Ga naar de inhoud

De Rotterdamwet, een sociologische beschouwing

 De afgelopen maanden zijn er op Vers Beton diverse artikelen verschenen over de Rotterdamwet: de wet die het mogelijk maakt om in specifieke wijken bewoners onder een bepaald inkomensniveau te weigeren. Gwen van Eijk schreef bijvoorbeeld over het discriminatoire karakter van de wet, omdat mensen van een lage sociaaleconomische klasse worden buitengesloten. Myrta Otten schreef over het koude en bureaucratische karakter van de wet.
Beiden zijn daarmee vooral negatieve beschouwingen van de wet. Het is echter interessant om verder te kijken dan deze associaties. Koude bureaucratie is immers meer een gemeenteprobleem dan een Rotterdamwet-probleem (wel eens geprobeerd een vergunning aan te vragen?). En discriminatie mag dan onwenselijk zijn, dat zijn de alternatieven voor de Rotterdamwet ook. In plaats van de wet categorisch af te wijzen, is het daarom verstandiger om te kijken welke maatregelen er per wijk of buurt nodig zijn. De Rotterdamwet kan daarbij de beste optie zijn.

illustratie
illustratie

Het doel van de Rotterdamwet is gentrification. Dit is het proces waarbij een buurt, wijk of stad sociaaleconomisch sterker wordt. Met andere woorden: het gemiddelde inkomen van een wijk stijgt. In heel Rotterdam vindt dit proces plaats. Met name wijken als Spangen en Pendrecht zijn mooie voorbeelden, maar ook een wijk als Middelland maken een dergelijke verandering door.
Gentrification werd in eerste instantie vooral waargenomen als een onafhankelijk fenomeen, als iets dat ‘ zomaar’ gebeurde. Inmiddels is gentrification zowel in Rotterdam als in de rest van Nederland echter steeds meer een doelbewust middel van de overheid geworden om leefbaarheidsproblemen op te lossen. Wijken met veel leefbaarheidsproblemen worden gekenmerkt door een hoge concentratie laag opgeleide bewoners met lage inkomens. Het doel van gentrification van een buurt is dan ook dat er minder mensen met lage inkomens komen wonen en er daarmee minder leefbaarheidsproblemen ontstaan. De Rotterdamse overheid streeft gentrification op drie verschillende manieren na. Aan alle drie de mechanismen kleven echter nadelen.
In de eerste plaats wordt getracht gentrification te bewerkstelligen door renovatie of sloop en nieuwbouw van oude panden. Meer dan eens moeten oude, armere bewoners hierbij plaatsmaken voor nieuwe, rijkere bewoners. Een groot nadeel van deze methode is dat het veel geld kost, dat de overheid en woningbouwcorporaties door de crisis steeds minder te besteden hebben.
Een tweede mechanisme is het aantrekken van de ‘creatieve klasse’, een methode gebaseerd op de klassieke onderzoeken naar gentrification. Loretta Lees schreef bijvoorbeeld over de gentrification van het vervallen Brooklyn, New York, dat door de toestroom van jonge creatieve kunstenaars ook weer populair werd bij de rijke zakenmensen van Wall Street (pdf). In corporatietermen spreekt men in dit verband echter liever van de ‘ rode leefstijl’, gebaseerd op het ‘BSR model’ van SmartAgent. Hiermee wordt de hoger opgeleide klasse die zich interesseert voor haar omgeving in al haar facetten bedoeld. De bedoeling is dat deze mensen naar probleemwijken verhuizen waardoor gentrification plaatsvindt op de manier zoals het door veel onderzoekers is waargenomen: als een ‘natuurlijk’ proces waarbij betrokken bewoners een wijk van onderaf verbeteren. Het nadeel van dit mechanisme is echter dat de potentiële poel van ‘rode’ Rotterdammers nogal ondiep is. Recent onderzoek van SmartAgent wijst namelijk uit dat nog geen 8% van de Rotterdammers ‘rood’ genoemd kan worden. Hierdoor is de reikwijdte van deze methode beperkt.
Het derde mechanisme is dus de Rotterdamwet. Hierbij draait het niet om het aantrekken van een sociaaleconomisch hogere klasse, maar juist om het weren van een sociaaleconomisch lagere klasse. Doordat de laagste inkomens, met de meeste problemen, uit een wijk worden geweerd zal deze langzaam ten goede veranderen, althans dat is het idee. Het voordeel van de Rotterdamwet ten opzichte van de twee andere mechanismen, is dat het weinig kost. Het nadeel van de Rotterdamwet is natuurlijk het discriminatoire karakter, maar of het weigeren van nieuwe bewoners erger is dan het uitzetten van oude bewoners (zoals bij sloop en nieuwbouw nog wel eens wil gebeuren), is maar de vraag.
Discriminatie is nu eenmaal een algemeen nadeel van gentrification. Volgens welk mechanisme het ook plaatsvindt, de sociaaleconomisch lagere klasse is altijd de dupe. Toch zal de gemeente leefbaarheidsproblemen hoe dan ook moeten aanpakken. Ze moet daarbij beseffen dat de Rotterdamwet niet de enige en de beste strategie is. Elke wijk is anders, de ene wijk kan gebaat zijn bij het versterken van de sociale cohesie, terwijl in andere wijken een repressieve aanpak of juist extra vrijheid een positief effect kunnen hebben. Maar soms zal gentrification van een wijk de beste optie zijn. Het is daarom onwenselijk om de Rotterdamwet categorisch af te wijzen.

