Ga naar de inhoud

Wie maakt de stad?

Recent is er rumoer ontstaan over de toekomst van Het Schieblock. Architect Joep Klabbers roept de vraag op: van wie is de stad nou eigenlijk? Volgens hem wordt er te veel gedacht in monetaire waarde en delven de creatieve ondernemers van het Schieblock nu het onderspit.

Wat is er aan de hand?

In het kort: LSI Project Investment blaast nieuw leven in de ontwikkeling van de Rotterdamse zakenwijk Central District. Dat blijkt uit een brief van wethouder Karakus aan de gemeenteraad. De projectontwikkelaar betaalt ook weer erfpachtcanon aan de gemeente, waar dat voorheen niet gebeurde. LSI wil het huidige gebruik van Het Schieblock als stadslaboratorium wellicht niet voortzetten, maar denkt met een grote renovatie en derhalve een hogere huur betere huurders te kunnen aantrekken. De huidige rijke mix van bedrijvigheid, een levendige plint, een eetbaar dak en het begin van de Luchtsingel zal hiermee mogelijk verdwijnen.

Schieblock en Luchtsingel
Schieblock en Luchtsingel

De context

Vanwege de crisis op de vastgoedmarkt werden de grootschalige plannen voor de WeenaBLVD, de bebouwing tussen Central Post en de Schiekade, in de koelkast gezet. In de tussentijd mochten architectenbureau ZUS en tijdelijke (bedrijfs)huisvester Codum een groot leegstaand pand in het gebied, het Schieblock, gebruiken om hun ideeën over nieuwe manieren van stad-maken te testen.
Tegenover de staande praktijk van gebiedsontwikkeling met grootschalige sloop en jarenlange leegte stellen ze de strategie van kleinschalige, gefaseerde ontwikkeling van een gebied. Met tal van tijdelijke invullingen en tijdelijke vormen van gebruik wordt leegstand voorkomen en worden kansen gecreëerd voor experimenten. Het gebied blijft een actief en betekenisvol onderdeel van de stad.
Nu is het zo dat LSI, de eigenaar van het pand, inkomsten uit het Schieblock nodig heeft om onder andere de schuld van nooit betaalde erfpacht aan de gemeente te kunnen aflossen. De gemeente kocht namelijk in 2009 voor ruim 52 miljoen euro de grond onder het Schieblock van de ontwikkelaar. Door de grond te kopen en vervolgens uit te geven in erfpacht werd ‘een helpende hand’ geboden. In totaal heeft de gemeenteraad ruim 100 miljoen euro op de gemeentelijke begroting gereserveerd om een aantal ‘sleutelprojecten’ te financieren die door de crisis niet door dreigden te gaan.

Een lege plek of een lelijk gebouw?

Een ander sleutelproject waar de gemeente de helpende hand heeft geboden, is de Calypso. De bouw hiervan ging lange tijd niet van start, omdat de projectontwikkelaar van meet af aan bijna 30 miljoen euro tekort kwam op zijn begroting. Banken hielden de hand op de knip.
De gemeente kocht toen de grond voor 27 miljoen euro om de ontwikkelaar financieel te ontlasten.
 In ruil zou de gemeente erfpacht heffen op de appartementen in de Calypso. Totdat die verkocht zijn, moet de projectontwikkelaar volgens het koopcontract de erfpacht betalen. Maar dat is nooit gebeurd. Inmiddels is de projectontwikkelaar failliet en wacht de gemeente op haar geld bij de curator.
Een van de belangrijkste argumenten om te gaan bankieren met belastinggeld was volgens de verantwoordelijke wethouder Hamit Karakus dat er moest worden doorgebouwd in Rotterdam. Anders zouden er plekken in de stad jarenlang leeg blijven. In het geval van de Calypso heeft de wethouder zelfs twee negatieve welstandsadviezen van tafel geveegd om te kunnen bouwen.
Het resultaat is een grootschalig en grof gebouw dat met zijn spektakel-architectuur helemaal niet op die plek lijkt te willen staan. Het gebouw zoekt nergens echt contact met zijn omgeving en lijkt eerder een verkeerde gast op een feestje waar hij niets te zoeken heeft. Ook levendigheid is er ver te zoeken, hoewel volgens de makelaar bijna alle appartementen zijn verkocht of verhuurd. Voorlopig suggereren gekleurde lampen in lege woningen iets van stedelijkheid.

