Cultureel ondernemerschap? Kraak de Shell-toren!

Vandaag velt de gemeenteraad een definitief besluit over het veelbesproken Cultuurplan 2013-2016. Hiermee treedt de apotheose in van een ‘Rotterdams theater in drie bedrijven’ – althans, in de bewoording van CDA-cultuurwoordvoerder Nelleke Weltevrede afgelopen donderdag in de raadszaal. Het toneelstuk begon vorig jaar, met het eerste bedrijf: de vaststelling van de uitgangspuntennota Midden in de stad, met als kernpunten ‘cultureel ondernemerschap’, ’talentontwikkeling’ en ‘verlevendigen stadscentrum’. Daarna kwam het tweede bedrijf in de vorm van het Cultuurplanadvies van de RRKC (“dit advies doet pijn”). Het derde bedrijf is dus vandaag. En dat wordt theater van de bovenste plank: Er zijn afgelopen week in de raad niet minder dan 35 moties ingediend, elk met een voorstel voor herverdeling van het cultuurbudget, sommigen zelfs uitgaand van een verhoging van het gehele budget. Enfin. Ik wil de metafoor van Weltevrede gebruiken als uitgangspunt voor een onbescheiden en onconventioneel script voor het laatste bedrijf van deze vertoning.

schoothondjes
Wat ik wil is dat traditionele culturele instellingen zich wat meer buiten de gebaande paden begeven, wat meer out-of-the-box gaan denken in goed Nederlands. De stád moet voorop staan, het publiek, de bezoeker. En niet de politiek. Culturele instellingen moeten weer zélf het initiatief nemen, in plaats van als schoothondjes achter fractieleden, commissieleden, wethouders en mecenassen aan te lopen of – erger nog – op deerniswekkende wijze de handdoek in de ring gooien. Maar allereerst dit: klassieke tragedies bestaan doorgaans uit vijf bedrijven, niet drie. Nelleke Weltevrede heeft in ieder geval één bedrijf over het hoofd gezien, namelijk de aanpassingen die het college van B&W deed aan het advies van de RRKC. Over nut en noodzaak van ‘deskundige adviezen’ is in dit kader afgelopen vrijdag geschreven in de rubriek de beste stuurlui. Goed, dan is het nu tijd voor het laatste bedrijf. Een definitieve ontknoping voor de politiek en het culturele veld, de toekomst van ná de wonderlijke besluitvorming.
Mijn suggestie voor het vijfde bedrijf van de tragedie: De heilzame chaos. Met als casus: Museum Rotterdam, voorheen Historisch Museum Rotterdam, zwaar getroffen door de bezuinigingen, en niet onterecht al tweemaal eerder in de kolommen van Vers Beton besproken. Meest recente stand van zaken: Het museum gaat antikraak. In z’n eigen gebouw, het Schielandshuis. De huur wordt gereduceerd, en de tentoonstellingen en collectie kunnen blijven, tot het museum z’n intrek kan nemen in het Forum van Koolhaas. Ik sprak museumdirecteur Paul van de Laar er telefonisch over. Er zijn gesprekken met Stadsontwikkeling, eigenaar van het Schielandshuis, en met betrokken wethouders. Dat komt wel goed met dat antikraakplan. En een definitieve oplossing? “Alle nieuwe ontwikkelingen zijn afhankelijk van een nieuwe locatie. En die komt er, waarschijnlijk in het Forum.” Wacht even hoor… Waarschijnlijk in het Forum?!? Van de Laan: “Dat we gaan verhuizen dat staat vast, en dat het Forum, waarvan de bouw nu gaat starten, een goede optie is, staat ook vast.”
