Recent is er rumoer ontstaan over de toekomst van Het Schieblock. Architect Joep Klabbers roept de vraag op: van wie is de stad nou eigenlijk? Volgens hem wordt er te veel gedacht in monetaire waarde en delven de creatieve ondernemers van het Schieblock nu het onderspit.
Wat is er aan de hand?
In het kort: LSI Project Investment blaast nieuw leven in de ontwikkeling van de Rotterdamse zakenwijk Central District. Dat blijkt uit een brief van wethouder Karakus aan de gemeenteraad. De projectontwikkelaar betaalt ook weer erfpachtcanon aan de gemeente, waar dat voorheen niet gebeurde. LSI wil het huidige gebruik van Het Schieblock als stadslaboratorium wellicht niet voortzetten, maar denkt met een grote renovatie en derhalve een hogere huur betere huurders te kunnen aantrekken. De huidige rijke mix van bedrijvigheid, een levendige plint, een eetbaar dak en het begin van de Luchtsingel zal hiermee mogelijk verdwijnen.
De context
Vanwege de crisis op de vastgoedmarkt werden de grootschalige plannen voor de WeenaBLVD, de bebouwing tussen Central Post en de Schiekade, in de koelkast gezet. In de tussentijd mochten architectenbureau ZUS en tijdelijke (bedrijfs)huisvester Codum een groot leegstaand pand in het gebied, het Schieblock, gebruiken om hun ideeën over nieuwe manieren van stad-maken te testen.
Tegenover de staande praktijk van gebiedsontwikkeling met grootschalige sloop en jarenlange leegte stellen ze de strategie van kleinschalige, gefaseerde ontwikkeling van een gebied. Met tal van tijdelijke invullingen en tijdelijke vormen van gebruik wordt leegstand voorkomen en worden kansen gecreëerd voor experimenten. Het gebied blijft een actief en betekenisvol onderdeel van de stad.
Nu is het zo dat LSI, de eigenaar van het pand, inkomsten uit het Schieblock nodig heeft om onder andere de schuld van nooit betaalde erfpacht aan de gemeente te kunnen aflossen. De gemeente kocht namelijk in 2009 voor ruim 52 miljoen euro de grond onder het Schieblock van de ontwikkelaar. Door de grond te kopen en vervolgens uit te geven in erfpacht werd ‘een helpende hand’ geboden. In totaal heeft de gemeenteraad ruim 100 miljoen euro op de gemeentelijke begroting gereserveerd om een aantal ‘sleutelprojecten’ te financieren die door de crisis niet door dreigden te gaan.
Een lege plek of een lelijk gebouw?
Een ander sleutelproject waar de gemeente de helpende hand heeft geboden, is de Calypso. De bouw hiervan ging lange tijd niet van start, omdat de projectontwikkelaar van meet af aan bijna 30 miljoen euro tekort kwam op zijn begroting. Banken hielden de hand op de knip.
De gemeente kocht toen de grond voor 27 miljoen euro om de ontwikkelaar financieel te ontlasten.
In ruil zou de gemeente erfpacht heffen op de appartementen in de Calypso. Totdat die verkocht zijn, moet de projectontwikkelaar volgens het koopcontract de erfpacht betalen. Maar dat is nooit gebeurd. Inmiddels is de projectontwikkelaar failliet en wacht de gemeente op haar geld bij de curator.
Een van de belangrijkste argumenten om te gaan bankieren met belastinggeld was volgens de verantwoordelijke wethouder Hamit Karakus dat er moest worden doorgebouwd in Rotterdam. Anders zouden er plekken in de stad jarenlang leeg blijven. In het geval van de Calypso heeft de wethouder zelfs twee negatieve welstandsadviezen van tafel geveegd om te kunnen bouwen.
Het resultaat is een grootschalig en grof gebouw dat met zijn spektakel-architectuur helemaal niet op die plek lijkt te willen staan. Het gebouw zoekt nergens echt contact met zijn omgeving en lijkt eerder een verkeerde gast op een feestje waar hij niets te zoeken heeft. Ook levendigheid is er ver te zoeken, hoewel volgens de makelaar bijna alle appartementen zijn verkocht of verhuurd. Voorlopig suggereren gekleurde lampen in lege woningen iets van stedelijkheid.
