Op 12 september gingen we massaal naar de stembus, de dag daarna werd duidelijk hoe dat uitgepakt had, en sindsdien is het grote formeren en evalueren begonnen. En terwijl Mark Rutte en Diederik Samsom samen plannen maken, legt Vers Beton de verkiezingsuitslag in Rotterdam onder de loep. Welke partijen waren waar het grootst, wie waren hier de grote stemkanonnen, en bij welk stembureau lopen de meeste anarchisten rond? U leest het allemaal in De Grote Rotterdamse Verkiezingsanalyse.
Stemkanonnen in Rotterdam
Rotterdam, waar we volgens overleveringen allemaal met opgestroopte mouwen in de haven boten staan uit te laden en op aambeelden hameren, stemt natuurlijk massaal rood. In weerwil van de landelijke tendens was daarom hier PvdA-lijsttrekker Diederik Samsom met 23% van alle stemmen de grote winnaar onder ons, de arbeiders. Mark Rutte, gedoodverfd VVD-premier, moest genoegen nemen met 17% van de rode potloden, terwijl PVV-leider Geert Wilders 12% van alle stemmen ontving.
Maar nog voor de lijsttrekkers van GroenLinks, ChristenUnie, SGP en 50plus bleek Tunahan Kuzu het grote stemkanon. 27e plaats op de kieslijst van de PvdA of niet: Kuzu staat op de 9e plek in de ranglijst van voorkeursstemmen. Als je bovendien het aantal voorkeursstemmen vermenigvuldigt met de plaats op de stemlijst voor een relatieve populariteitsscore (wetenschappelijk niet helemaal valide, maar wel een aardige indicator), dan zie je zelfs dat de Rotterdamse politicus met Turkse wortels ruim twee keer zo populair was als Samsom.
Er waren meer lokale helden. Neem CDA’er Turan Yazir, die ondanks een impopulaire partij én een onverkiesbare plek 24 op de kieslijst op de 21e plaats staat van kandidaten met de meeste voorkeursstemmen in Rotterdam. Of Nurten Karisli, op de niet bijster dankbare 52e plek van de PvdA, maar op nummer 26 van de voorkeursstemmenlijst.
De rode draad? Een Turkse achtergrond doet wonderen. Ook een aantal Marokkaanse kandidaten, allen lid van de PvdA, scoorde bovengemiddeld. Kaapverdië was één keer een positieve uitschieter: Carlos Goncalves, voorzitter van de deelgemeente Delfshaven, kreeg als lijstduwer voldoende stemmen voor plek 35 op de voorkeurslijst, en bleef daarmee bijvoorbeeld Jantine Kriens, partijgenoot, mede-lijstduwer en Rotterdams wethouder, met 3 keer zo veel stemmen vér voor.
Rotterdam, waarin bijna de helft van de inwoners allochtoon is, biedt daarom volop kansen voor kandidaten die een specifieke cultuur aan zich weten te binden. Een onontgonnen goudmijn is daarmee de Surinaamse bevolking, de grootste allochtone groep in Rotterdam. Dus, heb je politieke ambities? Sluit je dan aan bij een volkspartij en richt je op de Surinaamse gemeenschap. Zorg er alleen wel voor dát ze gaan stemmen, want de politieke participatie van Surinamers is erg laag. Zo vertelt het rapport De staat van integratie (pagina 53) dat de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2010 onder Surinaams-Antilliaanse kiezers met 26% ‘erg laag’ was.
Score Rotterdamse kandidaten
Hoe deden de 9 hoogst geplaatste kandidaten het bij het Rotterdamse electoraat? Kregen ze speciale liefde vanwege de gedeelde woonplaats? Carola Schouten in ieder geval wel, want zij ontving 17% van alle stemmen op de ChristenUnie, wat voor een nummer drie op de lijst erg veel is. Elbert Dijkgraaf, de tweede mannenbroeder, kreeg bijvoorbeeld maar 10%, en mede-derdeplaatser Wouter Koolmees (D66) harkte maar 6% van de D66-stemmen van zijn stadsgenoten bij elkaar. Maar de echte winnaar, dat was natuurlijk wederom Tunahan Kuzu. Ondanks zijn 27e plaats op de lijst ontving hij 6% van alle in Rotterdam uitgebrachte stemmen op de PvdA, goed voor 2% van alle in Rotterdam uitgebrachte stemmen.
