Ga naar de inhoud

Boekel aan de Maas?

Sinds kort zijn welstandscommissies, de onafhankelijke raden die gemeentes adviseren over bouwaanvragen, in Nederland niet langer verplicht. Boekel was de eerste gemeente die hem afschafte. Eindhoven (de Gekste) is als eerste stad ook een eind op weg. Ook in Rotterdam staat de welstand ter discussie. Wordt Rotterdam Boekel aan de Maas?
Woensdagochtend spreekt de Rotterdamse raadscommisie Fysieke Infrastructuur en Buitenruimte over een nieuwe, 300 pagina’s tellende koepelnota waarin de criteria staan volgens welke de commissie Welstand de komende jaren haar adviezen zal uitbrengen. De VVD, zelf in het college, heeft in haar verkiezingsprogramma staan dat de commissie wat haar betreft afgeschaft wordt. Zij vinden hier oppositiepartij Leefbaar Rotterdam aan hun zijde, en beide zullen daarom waarschijnlijk tegen de nieuwe nota stemmen om de wethouder Karakus terug te sturen om met ruimere, of zonder, criteria terug te komen. Als het liberale D66 collegegenoot VVD ook steunt, dan zijn er bij elkaar 22 zetels, en zijn ze nog maar 1 zetel verwijderd van de meerderheid.

In Boekel is er geen welstandscommissie meer. Deze tekst op de gevel kan daarom niet worden verwijderd.
n Boekel is er geen welstandscommissie meer. Deze tekst op de gevel kan daarom niet worden verwijderd.

Tevredenheid en kritiek
Dat de situatie ernstig is onderschrijft de ingezonden brief van de Van der Leeuwkring aan de Rotterdamse Raad. De Van der Leeuwkring is een groep van 25 directeuren en bestuurders van onder meer corporaties, projectontwikkelaars en bouwbedrijven. In hun brief benadrukken zij dat alle grote Europese steden een toezicht op ruimtelijke kwaliteit hebben. Bovendien zien zij de commissie Welstand als sparringpartner een belangrijke bijdrage leveren aan de door hen gerealiseerde kwaliteit. Zij die getoetst worden door de commissie zijn dus tevreden over dit adviesorgaan.
Je kunt de vele pagina’s van de nieuwe koepelnota te gedetailleerd noemen. Hij is echter compacter dan voorheen, en het is vooral van belang dat er gebiedsgerichte criteria in vermeld staan. Dit betekent dat er voor elke wijk andere criteria staan omschreven. Hierdoor bevat de toetsing wel rechtsgelijkheid (en is dus voor iedere burger hetzelfde), maar wordt er vooral naar de context gekeken. Hiermee is de commissie gelukkig ver weg van een arbitraire schoonheidscommissie, zoals zij een eeuw geleden heette en waar zij ten onrechte nog wel eens mee verward wordt. Het gaat er niet om of een gebouw mooi is, maar of het binnen zijn omgeving past en genoeg kwaliteit bezit.
De discussie over het nut van een welstandscommissie verengt zich snel tot individuele gevallen. Wat voor kwaad kan een voor velen onzichtbare dakkapel in Kralingen? En is het niet doodzonde dat een woning op Zuid niet gerenoveerd kan worden omdat het voor de eigenaar te duur is de kunststof kozijnen 3 centimeter diep in de gevel te laten vallen? In een tijd waar regelgeving in zijn algemeenheid onder druk staat, en de betutteling van de burger taboe is, lijken dit zwaarwegende argumenten tegen een bureaucratische en vrijheidbeperkende welstandscommissie.
90% nuttig
Dit zou echter niet de discussie moeten zijn. Het gaat om het principe of er een onafhankelijk adviesorgaan moet zijn dat toezicht houdt op hoe de stad wordt vormgegeven. De bebouwde omgeving is het decor waarin wij allemaal leven, en is daarmee een collectieve verantwoordelijkheid. Een welstandscommissie kan een nuttige bijdrage leveren aan deze plicht. Uit een onderzoek van het Centrum voor Onderzoek en Statistiek in Rotterdam bleek dat 90% van de bevolking het welstandsbeleid nuttig vindt. En uit een onderzoek van de Federatie Welstand bleek dat de overgrote meerderheid van mensen die bouwaanvragen bij de commissie indienden hier positief over oordeelden. Dit ‘tot eigen verbazing’ van de federatie: zij hadden met name bij partijen wier aanvraag door de welstand negatief was beoordeeld meer chagrijn verwacht.
De commissie heet voluit Welstand en Monumenten, en dat er aandacht voor de monumenten in de stad moet zijn bestrijdt geen enkele politieke partij. Maar aandacht kent natuurlijk gradaties. Het negatief advies van de commissie over het ontwerp van Ben van Berkel voor het monumentale postkantoor op de Coolsingel houdt volgens sommige partijen bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen tegen en zorgt voor onnodig lange leegstand. Een onafhankelijk deskundig orgaan lijkt mij hierin onontbeerlijk.
Vanwege de crisis worden door zowel particulieren als projectontwikkelaars scherp kostenbesparend gewerkt. De consequenties hiervan op lange termijn kunnen zonder toezicht grote gevolgen hebben voor de kwaliteit van de stad. Met wat er nu gebouwd wordt, creëren wij het erfgoed van toekomstige generaties. Laten we daar dan nu reeds toezicht op houden.
Eliteclub
Het voortbestaan van een onafhankelijke welstand staat wat mij betreft niet ter discussie. Wel moet er natuurlijk gediscussieerd worden over de taak van de welstand en de criteria die zij het beste kan hanteren om deze taak zo goed mogelijk te vervullen. Want zelfs bij een schijnbaar eenvoudige excessenregeling, waarbij zoals de VVD voorstelt enkel excessen worden aangepakt, blijft het de vraag wat precies een exces is en op welk moment dat door wie wordt vastgesteld.
Bij het voorstel om meer burgerleden (nu is dat er één) in de commissie toe te laten kan ik me als burger iets voorstellen. Maar ik denk dat het belangrijk is om in zo’n commissie vooral geschoolde mensen te hebben die veel weten van lokale, historische en architectonische context. Leefbaar vindt dit een eliteclub, en dat is het natuurlijk ook: het is een kleine club mensen met specifieke expertise op het gebied waarover zij adviseren. Het alternatief van een formeel toetsende ambtenaar, een stadsarchitect of betrokken burgers die niet per se verstand van zaken hebben is weinig aanlokkelijk.
Welstandsvrij
De commissie is een adviesorgaan, en het College kan daarom (zoals bij het negatief advies over de hoogbouw van Calypso) dit advies naast zich neerleggen. Ook kan het College in samenspraak met de commissie een gebied welstandsvrij verklaren, zoals gebeurde met delen van Nesselande en Park Zestienhoven. De commissie kan dus, in tegenstelling tot een formeel toetsende ambtenaar, afwijken. Samen met de gebiedsgerichte criteria (waarmee de commissie altijd naar de context beoordeelt) zijn hiermee de voorwaarden geschapen voor de ontwikkeling van een vooruitstrevende metropool met een voortrekkersrol op het gebied van architectuur die Rotterdam zo graag wil zijn en zoals ik haar graag zie.
Het idee dat in Rotterdam iedereen mag bouwen wat hij wil, en er niet meer door onafhankelijke experts wordt gekeken naar de context, vind ik beangstigend. Bij mij doemt dan het beeld op van een provinciaals Boekel aan de Maas op. Tegelijkertijd denk ik dat Manhattan er ook zonder een welstandscommissie is gekomen.
Ik wens de raad veel wijsheid morgen.