Een rijk ecosysteem van initiatieven
Terug naar het Schieblock. In vijf jaar tijd heeft zich in dit leegstaande kantoorpand in het hart van Rotterdam een rijk ecosysteem van initiatieven en creativiteit genesteld. Mensen waarvoor werk meer is dan enkel een manier om geld te verdienen. Mensen met talent die graag hun bijdrage leveren aan de samenleving en hun directe werkomgeving. De lunchroom op het dak van het Schieblock en de biergarten aan de voet van de Luchtsingel zijn daar onder andere uit voortgekomen.
Het Schieblock is daardoor landelijk en internationaal bekend geworden als een voorbeeld voor stedelijke transformatie. Tussen alle leegstaande kantoren in het centrum van Rotterdam zit het Schieblock nagenoeg vol. Ook ik heb er een fijne werkplek. Architectenbureau ZUS, culinaire werkplaats Mess, designwinkel Groos, excursiebureau ArchiGuides, café-bar-disco BAR en de Biergarten zijn voorbeelden van jonge ondernemers met ouderwets Rotterdams lef, die tegen de crisis in hebben laten zien hoe je stad kunt maken.
Deze ondernemers werken bottom-up, niet top-down. En mét diverse internationale prijzen en een nominatie voor de Rotterdam Architectuurprijs 2013 op zak. Afgelopen maandag nog heeft de Luchtsingel een architectuurprijs gewonnen, de Urban Intervention Award Berlin, waarmee initiatieven worden gewaardeerd die bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van leven in de stedelijke omgeving.
“You’ve had your fun”
Toch werkt de gemeente samen met LSI aan hernieuwde plannen voor de ontwikkeling van Central District. Hierin lijkt geen plek meer voor de mensen die van een vergeten achterkant van de stad een levendige, centrale plek hebben gemaakt. Weg Schieblock. Afspraak is afspraak. You’ve had your fun.
Maar het lijkt erop dat LSI niet werkelijk gaat herontwikkelen. Het pand wordt slechts door renovatie geschikt gemaakt voor hogere huren. Dat is geen herontwikkeling, dat is meeliften op andermans succes. Er wordt alleen gedacht in monetaire waarde. Dat hier in de afgelopen jaren een enorme sociale, culturele en economische waarde is opgebouwd lijkt niet belangrijk. Waarom werkt de gemeente mee aan plannen die succesvolle stadsexperimenten om zeep helpen? Dit staat haaks op de aanbevelingen die Rotterdams eigen adviesraad, het International Advisory Board, geeft in haar laatste rapportage:
They were not only impressed by the tangible progress of all the physical changes in the city, but were particularly inspired by all the activities and initiatives they found at grass roots level in the neighbourhoods. The overall conclusion is that Rotterdam has real treasures, real dynamics and vibrancy and real sources for growth and progress available within its population. This is being created by the people. The members feel that Rotterdam is unique in the world in this respect. The real challenge is to unlock and accelerate this energy to benefit and inspire the city at a broader level.
Wie maakt nu eigenlijk de stad? Is de stad een business case voor politiek en projectontwikkelaars, of is de stad een betekenisvolle plek voor mensen om te wonen, werken en recreëren en waaraan ze graag een bijdrage leveren? Als de gebruikers van het Schieblock hun biezen moeten pakken, weet ik nog wel een goede invulling voor de lege plint van de Calypso.
Woensdagavond 11 december vindt in BAR “Het Luchtsingel Debat” plaats over de luchtsingel, het Schieblock en het Central District. Hier wordt onder meer de laatste stand van zaken rondom de luchtsingel gepresenteerd. Met o.a. Elma van Boxel (ZUS), Luc Smits (LSI), Wouter Vanstiphout en Ard Buijsen. Zie hier voor meer informatie. UPDATE: De organisatie laat weten dat het debat vol is.