In de top 50 van de voorkeurslijst zitten verder niet opvallend veel Rotterdammers. Naast een handvol van de hoogst geplaatste kandidaten (Kuzu, Schouten, De Kleijn en Harbers) en de lokale helden (Yazir, Karisli en Goncalves) vallen Salima Belhaj (D66), Abdelkader Salhi (PvdA) en Ronald Sörensen (PVV) op, en dat was het.
Vers Beton versus Rotterdam
Bij de presentatie op Vers Beton van de 9 hoogst geplaatste Rotterdammers deden we ook een klein onderzoek naar het stemgedrag van onze lezers. Wat blijkt: de bezoekers van Vers Beton geven een absoluut onbetrouwbare voorspelling van de uitslag in Rotterdam. Gefeliciteerd, Maurice de Hond neemt zo spoedig mogelijk contact met u op! Op deze site ging Leo de Kleijn (SP) met de hoofdprijs naar huis (34%), D66’er Wouter Koolmees kreeg het zilver omgehangen (21%), ChristenUnie-icoon Carola Schouten kwam als derde over de streep (12%), en net buiten de prijzen viel voormalig wethouder en GroenLinks-lid Rik Grashoff (11%).
Als je dat vergelijkt met de échte uitslag, dan zie je een flink ander beeld. Van alle stemmen die op deze 9 kandidaten werden uitgebracht kreeg golden boy Kuzu ruim de helft, en hield daarmee de directe concurrentie op kilometers afstand. Ver, ver daarachter werd Wouter Koolmees met 14% tweede, terwijl Mark Harbers 11% van de stemmen ontving.
Stemgedrag op wijkniveau
Wie op wijkniveau naar de uitslagen kijkt, ziet dat in Rotterdam alle bekende duimregels als vanouds opgaan. Veel allochtonen? Veel PvdA (zo is in heel Delfshaven de PvdA het grootst, behalve op het gegentrificeerde Lloydkwartier). Veel rijken? Veel VVD (Kralingen en Hilligersberg zijn grote blauwe vlaktes). Veel kracht/pracht/vogelaarwijken? Veel PVV (voor uw zoektocht naar boze blanke Rotterdammers kunnen we Vreewijk en Overschie van harte aanbevelen), hoewel haar dominantie sterk is afgenomen (zie ook ‘Stemgedrag toen en nu’).
Ook de Maas zorgt voor duidelijke verschillen. PVV, SGP en 50Plus scoren veel beter op Zuid dan in Noord, terwijl D66 en GroenLinks het vooral van Noordelingen moeten hebben (en daarbij extreem in elkaars vaarwater zitten).
PVV
SGP
50Plus
D66
GroenLinks
Stemgedrag toen en nu
Wie de resultaten van 2010 en 2012 met elkaar vergelijkt, valt direct op: het aantal PVV-stemmers is enorm afgenomen. In 2010 waren er nog tientallen stemkantoren waar de PVV soeverein heerste, en dat aantal is anno 2012 op twee handen te tellen. Opmerkelijk genoeg zijn die stemmers niet overgestapt naar het ‘mildere’ VVD, maar vooral naar de door de PVV verguisde PvdA. Blijkbaar was er in 2010 dus vooral sprake van veel proteststemmen tegen de gevestigde orde, en is in 2012 die groep weer teruggekeerd naar één van de grootmachten. Rotterdam, dat met Pim Fortuyn en het succes van Leefbaar Rotterdam de PVV-stad bij uitstek was, blijkt – afgaande op de uitslag van dit jaar – daar stevig op terug te komen.
Dat werd de afgelopen jaren ook al stapsgewijs duidelijk bij Leefbaar Rotterdam, dat ideologisch meer en meer van de PVV naar de VVD verschoven is. Mocht de PVV bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen meedoen, dan is het dus de vraag of zij echt zo’n door velen verwachte aardverschuiving gaat veroorzaken.
2012
2010
Recalcitrante, ongeldige, anarchistische en minimale stemmen
Als laatste nog wat saillante details om dode momenten tijdens uw gesprek in de buurtkroeg mee op te vullen. Zo waren er diverse stemkantoren die keihard tegen de gevestigde orde ingingen. Op de Landmanstraat 2 (Charlois) zitten de meeste afwassers met tomaatvormige sponzen, het vermaledijde CDA is nog ouderwets populair op Hendrick Croesinckstraat 36 (Hillesluis), hardcore democraten én de laatste handvol GroenLinksstemmers vind je rondom Beukelsdijk 51 (Middelland), milde christenen lopen vooral rond Kobehof 5 (Oosterflank), de BSO op Slaghekstraat 5 in Feijenoord huisvest verdacht veel SGP’ers, en mensen die bij een brand thuis eerder hun huisdier dan hun partner redden wonen vooral rondom het W.G. Witteveenplein 10 (Kop van Zuid).
