Vlak onder Rotterdam, in het Buijtenland van Rhoon, gaat binnenkort een oude polder op de schop. Een gebied, 10 keer zo groot als Spangen, moet natuur en recreatiegebied worden. Onteigening dreigt voor de 15 boerenfamilies die daar nu werken en leven. En dat terwijl stadslandbouw in Rotterdam alle steun krijgt. De organisatie Rotterdamse Oogst snapt het niet meer en pleit voor het behoud van de landbouw in het ommeland.
Het plan voor het landschapspark Buijtenland is veertien jaar geleden ontstaan, in een tijd dat er geld genoeg was voor de aanleg van natuur. Het afgelopen decennium is er veel veranderd. Natuurgebieden worden nu per opbod verkocht. Het populaire, bestaande recreatiegebied aan de Oude Maas, dat vlak naast het te ontwikkelen gebied ligt, is gesloten omdat er geen geld meer was voor het legen van de prullenbakken. Daarom valt het niet uit te leggen dat er juist nu 600 hectare nieuw natuur- en recreatiegebied wordt aangelegd waarvoor 144 miljoen euro is gereserveerd. Wat het beheer gaat kosten is nog onduidelijk.
Maar het is niet alleen crisis dat de kop op stak de afgelopen jaren. We zijn ons met z’n allen druk gaan maken over het systeem van voedselvoorziening. Mensen zetten handtekeningen tegen zadenpatenten van Monsanto en maken zich zorgen over de veiligheid van het vlees dat ze op tafel zetten. Rotterdamse ondernemers blinken uit in het experimenten met positieve alternatieven. We hebben in Rotterdam nu akkers in plantsoenen en een boerderij op de Marconistrip. Om de stad te voeden. Stadslandbouw heet dat. Fantastisch! Korte ketens, minder transport, meer controle. En ook: meer smaak, meer plezier en een rijkere voedselcultuur.
Boeren is een vak
Door die stadse landbouwprojecten zien we ook: boeren is een vak. We hebben boeren nodig die al generaties lang met verstand van zaken, op goede grond, serieuze hoeveelheden voedsel verbouwen. Boeren die aan de stad kunnen leveren. Met boerderijen waar gewoon geboerd wordt. Zonder bed-and-breakfast of high tea of boerengolf. En die zijn er dus, op een klein stukje fietsen vanaf metrostation Rhoon. Op kleine kavels, gesitueerd in het gebied waar landschapspark Buijtenland is gepland. Hier worden tal van gewassen verbouwd: andijvie, spruiten, aardappelen. Er is een boomgaard met oude appelrassen. Er zijn varkens, schapen en koeien. Er is ruimte en rust voor mensen die dat nodig hebben en voor wie dit landschap vaak ook al een ‘natuurervaring’ oplevert. En dat alles vrij toegankelijk. Helemaal passend in het huidige beeld dat mensen weer in contact moeten kunnen komen met hun voedselproductie.
Het plan Buijtenland van Rhoon is ooit bedacht om de aantrekkelijkheid van de regio Rotterdam te versterken en hoogopgeleide burgers aan de stad te binden. “Rotterdammers willen ‘wilde natuur’”, was de conclusie van een marktonderzoek destijds. Midden in dit natuurgebied ligt straks echter wel een reeds bestaande golfbaan met parkeerterrein en een industriële zone. Zo wild en natuurlijk zal het dus allemaal wel niet worden. Naast natuur moet er een recreatiegebied komen. Bij deze term doemen beelden op van een informatiecentrum, een zwemvijver, gebaande paden en schoongeveegde erven met informatiebordjes.
Gemarginaliseerd
Na jarenlange protesten van de boeren is het plan nu vastgesteld en beklonken. Omdat het gebied helemaal geen agrarische bestemming meer kent, dreigt gedwongen onteigening. De boeren kunnen alleen blijven als ze stoppen met boeren. Landbouw is gemarginaliseerd tot “bestemming natuur (of recreatie) met agrarisch medegebruik”. Boeren moeten zorgtaken ontwikkelen, een horecaonderneming starten of hun geld gaan verdienen met natuurbeheer. Dat is hetzelfde als zeggen dat je best kan blijven wonen in je huis, als je in de voorkamer maar een nagelsalon begint. En dat er trouwens ook nog wat bij te verdienen valt met het maaien van de achtertuin, geconfisqueerd als voetbalveld voor de plaatselijke jeugd.
Nu zijn de boeren echt niet zielig. Het zijn ondernemers en de meeste bovendien grootgrondbezitters. Als de provincie genoeg biedt zullen de meeste boeren vast wel vertrekken. Zonde van het geld. Bovendien willen de boeren blijven. Sommige familiebedrijven leven en werken er al meer dan 100 jaar. Daarom hebben zij een eigen plan ontwikkeld. Ze stellen akkers voor waar paden worden uitgemaaid, zodat je er kunt wandelen. Bloemenranden om de akkers, en ruimte voor recreatief medegebruik. Het kan voor een fractie van het geplande budget gerealiseerd worden. Dat klinkt ons als muziek in de oren!