kansloos vastgoed
Hoe zit dat met dat Forum? De cultuurwoordvoerder van de VVD-fractie, George van Gent, lijkt in ieder geval weinig vertrouwen te hebben in de totstandkoming, zo bleek tijdens de raasvergadering vorige week. In plaats van “huren in een project waarvan de realisatie nog niet verzekerd is” pleitte Van Gent in een gloedvol betoog voor een nieuw museum, “een gebouw met architectonische allure aan Maas”, een nieuw “iconisch” onderkomen voor Museum Rotterdam, Maritiem Museum, OorlogsVerzetsmuseum én het Havenmuseum. Mooi plan, George, maar ik geloof niet dat er geld is voor zo’n museum. Ik dacht dat we juist moesten bezuinigen. En dan het idee om de kosten van het nieuwe museum deels te dekken, door het bouwen van een “commerciële toren aan het Churchillplein” op de plaats van het huidige Maritiem Museum… Weet meneer Van Gent wel hoeveel kansloos vastgoed er momenteel ongebruikt staat weg te kwijnen in de stad? Nóg een lege toren erbij?
Als museumdirecteuren voor anti-kraak gaan, en politici dromen van iconische museumgebouwen, dan weet ik nog wel wat geschikte pandjes! Als je toch voor de onconventionele oplossingen gaat, waarom laat je je dan als museum wegmoffelen in een winkelcentrum? En waarom zou je als politiek tientallen miljoenen besteden aan een iconisch gebouw (even daargelaten dat dat geld er niet is), als er zoveel iconische gebouwen leegstaan?
de Shell-toren als scharnierpunt
Als ik directeur zou zijn van het Museum Rotterdam, zou ik serieus werk maken van dat kraken. Ik zou de Hoftoren confisqueren, je weet wel, de voormalige Shell-toren, die betonnen monoliet aan het Hofplein, die al tijden voor 80% leeg staat. Niks afwachten, maar een statement maken! Een Rotterdams icoon met een ontegenzeglijke band met wat de stad groot heeft gemaakt: de haven. Een gebouw dat een scharnierpunt is in geografische zin, aan de noordzijde van de Coolsingel, tussen de historische stadsdriehoek en Vogelaarwijken in, een scharnierpunt ook vanuit historisch oogpunt, als ‘laatste erectie van het grootkapitaal’ (google die maar). Centraal gelegen, met een schitterend uitzicht (massa’s mensen hebben daarvan gesmuld tijdens ZigZagCity). Lekker dicht bij de ‘humuslaag’ van creatievelingen rondom de luchtsingel. Uitstekende plek om ook het depot (nu nog in een loods in de Alexanderpolder) in onder te brengen, want het is al bijna een bunker. Halfopen natuurlijk, dan heb je wat te zien. En voeg dan ook de depot-functie van het Boijmans gelijk toe, want naar mijn weten is daar nog steeds geen concreet plan voor gemaakt, terwijl er wel 5 miljoen in het cultuurplan voor is vrijgemaakt. (Er schijnt bovendien een mecenas met 15 miljoen paraat te staan.) Is de lift niet groot genoeg voor alle objecten? We zetten er permanent een grote bouwkraan naast. Lekker Rotterdams, en een occasionnetje hoeft in deze tijden van bouwcrises niet veel te kosten.
Voor hoge plafonds breken we een paar vloeren door. Op andere verdiepingen hangende tuinen en stadslandbouw (zijn al plannen voor gemaakt), en alles su-per-duur-zaam natuurlijk. Je ziet een verdieping met een tentoonstelling, een verdieping met stadsgeiten en wat dies meer zij, nog een verdieping met historische meuk, een paar verdiepingen halfopen depot, dan weer geiten, nog een laatste verdieping met een hedendaagse tentoonstelling, het werk van jonge Rotterdamse modeontwerpers ofzo, en tussendoor natuurlijk steeds een schitterend uitzicht op hoe de stad is geworden. Restaurant, koffiebar bovenin… Denk aan Centre Pompidou, of beter en recenter: het MAS, het Museum aan de Stroom in Antwerpen, en je weet wat zo’n semi-publiek toegankelijke toren voor een stad kan betekenen. En hoeveel kopjes koffie je bovenin kan verkopen als tegenwicht voor al die subsidie. En over geld gesproken: Ik weet nog wel een sponsor: die multinational van die schelp.