Het stemkantoor aan Dempostraat 143 (Schiemond) heeft de discutabele eer de meeste ongeldige stemmen ontvangen te hebben (22 van de 1013). Ook op het P.C. Hooftplein 45 (Spangen) is het goed invullen van een formulier bepaald geen sinecure (20 van de 953). Een schilderij van Ravensburger tot een goed eind brengen blijkt in West al met al lang niet eenvoudig. Maar, vrees niet: bij bijna 40 van de totaal 340 stemkantoren heeft niemand buiten de lijntjes gekleurd. We kunnen het heus wel.
Oldschool anoniem de anarchist uithangen door blanco te stemmen was met 10 van de 1155 formulieren vooral populair aan Schinnenbaan 130 (Beverwaard de gekste!) en Centraal Station (10 van de 1694). Ook bij deze eigenschap geldt dat bij bijna 70 kantoren iedereen keurig zijn burgerplicht heeft vervuld en in ieder geval éen keuze heeft gemaakt.
Als laatste: waar vindt u de meeste rechtschapen liefhebbers van de democratie? Eudokiaplein 35 (Bergpolder) is de absolute winnaar, want daar kwam maar liefst 142% van alle opgeroepenen op bezoek. Blijkbaar is het enorm leuk stemmen daar, hoewel de aanwezigheid van een grote kruidenier ter plaatse ook wonderen zal doen.
Dat maakt gelijk duidelijk hoe lastig het is om te bepalen wat de opkomst per locatie is, want Rotterdammers zijn liberaal genoeg om naar eigen inzicht en voorkeur ergens te gaan stemmen. Op Centraal Station ging bijvoorbeeld bijna 1700 man naar de stembus, en ook het Station Alexander wist 640 forenzen te verleiden tot een keuze. Andere populaire stemkantoren zonder oproep waren te vinden op de Erasmus-faculteit aan de Burgemeester Oudlaan 50 en het Maasstad-ziekenhuis.
Verantwoording gegevens
De analyse van de uitslagen is gebaseerd op de door de gemeente Rotterdam vrijgegeven gegevens over de verkiezingingen. Het origineel vind je op de website van de gemeente, maar een handiger gesorteerde versie (waar ook onze analyse op gebaseerd is) kun je online bekijken en downloaden.
Daarnaast heb ik de geweldige analyse op stembureau-niveau van de NRC gebruikt om inzichtelijk te maken hoe de verschillende wijken scoren en wat de verschillen zijn tussen 2010 en 2012. Die NRC-kaart is op zijn beurt gebaseerd op het werk van bestuurskundige Joost Smits. Wie zijn onderliggende gegevensbestand wil gebruiken voor commerciële, onderzoeks- of andere doeleinden moet daarom eerst even contact met hem opnemen.
Bij de interpretatie hebben Eeva Liukku en Sjoerd Wielenga erg nuttig meegedacht. Alle denk- en schrijffouten zijn natuurlijk niettemin voor mijn verantwoordelijkheid.
Al 13 reacties — discussieer mee!
Even Vincent voor zijn door te melden dat het toch echt de Rijn is en niet de Maas.. uiteraard is het nog netter om het de Nieuwe Maas te noemen..
Verder een schitterend vermakelijk stuk 🙂
Haha! Ik dacht er nog aan, maar vond dat Vincent wel vaak genoeg zijn punt bevestigd heeft gezien.
En bedankt voor het compliment!
Beste Inge,
Complimenten. Puik stukje werk en leuk om te lezen !
Grote dank! Nu maar hopen voor jou en je team dat mijn prognose dat Leefbaar Rotterdam bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 niet noemenswaardig zal lijden onder deelname van de PVV ook écht uitkomt.
Leuk om te lezen! (Wel nog even Samson veranderen in Samsom… :))
Scherp gezien! Aangepast, en bedankt voor je feedback!
Leuk stuk, heel aardige analyse.