Al 56 reacties — discussieer mee!
Ik snap best dat Joep Klabbers daar prima zit. Een goedkope werkruimte op steenworp afstand van het station en midden in de stad. Dat maakt dit hele artikel natuurlijk gespekt van eigenbelang en dat druipt er dan ook vanaf.
Op een goedkope manier wordt LSI weggezet als een ordinaire geldwolf die de boel even om zeep gaat helpen. Ze verdienen wat mij betreft iets meer krediet voor het feit dat ze het Schieblock mogelijk hebben gemaakt. Voor LSI was het een stuk eenvoudiger en goedkoper geweest om 4 jaar geleden de boel gewoon te slopen. Ze hebben er echter voor gekozen om ZUS/CODUM te laten doen wat ze nu gedaan hebben. De heer Klabbers mag LSI, en de gemeente, dus wel iets meer dankbaar zijn dan hij met dit stukje doet.
Het nut van de zijstap naar Calypso ontgaat me. Dat Klabbers het een lelijk gebouw vind is natuurlijk jammer maar voegt niets toe aan het betoog. Persoonlijk vind ik het een prachtig pand. Dat alle woningen verhuurd zijn klopt. Er zijn er nog wel een aantal te koop maar veel zijn dat er niet meer. Is mooi te zien nu op deze donkere dagen, dat de meeste woningen bewoond zijn. Financieel loopt de gemeente niet of nauwelijks schade op van het faillissement van de ontwikkelaar. Dat is namelijk allemaal erg goed afgedekt in de erfpachtconstructie. De klappen vallen bij de aannemers. Wat natuurlijk al erg genoeg is voor die bedrijven.
Klabbers had zichzelf ook wat beter kunnen, of nee moeten, informeren over de plint van Calypso. Die staat namelijk niet leeg. Hier komt een SUMO en nog een ander Chinees restaurant (beide zijn nu aan het inrichten). Op de hoek komt waarschijnlijk een koffietent en aan de andere kant komt een Albert Heijn, maar die wachten nog tot de verbindingstunnel af is die daar nu voor de deur wordt gebouwd. Kortom, Klabbers sluit aan in het rijtje van mensen die lopen te roeptoeteren over Calypso zonder de feiten te checken.
Verder heb ik begrepen, en dat zal vanavond bij het debat wel duidelijk worden, dat LSI juist wil voortbouwen op het Schieblock. Lijkt me een goede keuze. Me dunkt dat ze als eigenaar nog altijd zelf mogen bepalen wat ze met het pand doen. En in de echte wereld moeten dingen nu eenmaal ook betaald worden. Ook bij LSI gaat niet voor niets de zon op. Dat LSI beperkt wil investeren in het Schieblock lijkt me juist goed nieuws voor de ondernemers die er nu zitten. Misschien gaat de huur dan inderdaad wat omhoog. Maar dat is het risico wat bij tijdelijkheid hoort. Het is tijdelijk dus het houdt een keer op. Blijkbaar wordt het huren zwaar onder de marktprijzen al snel als een recht beschouwd, maar zo werkt het natuurlijk niet. En wordt de huur te hoog, dan zijn er nog genoeg andere lege plekken te vinden die wachten op herontwikkeling.
Nog zo’n feitelijk dingetje. Klabbers rept over “tussen alle leegstaande kantoren in het centrum”. Ook daarmee sluit hij aan in een rijtje van mensen die de problemen wil overdrijven. Ik zou zeggen check de feiten (pdf). In het Centraal District een leegstand van 16% in 2012, ofwel 84% van de kantoren is bezet. De leegstand is daarmee in 2012 bijna 2% afgenomen in dit gebied. Voor de rest van het centrum geldt ongeveer hetzelfde.
Om, tot slot, nog antwoord te geven op de titel. Uiteindelijk maken mensen de stad. Mensen hebben daarvoor wel gebouwen nodig om te wonen of te ondernemen. Als overheid en als stedenbouwer/architect probeer je er in de stad voor te zorgen dat je gebouwen maakt waarin mensen vervolgens stad kunnen maken. Om Calypso er dan maar weer bij te halen, daar wonen nu zo’n 600 mensen die stad (kunnen) maken en maken ondernemers momenteel stad in de plint.