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk. Je bent al lid vanaf € 7,50 per maand, de eerste maand lees je gratis.

Misschien vind je dit ook interessant

De Stadsagenda

  • Over zichtbaarheid, invloed en toekomstkracht: Vrouwen in Architectuur keert terug! Met inspirerende panels, tours en workshops verken je hoe onderzoek, representatie en praktijk kunnen bijdragen om de positie van vrouwen in de architectuur te versterken. Denk mee en bouw mee aan een inclusiever vakgebied.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Rotterdam is een belangrijke broedplaats voor zowel jonge als gevestigde ontwerpbureaus, die samen aan allerlei complexe lokale, nationale en internationale ruimtelijke vraagstukken werken. Tijdens de Open Bureaudag loop je vrij rond bij alle bureaus en maak je kennis met innovaties, experimenten en vernieuwing in de ontwerppraktijk.

    Venue: Verschillende bureaus in Rotterdam
    Datum:
  • Kom langs en beleef de ruwe schoonheid van Festivalhart Schiemond – van modder uit de Maas tot duurzame bouwexperimenten en zomerse vibes aan het water.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • De programmaleider is verantwoordelijk voor het jaarlijks organiseren en programmeren van vijf bijeenkomsten van de Van der Leeuwkring. Deze bijeenkomsten bieden ruimte voor reflectie, dialoog en actie over maatschappelijke en culturele vraagstukken met een ruimtelijke component die relevant zijn voor de stad Rotterdam.

  • Wil jij je financiële en strategische kracht inzetten voor een theater met grootstedelijke uitstraling en een diepgewortelde maatschappelijke missie? Ben je ondernemend, extern gericht en zie je kansen om het verdienvermogen van onze organisatie verder te vergroten? Theater Zuidplein zoekt een zakelijk directeur die helpt bouwen aan de volgende fase van een sterk, inclusief en ambitieus podium op Zuid.

  • De operationeel medewerker horeca zorgt voor de operationele en administratieve processen samenhangend met de horeca…

  • Bekijk alle vacatures