Het zal Tunahan Kuzu goed doen dat hij 2.5 keer populairder is dan Diederik Samsom. Het zal de Rotterdamse invloed in het Den Haag vast goed doen! 🙂
Maar, noblesse oblige voor Kuzu: ik verwacht nu ook wel dat hij 2,5 keer zo vaak als Samsom in de media komt 🙂
Interessant stuk, het inspireerde mij tot het opzoeken van Kuzu op het internet. Al snel kreeg ik campagnefilmpjes te zien waarin mij iets in het vloeiend Turks werd uitgelegd door Kuzu en door gasten zoals wethouder Karakus. Slechts één filmpje was in het Nederlands ondertiteld en het bevatte geen enkel standpunt over een thema, er werd slechts geappelleerd aan een gedeelde achtergrond. Voor de duidelijkheid ik ben niet per definitie tegen campagne in een andere taal, maar ik word er wel nerveus van als het geen enkele inhoud heeft.
Het is de zwakte van dergelijke identiteitspolitiek dat je je laat reduceren tot je gekozen identiteit. Dus laat de vragen maar komen over de Armeense genocide. En ik hoop van harte dat hij met een beter, en moediger, antwoord komt dan Albayrak. Ook heb je de identiteitspolitiek nooit helemaal onder controle, het blijft een wisselwerking. Ik ken mensen die altijd op een vrouw stemmen of altijd op een allochtoon. Ieders goed recht uiteraard, net als de teleurstelling als blijkt dat de kandidaat niet voldoet aan je eigen progressieve fantasieën. Zo betrapte ik mijzelf bij Mariko Peters zwanenzang op het zachtjes fluiten van Tammy Wynette’s “Stand by your man”.
Ja, daar snij je een interessant punt aan. Wat is precies geoorloofd in de strijd om de stemmen? Kandidaten profileren zich graag met de zaken waar ze zich sterk voor maken, zoals milieu, economie of betrouwbaarheid. Wat betekent het als iemand zich – zoals in het geval van Kuzu – specifiek Turks profileert? Is er iets mis met het stemmen op iemand vanwege zijn achtergrond? Ik weet het gewoon niet.
Als afkomst een reden is dan is dat natuurlijk niet erg. Als het de enige of veruit de belangrijkste reden is dan vind ik dat wel discutabel. Ik stem altijd op iemand die zich sterk maakt voor milieu/duurzaamheid binnen mijn partij. Als er dan nog meerdere opties zijn stem ik meestal op een vrouw, maar inhoud voert veruit de boventoon.
Wat de meerwaarde van iemand zijn afkomst is is mij een raadsel maar blijkbaar is het een grote stemmentrekker. Wat beweegt die mensen om juist op hem te stemmen?
1. Het is wel erg selectief als je informatie over mij opzoekt en dan slechts het beeld over mijn persoon probeert te vatten in drie filmpjes (die overigens allen wel ondertiteld zijn, let wel dat je de caps op ‘on’ zet). Op de overige 50 pagina’s op Google staat ook veel informatie. Voor het geval je een volledig beeld wil hebben raad ik je aan om daar ook eens naar te kijken.