Je bedoelt dat SUMO gaat verhuizen van de overkant naar Calypso? Want dat is weinig toegevoegde waarde (we hebben al genoeg sushivreethokken in Rotterdam, zeg ik als sushiliefhebber).
Wat is dat nu weer voor zelfingenomen reactie. Ik hou zelf ook niet van sushi vreetschuren (als sushi liefhebber) maar ze zitten wel allemaal vol. Dus blijkbaar is er genoeg vraag naar. Maar omdat jij het niet leuk vindt zijn er wel genoeg al?
Nee, het gaat om de toegevoegde waarde voor de stad. Dat iets populair is, wil niet zeggen dat het ook goed is. Maar goed, hopelijk komt er weer een degelijk restaurant op de oude locatie van Sumo, dan hebben we tenminste nog wat aan de verhuizing.
Over de denkwereld van Luc Smits kun je veel wijzer worden via deze link…
Bekijk vooral ook het filmpje waarin hij zich laatdunkend uitlaat over bedrijven, zoals die nu in het Schieblock bivakkeren.
Ik ben het geheel eens met de reacties van Tim. De Calypso loopt als een trein en zit vrijwel helemaal vol. Rotterdam kan de extra centrumbewoners goed gebruiken en dit gebouw voorziet prima in de behoefte aan meer centrumbewoners. Van een lege plint is inderdaad ook totaal geen sprake.
Hoe zit het met de eindredactie van Vers Beton? Het is toch wel schrijnend om te zien dat jullie het ene na het andere stuk doorlaten vol met aantoonbare fouten en onwaarheden (laatst nog van Inge Janse). Dat komt de kwaliteit van dit medium niet ten goede en schrikt denk ik schrijvers af die wél met goed onderbouwde verhalen willen komen en de feiten op een rij hebben.
Als men bij ZUS e.d. zogenaamd zo “creatief” is, dan moet het toch geen enkel probleem zijn om naar het volgende gebied met leegstand te trekken en daar wat van proberen te maken. Erg hypocriet dat ze nu moord en brand schreeuwen, terwijl ze vanaf het begin wisten dat deze invulling van het Schieblok tijdelijk is. In dit geval heeft de eigenaar van het vastgoed het volste recht om te doen wat hij wil met zijn bezit.
Ik vind de huren voor die plek in Rotterdam helemaal niet laag. De omgeving Weena is ongeveer het vreselijkste stuk stad van Rotterdam…….sfeerloos, doods, vooral vanwege al die kantoorkolossen zonder streetlife. De ontwikkelingen van de afgelopen jaren rondom het Schieblock zijn een redding voor het Rotterdamse centrum. Het wordt eindelijk leuk!
De plannen voor central district leidt tot nieuwe kantoorkolossen zonder een goede mix van functies. Dit komt omdat alles in een keer wordt ontwikkeld. Dit levert veelal niet zo’n fijne omgevingen op. In tegenstelling tot combinaties van nieuw en oud en langzaam gegroeide ontwikkelingen.
Dit laatste is nu ingezet in het Schieblock. Ik zou zeggen bouw daar op door. Maak gebruik van die mooie mix van functies. Volgens mij is er voldoende plek voor ontwikkeling in het Schieblock….ik vind het parkeerterrein aan de achterzijde nog erg leeg. SVP wel ruimte vrij laten voor de Biergarten 🙂
Helder stuk. En mag ik er nog maar even op hameren dat het weer Karakus is, die er met zijn fikken tussenzit. Waarom wil die vent nou zo nodig bouwen met gemeenschapsgeld? Vergeet niet dat er voor de bouw van dat groteske Calypso ook al een leuk stuk (o.a. Calypso en HyperHyper) van de stad heeft moeten wijken
Helder stuk, wel zeer uitgesproken vanuit belanghebbende. Is niets mis mee natuurlijk, maar strooien met verkeerde feiten is dan wel onhandig en maakt het zeer duidelijk waar het belang ligt.
