De makers van Rotterdam #4: Mesh Print Club

Van oudsher staat Rotterdam bekend als een stad waar noeste arbeid wordt verricht. Handen uit de mouwen en niet lullen maar poetsen. Door de industrialisering zijn veel bedrijven weggetrokken uit de stad. Inmiddels lijkt dit proces op z’n retour; startende ondernemers, kunstenaars en kleine werkplaatsen vestigen zich in leegstaande panden in arbeiderswijken. Er is een herwaardering voor lokale, ambachtelijke en ‘eerlijke’ producten. Wie zijn de nieuwe makers in Rotterdam, wat maken ze en hoe maken zij het verschil in hun buurt of wijk? De makers van Rotterdam #4: Mesh Print Club.
In de voormalig drukkerij van dagblad Het Vrije Volk worden weer pamfletten, posters, en ansichtkaarten gedrukt. Aan de muur hangen een vis, de skyline van Rotterdam en een stel benen gedrukt op een theedoek. Zware metalen tafels staan in de ruimte opgesteld, waarnaast in rekken van metalen roosters de nieuwe drukken drogen. We zijn in Mesh Print Club, de enige zeefdrukkerij van Rotterdam, en praten met een van de oprichters, Sander van Loon, over de oorsprong en toekomst van Mesh Print Club.

Sander: “Het begon met een frustratie. Ik wilde de achterkant van een poster bedrukken, maar dat vinden ze bij een drukker teveel werk. Ik had al zelf geleerd te zeefdrukken in Antwerpen en had net wat geld dus ik dacht: ik koop zelf een zeefdruktafel. De tafel was 2000 euro, nog best aan de prijs, gebouwd door de vader van de verkoper, die ingenieur is.
Maar waar laat je zo’n tafel? Een vriend van mij wist nog wel een pandje op de Eendrachtstraat dat we goedkoop konden huren. Er was alleen geen stroom dus ’s nachts moesten we drukken in het donker, en water konden we alleen krijgen van de buren via een tuinslang door de brievenbus.
De eerste keer hebben we geprobeerd konijntjes te drukken op piepschuim. Maar door de thinner beet het hele piepschuim weg, dus dat was dus niet zo’n succes. Een andere keer wilde ik een krantje voor een schoolopdracht drukken. Toen heb ik 24 uur achter elkaar gezeefdrukt. In het donker was het spookachtig, heel het pand stonk naar de thinner, en de zeefdrukramen uitspuiten moest in het wc-hokje.”

Vereniging

Hoe zorg je er voor dat als iets op is of kapot is je het dan niet helemaal zelf hoeft te betalen? Een zeefdrukraam kost negentig euro, en ook andere tools kunnen kapotgaan. Sander bedacht met medeoprichters Merijn van Essen en Rens van der Berge dat je met een vereniging de huur van het pand kan betalen en de risico’s kan delen. Door de club met zeventig leden is het zeefdrukken in Rotterdam dan ook enorm gegroeid. Je kan werk van de Mesh Print Club op veel plekken, zoals koffiezaakjes, terugvinden in de stad.
“Bijna alle zeefdrukwerkplaatsen in Nederland, ik geloof dat het er twaalf zijn, zijn hier langs geweest om te kijken hoe we het hier doen. Wij verkopen bijvoorbeeld onze eigen inkt en hebben veel zelf geautomatiseerd. Omdat wij met vrijwilligers werken, konden wij groeien terwijl andere bedrijfjes mensen moesten ontslaan.
We krijgen verder geen subsidie. We kunnen onze vrijwilligers soms opdrachten bieden via ons ‘Rent-a-Pro’-systeem, waarbij we opdrachten die binnenkomen onder de leden verdelen.”