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk. Je bent al lid vanaf € 7,50 per maand, de eerste maand lees je gratis.

Misschien vind je dit ook interessant

  • Staat de ‘deutschfreundliche’ zakenman Van der Mandele niet te veel op een voetstuk in Rotterdam?

    • Wetenschap en onderwijs

    Weggemoffelde geschiedenissen, flinterdunne oorlogsarchieven en onvolledige dossiers staan kritisch onderzoek naar de samenwerking tussen de Rotterdamse zakenman Karel van der Mandele en de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog in de weg. Historicus Merel Leeman over het omstreden oorlogsverleden van Van der Mandele, die nog steeds op handen wordt gedragen in Rotterdam.

  • “Er zit een groot gat tussen de belevingswereld van jongeren en de stad”

    • Stadmaken

    Duizenden brugklassers komen deze dagen thuis met het gifgroene boek Metro 010 in hun schooltas, een graphic novel over de geschiedenis van Rotterdam. Dit boek is het succesvolle passieproject van Ellen Schindler, partner bij ontwerpbureau De Zwarte Hond. Momenteel wordt gewerkt aan een Groningse en Berlijnse editie. Een gesprek over hoe je jongeren serieus en structureel kunt betrekken bij stadsontwikkeling.

  • Antonio: het verhaal van een verzetsheld uit de Rotterdamse slavernijgeschiedenis

    • Wetenschap en onderwijs

    Rotterdam speelt een belangrijke rol in ons slavernijverleden, maar die geschiedenis ligt nog veelal begraven in internationale archieven. Loulou Drinkwaard verdiepte zich in de levensloop van Antonio, een man die stierf op een Rotterdamse plantage nadat hij zich herhaaldelijk verzette tegen een leven in slavernij.

  • Alle artikelen

De Stadsagenda

  • Over zichtbaarheid, invloed en toekomstkracht: Vrouwen in Architectuur keert terug! Met inspirerende panels, tours en workshops verken je hoe onderzoek, representatie en praktijk kunnen bijdragen om de positie van vrouwen in de architectuur te versterken. Denk mee en bouw mee aan een inclusiever vakgebied.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Rotterdam is een belangrijke broedplaats voor zowel jonge als gevestigde ontwerpbureaus, die samen aan allerlei complexe lokale, nationale en internationale ruimtelijke vraagstukken werken. Tijdens de Open Bureaudag loop je vrij rond bij alle bureaus en maak je kennis met innovaties, experimenten en vernieuwing in de ontwerppraktijk.

    Venue: Verschillende bureaus in Rotterdam
    Datum:
  • Kom langs en beleef de ruwe schoonheid van Festivalhart Schiemond – van modder uit de Maas tot duurzame bouwexperimenten en zomerse vibes aan het water.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam