacobs, terwijl opstandige studenten opteerden voor de ‘Blame..’-button. Een overweldigende meerderheid koos – en in enkele gevallen vocht – niettemin voor de buttons met daarop Le Corbusier en Thatcher.

Le Corbusier en Thatcher – radicale voorstanders van de vrije markt, het hervormen van de overheid, verdedigers van opvattingen als ‘een huis is slechts een vehikel om in te wonen’, altijd op zoek naar manieren om de massa naar hun hand te zetten.

Huidige ontwikkelingen in Rotterdam, de trotse architectuurstad, kunnen uitgelegd worden als een vrij rampzalige botsing van Thatchersiaans bijgeloof in de vrije markt met de neiging van architecten om louter meesterwerken te realiseren, ongeacht de omstandigheden of gevolgen.

Projectontwikkelaars bouwen gigantische kantoorpanden in het hele centrum van Rotterdam, alsof er van een recessie of crisis geen enkele sprake is. De potentiële gebruikers worden verleid in te tekenen op deze panden en hun huidige (vaak nog geen twintig jaar oude) panden leeg te laten staan. Hiervoor zwaaien de ontwikkelaars met de geldbuidel en met voordelen: van lage huur tot huurvrije periodes en gratis inrichting van het interieur. Het resultaat is een absurd piramidespel met lege kantoren als lijdend voorwerp. De ‘iconische’ nieuwe panden van beroemde architecten krijgen een kunstmatig gecreëerde waarde in dit spel, en verbergen zo dat de vraag naar vierkante meters kantoorruimte in werkelijkheid steeds schaarser wordt en misschien zelfs niet eens meer bestaat.

Het gemeentebestuur is echter geen slachtoffer in dit spel: zij speelt een actieve en zelfs cruciale rol in de feitelijke productie van leegstand.

Tegelijk het meest in het oog springende én treurige voorbeeld van bovenstaande ontwikkeling is het nieuwe gebouw ‘De Rotterdam’ van Rem Koolhaas aan de Wilhelminapier. OMA ontwierp een kolos van 160.000 vierkante meter, met daarin een hotel, appartementen, maar bovenal duizenden en duizenden strekkende vierkante meters aan overbodige kantoorruimte. De gemeenschap heeft er alles aan gedaan om investeerders en ontwikkelaars zo ver te krijgen het plan te realiseren en zo – ook gedurende de crisis – de economische sterkte en standvastigheid van de stad te ‘bevestigen’. Om de mogelijke leegstand al een beetje tegen te gaan, heeft de gemeente afgesproken 25.000 vierkante meter aan kantoorruimte af te nemen. Daarom verhuizen afdelingen van de Gemeentewerken Rotterdam, het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam en de dienst Stedenbouw & Volkshuisvesting naar deze nieuwe locatie.

Zij verlaten daarbij een andere architectonische kolos: de Europointtorens bij Marconiplein van architecten SOM. Deze komen als gevolg binnenkort leeg te staan, terwijl juist de gemeente deze panden bijna veertig jaar geleden betrok. De reden: het was de enige manier om de torens niet per direct leeg op te leveren, aangezien de verwachte internationale belangstelling totaal uitbleef.

Van SOM tot OMA: de geschiedenis herhaalt zich. Architecten ontwerpen te-groot-om-te-mogen-falen-projecten voor gemeentes, die op hun beurt aan de basis staan van deze perverse cyclus. De onzichtbare hand in deze schijnvertoning van de dynamiek van de vrije markt is het publieke geld, dat stukgeslagen wordt doordat de gemeente de panden zelf betrekt en zo koste wat het kost het beeld in stand houdt van een levensvatbare stad voor projectontwikkelaars. ‘Blame the architect’? Tja.

Deze tekst is een vertaling van een column die eerder verscheen op bdonline.

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk.

Misschien vind je dit ook interessant

De Stadsagenda

  • Stadsgesprek

    • Evenement

    Hoe blijft Rotterdam in de toekomst bewoonbaar? Het klimaat verandert en dat merken we ook…

    Venue: Debatpodium Arminius
    Datum:
  • Gebouwen door Vrouwen viert het werk van vrouwelijke architecten. Kom naar de feestelijke lancering en vier met ons de bijdragen van vrouwen aan architectuur, stedenbouw en landschapsontwerp in Nederland.

    Venue: Keilepand
    Datum:
  • In de Dolle Kavita Talkshow gaat Rotterdamse schrijfster en theatermaker Shantie Singh in gesprek met verschillende “Dolle Kavita’s”. De eerste editie van talkshow vindt plaats op Internationale Vrouwendag, op zaterdag 8 maart 2025 in theater Zuidplein. Het thema van de kick-off editie is PIONIERS VAN NU.

    Venue: Theater Zuidplein Rotterdam
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • Wil jij werken in het politieke hart van de gemeente Rotterdam voor de leukste fractie van het stadhuis, dan willen we graag met je kennismaken. GroenLinks staat voor een cultuur waarin iedereen zich welkom en thuis voelt, met oprechte aandacht voor de Rotterdammer en voor elkaar. We erkennen en waarderen ieders unieke achtergrond en we werken samen om Rotterdam groener, eerlijker en inclusiever te maken. We doen dat samen met een sterk en divers team van medewerkers en raadsleden.

  • De gemeenteraadsfractie van de Partij voor de Dieren in Rotterdam zoekt een
    bevlogen social media medewerker. Als lid van ons team krijg je de kans om met jouw creativiteit het verschil te maken. Jouw doel is om onze partij zo goed mogelijk te profileren op onze social media kanalen. Een baan in het hart van de Rotterdamse politiek waar je het verschil kunt maken voor dieren, natuur en het milieu.

  • Heb jij visie en zakelijk inzicht, en een groot hart voor muziek, Rotterdam en jong talent? Music Matters zoekt een directeur die richting geeft aan onze missie om jonge Rotterdammers via muziek te inspireren en te verbinden.

  • Bekijk alle vacatures