2. Tijdens de campagne, die voor mij 8 weken heeft geduurd en waar ik een zomervakantie voor heb opgeofferd, in plaats van de 2 weken op TV, hebben wij ingezet op 3 focusgroepen (voor de oplettende lezer: niet alleen de Turks-Nederlandse kiezer dus). Ten eerste hebben wij ons gericht op de Rotterdamse kiezer, omdat ik de eerste Rotterdamse kandidaat was op de lijst van de PvdA. In de tweede plaats hebben wij ons gericht op jongeren door actief in te zetten op social media en in de derde plaats hebben wij een gerichte doelgroepencampagne gevoerd in die plaatsen waar veel mensen wonen waar ik een achtergrond mee deel. Met succes… maar schijn bedriegt als men denkt dat de voorkeursstemmen alleen maar afkomstig zijn van mensen waar ik een achtergrond mee deel. Ik weet bijvoorbeeld ook dat ik ben gesteund door Nederlanders, Marokkaanse Nederlanders, Somalische Nederlanders en nog meer Nederlanders. (Uiteindelijk allemaal Nederlanders)
3. In de reactie van Miki voel ik onbehagen over stemmen op identiteit zonder inhoud. Dat is prima. Vergeet niet dat de kiezer de keuze had uit 14 kandidaten met een Turkse achtergrond…
4. Ik heb me ingezet om het verhaal van de PvdA te vertellen. En dat ging over economische groei, werkgelegenheid en het eerlijk delen van de kosten. Dat verhaal sloeg aan bij heel veel Nederlands, ook bij de Turks-Nederlandse gemeenschap…(zie de grote Rotterdamse verkiezingsanalyse)
Uiteraard was de keuze selectief, aangezien het onderwerp van het artikel gaat over de afgelopen verkiezingen was ik in het bijzonder geïnteresseerd naar de campagne van
de meest succesvolle Rotterdamse kandidaat. De campagne video’s die deze, toegegeven oppervlakkige, zoektocht opleveren zijn gericht op Nederlanders met een Turkse achtergrond. Niet alleen wat taal betreft, maar ook wat betreft de mensen die aan het woord zijn. Het leitmotiv is dat ze allen Turks zijn, al zijn ze mogelijk ook jongeren en Rotterdammer. De indruk die bij mij dus overblijft is dat de nadruk in de campagne, in ieder geval wat campagnefilms betreft, bij de Turkse minderheid lag. Dat ook mensen met een andere achtergrond op Kuzu hebben gestemd doen niet af aan deze indruk. Ik zie ook niet de relevantie van 14 andere Turkse kandidaten. Ten eerste weet ik niet of zij zich in hun campagne ook op een dergelijke manier hebben geprofileerd, ten tweede zie ik niet in wat de relevantie van hun keuze op Kuzu’s strategie zou moeten zijn. Het zijn van politicus behelst principiële afwegingen, als de keuze van campagne al bezoedeld is door bot pragmatisme dan is de carriere begonnen met een verkeerde afweging. Het vakantie argument gaat volledig aan mij voorbij, lijkt mij trouwens in deze tijd ook niet echt handig om een beroep te doen op de opoffering van vrije tijd terwijl in Rotterdam een steeds grotere groep zich met een minimum moet behelpen.
Inmiddels heb ik nog bij één andere video via de cap knop, dank voor de tip, de ondertiteling mogen volgen, de boodschap is even inhoudsloos als in de andere video. De Turkse deelraadsvoorzitter van de Deelgemeente Feyenoord lepelt wat zinnen voor die, misschien door de vertaling nogal gedateerd overkomen: Kuzu is de kandidaat „die de taal spreekt van het volk en daar vandaan komt”. De laatste keer dat ik zulke teksten heb gehoord was toen ik mijn oude plaat met strijdliederen uit de Spaanse burgeroorlog had teruggevonden. Dat was een mooie middag. Maar dit is een andere context. Als identiteitspolitiek zich beperkt tot dergelijke retoriek dan heb ik daar inderdaad moeite mee. Ik heb er niet altijd moeite mee, het kan ook positief zijn als identiteit verbonden wordt aan inhoud in plaats van dat het blijft bij sentimentele retoriek over verbondenheid. Een positief voorbeeld was deze zomer in Amsterdam tijdens de Gay Pride. Voor het eerst deed een Turkse boot mee; de deelnemers wisten niet wat de reactie zou zijn binnen de Turkse gemeenschap, en sommige politici met een Turkse achtergrond ondersteunden de actie openlijk door er te zijn. Overigens weet ik niet of Kuzu bij deze groep hoorde of niet. De Turkse achtergrond was voor de deelnemers relevant omdat zij homoseksualiteit ervaarden als een taboe onderwerp binnen hun gemeenschap en de politici van Turkse afkomst die de actie ondersteunden namen een politiek risico, gemotiveerd neem ik aan door een morele overtuiging. Identiteitspolitiek is in zo’n context zinvol, emancipatoir, en het vergt bovenal moed. Identiteitspolitiek zonder een inhoudelijke context is wat mij betreft het tegenovergestelde. Het levert bewust inhoud in voor populariteit, zolang het bij vage toespelingen over verbondenheid blijft neemt er niemand aanstoot aan. Maar de constructie van verbondenheid is broos, en bij het behandelen van specifieke onderwerpen wordt deze broosheid duidelijk omdat dan de tegengestelde belangen binnen de groep duidelijk worden en de groep opnieuw gedefinieerd wordt naar sub groepen: Turkse man, Turkse vrouw, Turkse werknemer, Turkse werkgever, Turkse atheist, etc.