De Rotterdamse Architectuurprijs 2013: de stembus sluit bijna!

Tot 12 december kan het publiek stemmen voor de Rotterdamse Architectuurprijs 2013, dat dit jaar in het teken staat van transformatie. Transformatie is niet alleen hot&happening binnen de architectuur en stedenbouw, maar ook nog eens heel belangrijk voor de stad.

foto’s door Frank Hanswijk

Voor iedereen die zich verbonden voelt met Rotterdam, maar desondanks nog niet gestemd heeft voor de Rotterdamse architectuurprijs 2013: je hebt nog heel even de tijd. 12 december om 12.00 uur sluiten de lijnen! De Rotterdam Architectuurprijs, die dit jaar voor de 4e keer wordt uitgereikt, staat in het teken van transformatie; oude (kantoor)panden en leegstaande loodsen en fabrieken krijgen een nieuwe (tijdelijke ofwel permanente) bestemming. Een belangrijke ontwikkeling in een tijd waarin er steeds meer leegstand ontstaat door de economische crisis en gelijktijdig de vraag naar (tijdelijke) ruimte in de stad toeneemt.

Een spannende strijd

Voor het eerst dit jaar kon iedereen, professionals alsook het brede publiek, stemmen op zijn of haar favoriet voor de Rotterdamse architectuurprijs. Uit alle stemmen en inzendingen ontstond een longlist. Hieruit werden 25 projecten genomineerd voor de shortlist.
Eén van de bekende kansmakers is Het Schieblock, doorkruist door de Luchtsingel. Het oude kantoor staat op de planning voor sloop, maar vormt in afwachting hiervan een levendig stadslaboratorium waar tal van disciplines zich op een of andere wijze bezighouden met stedelijke ontwikkeling.
Ook De Fabriek in Delfshaven, die na bijna dertig jaar leegstand en verpaupering getransformeerd is tot een verzamelgebouw voor kleine bedrijven, lokale initiatieven en ZZP’ers, behoort tot de genomineerden. Een heel ander project is Caland Estate, een pareltje aan de Calandstraat waar een gedateerd kantoorpand omgebouwd is tot een hoogwaardig appartementencomplex. Mini Mall, Dreamhouse, WORM en het Justuskwartier behoren ook tot de in totaal 25 genomineerden.

Streetlife in plaats van Skyline

Bij de totstandkoming van de shortlist werd gekeken naar punten als duurzaamheid, goede aansluiting van de gebouwen op straat en aandacht voor de identiteit van Rotterdam. Transparantie, verbinding, open ruimtes en ontmoeten zijn veelgehoorde termen als het over architectuur en transformatie gaat. Niet langer afgesloten blokken beton met binnenin afgezonderde ruimtes, maar juist openheid en licht en een verbinding met het leven op straat.
De Gemeente Rotterdam investeert momenteel in een aantrekkelijke, levendige binnenstad waar bewoners, bezoekers en ondernemers zich prettig voelen. Vanuit deze gedachte moeten gebouwen zo vorm krijgen dat ze het leven op straat ondersteunen, bijvoorbeeld door het gebruik van glazen plinten en een begane grond waar allerlei functies kunnen ontstaan.
In deze opdracht is de Hogeschool Rotterdam aan de Rochussenstraat in ieder geval goed geslaagd. Dit kantoorgebouw uit 1989 was het hoofdkantoor van energieleverancier Eneco, maar de komende vijftien jaar de thuisbasis voor de medische- en zorgopleidingen, waaronder verpleegkunde, fysiotherapie en verloskunde.
De entree van het gebouw is verplaatst en vergroot en manifesteert zich nu prominent aan het kruispunt Rochussenstraat en ’s Gravendijkwal. De transparante plint heeft een groot effect op de openbare ruimte en het straatleven in het gebied. Het is niet meer die onneembare vesting van weleer.

Leegstand: gevolg van de crisis, kans voor de toekomst

Waarom is transformatie zo belangrijk voor de stad? Natuurlijk, leegstand moet tegengegaan worden. Langdurige leegstand is voor niemand een aantrekkelijk optie. Panden raken vervallen, kosten meer geld dan ze opleveren en komen het stadsgezicht niet ten goede.
Maar er is meer. Jonge, creatieve ondernemers met bruisende ideeën en initiatieven voor onze stad krijgen de mogelijkheid om hun ideeën in praktijk te brengen. Betaalbare ruimte op goede locaties is zo voor korte of langere tijd voorhanden. Onderwijs, zorg, wonen en ondernemen vinden de weg terug naar de (binnen)stad en hiermee ontstaat een nieuwe dynamiek en boost in Rotterdam.
Hoewel de genomineerde projecten enorm van elkaar verschillen, hebben ze ook wat gemeen. Het zijn stuk voor stuk projecten die daadwerkelijk gebruik willen maken van Rotterdam en iets aan de stad willen toevoegen. Het Schieblock is al genoemd, maar neem bijvoorbeeld ook het genomineerde project Het Buro/De Bovenkamer, waarin begeleid zelfstandig wonen en werkruimte voor startende professionals in één pand is ondergebracht.
Het genomineerde Superkubus Exodus krijgt in feite een eerste leven. De kenmerken van het gebouw (in de kubuswoningen) maakten het moeilijk om een passende bestemming te vinden. Na dertig jaar van overwegend leegstand kreeg de Superkubus haar eerste echte bestemming: zij wordt nu bewoond door twintig gedetineerden in de laatste fase van hun detentie.
De stad is van ons. Architectuur is weliswaar het vak van architecten, schrijft de architectuurnota, maar tegelijkertijd een alledaagse ervaring van iedereen die zich in de stad ophoudt, woont en werkt. De transformaties voegen allemaal iets toe aan de stad. Ze bieden een plek aan hen die het nodig hebben om de stad (met elkaar) vooruit te helpen. Oude panden, soms monumenten, worden opgeknapt en houden hiermee ons (toekomstig) historisch erfgoed in leven. Maar bovenal, het leven op straat krijgt een opkikker!
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met AIR, het architectuurcentrum Rotterdam (wat betekent dit?)