Calypso heeft namelijk wel de erfpacht betaald, met uitzondering van een relatief klein bedrag.
Wat het Schieblock opgeleverd heeft is van belang voor de stad. De pilot laat zien dat dit soort gebiedsontwikkelingen mogelijk zijn. Als je in een leegstaand pand gaat zitten, waarbij de eigenaar van plan is om het te herontwikkelen, weet je dat die herontwikkeling kan komen. Om dan later te gaan roepen, ja maar waarom gaan ze nu herontwikkelen? Wij hebben hier iets aan bijgedragen? Etc etc. Ja hoor eens, dat wist je toen je daar ging huren.
Oplossing is ga door met dit soort projecten maar zoek een ander pand. Doe het daar nog een keer. ,aan zien dat dit het nieuwe gebiedsontwikkeling denken is waar ontwikkelaars van moeten leren. Daag hen uit. Daag de stad uit. Maar blijf niet hangen in flauwe verwijten.
Wie maakt de stad? Wie faciliteert het maken van de stad? Wanneer is iets ‘gemaakt’?
Dat laatste lijkt me het belangrijkste. Het is evident dat zonder de mogelijkheid (leeg pand gunnen voor gunstige prijs aan partijen) er nu geen discussie was. Dus dank aan wie dat verzorgd heeft (gemeente/crisis/eigenaar). Maar is iets dan ‘gemaakt’ wanneer er op een A1 locatie concurrentievervalsing plaatsvindt op levensvatbare dienstverlening als horeca? Lijkt me niet.
Is iets ‘gemaakt’ wanneer creatieven voor een zachte prijs lekker dicht tegen de stad aan kunnen schurken? Creatieven waarvan sommigen anders wellicht hun kamp thuis zouden opslaan uit kostenoverwegingen.
Lef en ondernemen en durf, ik associeer het niet met dit soort anti-kraak, anti-verloedering achtige initiatieven. Durf bij ondernemen heeft helaas toch vooral te maken met financiele durf en die drempel lijkt mij vrij laag voor ondernemers in het Schieblock en als een marktconforme (twijfelachtig begrip bij leegstand) een onderneming de nek omdraait, dan was er dus nog niets ‘gemaakt’ maar waren we nog bouwende. De vraag zou dan zijn, hoeveel tijd hebben die ondernemingen nog nodig om te bouwen of bestaat er een recht op gesubsidieerde huur op A locaties. Dat laatste lijkt mij ook behoorlijk discutabel…
Lastig probleem. Aan de ene kant kun je aan de huurders natuurlijk tegenwerpen dat ze willens en wetens tijdelijk huren. In ruil voor die tijdelijkheid betalen ze dan een lage prijs.
Aan de andere kant kan ik me nauwelijks voorstellen dat er markt is voor kantorenbouw daar. En als die er al is, dan gaat het ten koste van kantoorgebouwen elders in de stad, zoals elk nieuw kantoor momenteel andere in de stad leeg trekt. Wat dat betreft is het een roulatiecircus.
Het bouwen in Rotterdam noem ik daarom steeds vaker ‘decorbouw’. In Rotterdam lijkt het alleen maar alsof je door een stad loopt. De gebouwen staan echter veelal leeg.
Je moet net alles geloven ben wat mensen roepen. De gebouwen zitten veelal vol (pdf).
Kan je daar nog wel van een A locatie spreken? Er staat zo vreselijk veel leeg. Ik vrees dat dat begrip ‘A locatie’ pre-crisis is.
En kun je wel stellen dat die tijdelijke huurders daar gesubsidieerd zitten? Het alternatief is leegstand. De eigenaar van het SB mag blij zijn dat er iedere maand nog een paar centen binnenstromen. Wat dat betreft is het eerder die eigenaar die gesubsidieerd wordt dan de tijdelijke huurders.
Aan de andere kant is Calypso een prachtig gebouw geworden en zie ik mezelf daar over een paar jaartjes best wel wonen. Betaalbare, moderne starterswoning in het centrum van de stad, yes please.