Gebaar
En het kan op termijn nog mooier worden. De zittende en toekomstige boeren kunnen samen met Rotterdam vorm geven aan landbouw voor en met de stad. Door direct aan de stad te leveren ontstaat er ruimte voor nieuwe bedrijvigheid die aansluit op de producten die de boeren kunnen leveren: denk aan een groentensnijderij of een soepfabriek. We kunnen op termijn een bijzonder productief landschap ontwikkelen, biodivers, met ruimte voor natuur, gebruik makend van de nabijheid van de stad, innovatief en duurzaam. Een gastvrij landschap waarmee we weer vooruit kunnen. Daarvoor is een agrarische bestemming als basis noodzakelijk, alsmede respect voor het ondernemerschap van de boeren. Het is daarom dat de plannen gekeerd moeten worden.
Ondanks het feit dat de term stadslandbouw nu wel in de plannen voor komt, zien we nauwelijks ruimte voor voedselproductie van betekenis. Experimenten met het inmengen van natuur, voedselbossen en permacultuur juichen we toe. Maar laat de boeren in de tussentijd ook gewoon spruiten en rode kool produceren.
Het is vast heel ingewikkeld en moeilijk om zo’n proces met veel belangen te keren, zowel financieel als politiek. Dat is dan zonde van al het werk. Wat we daarom nu nodig hebben is een groots gebaar, van een bestuurder met bravoure. Rotterdam moet invloed uitoefenen op dit proces. We dachten aan onze wethouder Stadslandbouw, Alexandra van Huffelen. Zo kan ze het einde van haar termijn met een knaller uitluiden.
Want wat ons betreft: geen moeras. geen recreatiegebied. Wij willen liever onze boeren!
Al 14 reacties — discussieer mee!
Ik zou de redactie van Tegenlicht eens mailen. Wie weet is dit dan volgende week op tv en een paar dagen later kamervragen #schandaal #tegenlicht
Mvg
Peter
Is dit het gebied dat natuurgebied moet worden volgens afspraak om te compenseren voor natuurvernietiging door de aanleg van de 2e Maasvlakte?
Beste Johan, Zo is het plan inderdaad ontstaan. Maar toen bleek dat er vergelijkbare natuur moest komen, en dat dat niet in de polders zou kunnen, is het verdwenen gebied buitengaats gecompenseerd. Harde compensatie van m2 natuur, daar is dus geen sprake meer van. Wat overeind bleef was de behoefte het gebied meer leefbaar te maken. Voor de mensen in de stad.
Wij vinden het gebied al zeer leefbaar. En gaan liever voor een meer eetbaar gebied!
Beste Gerda Zijlstra,
Toch een tegengeluid hier. Niet dat ik van mening ben dat alle bedrijven en families het veld maar moeten ruimen als compensatie voor Maasvlakte 2. Wat hebben we nu aan nog een stadspark met gemaaid gras en hondenpoep? Inmiddels is het Buytenland net zo’n agro-woestijn als de Portlandpolder waar geen veldleeuwerik meer zingt, geen bittervoorn meer in de sloot zwemt en je erg goed moet zoeken naar een vlinder. Niet dat die dieren zaligmakend zijn, maar ze geven wel aan wat er gaande is. Het mooie natuurlijke landschap van weleer is niet meer. Hebben de boeren hun rentmeesterschap over de polder nu verspeeld? Wat zou er moeten gebeuren om dat te herwinnen en hoe wil men daar dan mee omspringen?
Het voorstel van de boeren om de akkerbouw daar te verduurzamen, en meer ruimte te creëren voor de recreant en de natuur, komt nu als mosterd na de maaltijd. Voorstellen in die richting zijn jaren geleden al geuit, maar nooit kreeg men het voor elkaar de handen ineen te slaan en hier iets mee te doen, zoals bijvoorbeeld de ecologisch verantwoorde landbouw waar men nu in de Hoekse Waard mee begonnen is. Hoe fijn zou het niet geweest zijn als we tien jaar geleden al een verduurzaamde inrichting van het gebied hadden kunnen zien? Dan had dit misschien wel afgewend kunnen worden.
Tot slot: om nu het fenomeen stadslandbouw in Rotterdam aan te halen als argument tot behoud van het boerenbedrijf in Rhoon komt op mij over als willekeurig en onzinnig. Stadslandbouw is leuk, leerzaam en nuttig, maar daar blijft het bij. Is dit een opinie of een opportunistische reclamestunt?