Samenwerking

Andere werkplaatsen zouden ook kunnen leren van de samenwerking van de printclub met een ontwerpbureau. Naast de Mesh Print Club, hebben Sander en Merijn namelijk ook het ontwerpbureau OONA opgericht. OONA heeft een belangrijke rol gespeeld voor de herkenbaarheid van de printclub. De rondreizende Mesh Mobile, waarmee met een busje op festivals wordt geprint, is gefinancierd door OONA en heeft voor mobiliteit en zichtbaarheid gezorgd met weinig middelen. Daarnaast heeft OONA tools ontwikkeld zoals de ledenlogin en een credits-systeem om de organisatie en zelfstandigheid van de print community te verbeteren.

Delen

“Het gedachtegoed dat ik hier steeds meer probeer in te brengen is: heb je genoeg om te delen, en heb je tijd om te wachten? We willen dat leden ook zelf ideeën gaan ontwikkelen hoe we geld kunnen verdienen of meer leden kunnen trekken. In plaats van dat ik alles oplos en de taken verdeel, moet de vereniging uiteindelijk zichzelf in stand kunnen houden. Als vereniging kun je dan de middelen aanbieden waar leden zelf initiatieven mee kunnen uitvoeren. Het vormt een constante balans van open en gesloten, meedoen en bijdragen. Iedereen die hier drukt kan potentieel iets bijdragen aan de vereniging; de een is goed in organiseren, de ander kan tekstschrijven. Door dat soort bijdragen kan een vereniging draaiende blijven.
Uiteindelijk moeten we het systeem zo inrichten dat het ook zonder vrijwilligers kan. Misschien gaan we toch een keer een aanvraag doen voor een educatieplan, zodat we voor de buitenactiviteiten geld voor kunnen krijgen. Als we ervoor kunnen zorgen dat de kern, de Mesh Print Club, op zichzelf kan blijven draaien, dan vind ik het prima om ook een keer om geld aan de gemeente te vragen om mensen te kunnen betalen.”

Buurt

Als werkplaats leeft Mesh Print Club een zwervend bestaan. Zo heeft de club bij het Stadhuisplein gezeten, zijn ze een tijdje slechts een “mobiele printclub” geweest, en moeten ze binnenkort ook het huidige pand bij de Slaak verlaten.
“We denken eraan om naar Zomerhofkwartier te gaan. Havensteder, die ons daar een pand aanbiedt, wil graag dat we op de benedenverdieping van de nieuwe werkplaats een echte koffiebar/lunchroom inrichten. Het is een moeilijke buurt en Havensteder hoopt dat we met de werkplaats verbinding kunnen maken met de buurt. Hier kwam bijvoorbeeld laatst een Turkse familie langs: een vader die hier een stoffenwinkel heeft en vroeger wel eens heeft gezeefdrukt, samen met zijn vrouw en dochter. Zij wilden alle drie lid worden.”

Zeefdrukken

De afgelopen jaren is de rol van de ontwerper veel verschoven, vindt Sander. Tegenwoordig lijkt iedereen ontwerper, en als Photoshop een nieuw filter heeft, zie je op alle flyers dezelfde truc voorbij komen. Daardoor kreeg Sander de behoefte om het zichzelf moeilijker te maken. Door zeefdrukken ga je anders nadenken:
“Als je besluit maar 2 kleuren te drukken omdat dat minder tijd kost dan full-color, moet je bewuster met kleurgebruik omgaan. In plaats van maar klakkeloos honderd printjes uit de printer laten rollen, ontwikkel je daardoor een bepaald gevoel voor de beperkingen van de techniek. Creativiteit is niet te stoppen, maar juist door die beperkingen kan dus iets moois ontstaan. Sinds een tijdje hebben Mike en Gita Leach zich aangesloten, zeefdrukkers met meer dan 50 jaar ervaring. Wat zij met een raam kunnen, kan niemand in Nederland. Onze oudere leden hebben hun stijl vaak al ontwikkeld, maar je ziet dat nieuwere leden, die nog wat meer blanco zijn, hun kennis en technieken gedeeltelijk overnemen.”