Een rijk ecosysteem van initiatieven

Terug naar het Schieblock. In vijf jaar tijd heeft zich in dit leegstaande kantoorpand in het hart van Rotterdam een rijk ecosysteem van initiatieven en creativiteit genesteld. Mensen waarvoor werk meer is dan enkel een manier om geld te verdienen. Mensen met talent die graag hun bijdrage leveren aan de samenleving en hun directe werkomgeving. De lunchroom op het dak van het Schieblock en de biergarten aan de voet van de Luchtsingel zijn daar onder andere uit voortgekomen.
Het Schieblock is daardoor landelijk en internationaal bekend geworden als een voorbeeld voor stedelijke transformatie. Tussen alle leegstaande kantoren in het centrum van Rotterdam zit het Schieblock nagenoeg vol. Ook ik heb er een fijne werkplek. Architectenbureau ZUS, culinaire werkplaats Mess, designwinkel Groos, excursiebureau ArchiGuides, café-bar-disco BAR en de Biergarten zijn voorbeelden van jonge ondernemers met ouderwets Rotterdams lef, die tegen de crisis in hebben laten zien hoe je stad kunt maken.
Deze ondernemers werken bottom-up, niet top-down. En mét diverse internationale prijzen en een nominatie voor de Rotterdam Architectuurprijs 2013 op zak. Afgelopen maandag nog heeft de Luchtsingel een architectuurprijs gewonnen, de Urban Intervention Award Berlin, waarmee initiatieven worden gewaardeerd die bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van leven in de stedelijke omgeving.

“You’ve had your fun”

Toch werkt de gemeente samen met LSI aan hernieuwde plannen voor de ontwikkeling van Central District. Hierin lijkt geen plek meer voor de mensen die van een vergeten achterkant van de stad een levendige, centrale plek hebben gemaakt. Weg Schieblock. Afspraak is afspraak. You’ve had your fun.
Maar het lijkt erop dat LSI niet werkelijk gaat herontwikkelen. Het pand wordt slechts door renovatie geschikt gemaakt voor hogere huren. Dat is geen herontwikkeling, dat is meeliften op andermans succes. Er wordt alleen gedacht in monetaire waarde. Dat hier in de afgelopen jaren een enorme sociale, culturele en economische waarde is opgebouwd lijkt niet belangrijk. Waarom werkt de gemeente mee aan plannen die succesvolle stadsexperimenten om zeep helpen? Dit staat haaks op de aanbevelingen die Rotterdams eigen adviesraad, het International Advisory Board, geeft in haar laatste rapportage:

They were not only impressed by the tangible progress of all the physical changes in the city, but were particularly inspired by all the activities and initiatives they found at grass roots level in the neighbourhoods. The overall conclusion is that Rotterdam has real treasures, real dynamics and vibrancy and real sources for growth and progress available within its population. This is being created by the people. The members feel that Rotterdam is unique in the world in this respect. The real challenge is to unlock and accelerate this energy to benefit and inspire the city at a broader level.

Wie maakt nu eigenlijk de stad? Is de stad een business case voor politiek en projectontwikkelaars, of is de stad een betekenisvolle plek voor mensen om te wonen, werken en recreëren en waaraan ze graag een bijdrage leveren? Als de gebruikers van het Schieblock hun biezen moeten pakken, weet ik nog wel een goede invulling voor de lege plint van de Calypso.
Woensdagavond 11 december vindt in BAR “Het Luchtsingel Debat” plaats over de luchtsingel, het Schieblock en het Central District. Hier wordt onder meer de laatste stand van zaken rondom de luchtsingel gepresenteerd. Met o.a. Elma van Boxel (ZUS), Luc Smits (LSI), Wouter Vanstiphout en Ard Buijsen. Zie hier voor meer informatie. UPDATE: De organisatie laat weten dat het debat vol is.

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk.

Misschien vind je dit ook interessant

De Stadsagenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • Wil jij werken in het politieke hart van de gemeente Rotterdam voor de leukste fractie van het stadhuis, dan willen we graag met je kennismaken. GroenLinks staat voor een cultuur waarin iedereen zich welkom en thuis voelt, met oprechte aandacht voor de Rotterdammer en voor elkaar. We erkennen en waarderen ieders unieke achtergrond en we werken samen om Rotterdam groener, eerlijker en inclusiever te maken. We doen dat samen met een sterk en divers team van medewerkers en raadsleden.

  • De gemeenteraadsfractie van de Partij voor de Dieren in Rotterdam zoekt een
    bevlogen social media medewerker. Als lid van ons team krijg je de kans om met jouw creativiteit het verschil te maken. Jouw doel is om onze partij zo goed mogelijk te profileren op onze social media kanalen. Een baan in het hart van de Rotterdamse politiek waar je het verschil kunt maken voor dieren, natuur en het milieu.

  • Heb jij visie en zakelijk inzicht, en een groot hart voor muziek, Rotterdam en jong talent? Music Matters zoekt een directeur die richting geeft aan onze missie om jonge Rotterdammers via muziek te inspireren en te verbinden.

  • Bekijk alle vacatures