Beste Andre, Ha! Een tegengeluid! Het was inderdaad heel goed geweest als de verduurzaming eerder was ingezet. Waarom dat niet gebeurd is? Ik ben ook benieuwd welke verklaring de boeren hiervoor aanvoeren. Wat ik gehoord heb is dat ze al 14 jaar in onzekerheid zitten. En op onzekerheid reageren mensen verschillend. Hier heeft dat de innovatieve kracht beperkt. Maar ik hoor heel graag de boeren hier zelf over. Het momentum is er nu zeker wel. Met het water tot de lippen weliswaar. Dus wat mij betreft niet getreurd en vort met de geit. Laten we deze kans grijpen om een sprong te maken richting een biodivers fijnverkaveld landbouwgebied. Waar het Rotterdamse Oogst om gaat is dat wij door de wethouder geprezen worden om het feit dat we de producten van de boeren naar de stad halen en de band tussen de stad en de producenten proberen te versterken. Dit wordt gezien als een bijdrage aan de agenda Stadslandbouw, omdat ook de boeren direct om de stad daar onderdeel vanuit maken volgens gehanteerde definities. En intussen verdwijnt er steeds meer landbouwgebied rond de stad en wordt daarmee ons werk bemoeilijkt. Onze boeren zitten steeds verder weg. En wij geloven in voedselproductie in het ommeland. Meer dan in voedselproductie in de stad. Dus liever geen stadspark dus, daar zijn we het over eens geloof ik, maar graag een landbouwgebied waar echt voedsel vanaf komt en waar wel ruimte is voor veldleeuwerik en vlinder en bittervoorn. En hoe komen we daar? Niet zonder landbouwbestemming op het gebied volgens mij.
Mooi verwoord André!
Ik vraag me alleen af hoe de verduurzaming in de Hoekse Waard tot uiting komt en wat de tot nu toe bevonden resultaten zijn.
Beste Gerda,
Bedankt voor je toelichting. Het is helder waar Rotterdamse Oogst voor staat en ik denk dat het goed is op die manier naar duurzame manieren van voedselproductie te kijken en daar aan te werken. Hopelijk spoort dat mensen ook aan na te denken over voedselproductie verder van huis, waar in veel gevallen ook genoeg op aan te merken valt. Wat dat betreft onderschrijf ik volledig het belang van de stadslandbouwbeweging.
Door uit te gaan van het bestaande agrarisch karakter van het gebied valt er in mijn optiek veel te winnen. Echter, de ontwikkelingen van de laatste jaren lieten het omgekeerde zien. Om het tij te keren zal er nog heel wat water door de (Oude) Maas moeten. Dat zal niet meevallen als boeren en natuurbeschermers elkaar in de haren blijven vliegen. Er is veel wantrouwen, dus er ligt een schone taak voor een goeie mediator.
@Diego:
Dank je wel. De ontwikkelingen in de Hoekse Waard worden op de voet gevolgd door onderzoekers. Ik ben ook benieuwd naar resultaten, maar het is nog een beetje vroeg voor conclusies. In Groningen zijn wisselende resultaten behaald met dergelijk projecten. We wachten af.
Beste groet,
André
Inmiddels is er een duurzaam en natuurvriendelijk plan gepresenteerd door de boeren, gemaakt in hun opdracht door het VCN. Waarin veel meer bereikt wordt dan in het plan van de provincie qua natuurdoelen en natuurwandeling, draagvlak en recreatie en dat nog eens 50 miljoen goedkoper is ook. Iedereen is er enthousiast over dus de hand aan de ploeg slaan en achter het plan “Levend Buijtenland van Rhoon”. Hier te bekijken en downloaden: http://www.redpoldersrhoon.nl/?page_id=396
En kom het zelf maar bekijken allemaal op de Polderdag 2014 met als thema “Proef de Polders” op de langste dag van het jaar 21 juni !
Natuurwandeling = natuurwaarden….
Teken de petitie voor het behoud van het mooie landelijke landschap in Rhoon! Door het tekenen steun je ons en zijn wij sterker tegen de plannen van de provincie!
Mooie tekst – uit ons hart gegrepen. Tenminste iemand die het begrijpt.
Graag breng ik de website over de polders nog even onder de aandacht:
http://www.polderdag-rhoon.nl voor meer achtergrondinfo0rmatie.
Tevens de petitie die gestart is door de kinderen van de boeren en inmiddels bijna 3500 handtekeningen kent. Graag de uitnodiging aan alle lezers om ook die te onderschrijven: http://www.petities24.com/STOP-project_Buytenland_nu
Er loopt een petitie tegen dit plan, gestart door een dochter van een van de boeren:
http://petities24.com/signatures/stop_project_buytenland_nu/
In het ochtendprogramma op Nederland 1 : Vandaag de dag