Hmm, als ik die pdf zo lees dan is ‘veelal vol’ kennelijk een uiterst rekbaar begrip … 😉 Anders gezegd: het is erger dan ik dacht. Vooral als je daarbij ook bedenkt dat het op de genoemde locaties (CD, centrum e.d.) om relatief nieuwe panden gaat (tussen 1990 en heden gebouwd), plus als je erbij bedenkt dat er kennelijk ook nog het e.e.a. in de pijplijn zit qua nieuwbouw (First, LSI-Schieblock). Kortom, ‘decorbouw‘… Wat op zich ook wel zijn charmes heeft, een mooi decor…
Hier overigens een bericht dat van een meer onafhankelijke partij komt dan de opsteller van dat pdf’je: http://www.vastgoedmarkt.nl/nieuws/2013/08/29/Leegstand-centrum-Rotterdam-bijna-verdrievoudigd
Sorry, ik wil de sfeer niet bederven, maar …: http://www.vastgoedvergelijker.nl/nieuws/nvm-business-rotterdam-raakt-gratie-kantorenstad#more-17916
Dat de leegstand fors is toegenomen sinds 2008 ontkent niemand. Maar we moeten het probleem ook niet overdrijven als we zien dat 80 tot 85% nog gewoon vol zit. Verder is de gemeente al erg actief in beleid rond leegstand, terwijl die leegstand eigenlijk geen overheidsprobleem is. Het zijn vastgoedinvesteerders die met onrendabele gebouwen zitten. Maar dat beleid is wel erg succesvol er worden veel oude kantoorgebouwen getransformeerd of verbeterd terug in de markt gezet. Denk aan het Student Hotel, Easy Hotel en Holiday Inn Hotel, maar ook de vestiging van Shell aan het Weena na een flinke modernisering van de kantoren.
Verder is de kantorenmarkt in Rotterdam altijd al zwakker geweest dan die in Amsterdam dat is dus nu ook niet anders. Geen nieuwe kantoren bouwen helpt in ieder geval niet om die markt beter te krijgen. Amsterdam heeft veel meer hoogwaardig aanbod dan Rotterdam omdat ze gigantisch veel kantoren gebouwd hebben vlak voor de crisis toen er in Rotterdam nauwelijks nieuwe kantoren gebouwd zijn.
“De Calypso loopt als een trein en zit vrijwel helemaal vol.”
Ja, right… Kun je aangeven waar de aantoonbare fout zit? Hier iig een begin van een tegenindicatie: http://woningen.mitula.nl/calypso-rotterdam. Exclusief huurwoningen staan er 81 te koop.
Maar goed, je hebt je er kennelijk grondig in verdiept, dus ik ben benieuwd naar jouw cijfers. Ik heb maar wat gegoogled… 😉
Jij en ik bepalen niet wat goed is natuurlijk. Als de tent avond aan avond vol zit dan is het voor veel mensen blijkbaar een toegevoegde waarde voor de stad. Voor mij persoonlijk in dat geval alleen omdat er leven is als ik er langs loop, maar ook dat is toegevoegde waarde vind ik. Zelf loop ik door voor een vega Mapu tofu bij China Town. Maar dat zullen andere mensen weer niks vinden.
De vraag is of je met dit soort cijfers nieuwe grote kantoorpanden moet gaan bouwen. Ik denk persoonlijk van niet. Dat leegstand het probleem van een ander is, doet daaraan niet af. Daarbij vraag ik me af of het leegstandprobleem wel van een ander is als je beseft dat veel vastgoedinvesteerders banken, pensioenfondsen en andere maatschappelijke instellingen zijn. Die overigens ook nog eens het ‘lef’ hebben om aan overheden fondsen te vragen voor een sloopfonds ( a la Amsterdam, wat gelukkig is afgeketst) om weer kunstmatig schaarste te creeren op hun markt. Linksom of rechtsom wordt de rekening bij de samenleving gelegd.
Maar waarom zou je zo willen vasthouden aan de ‘pre-crisismentaliteit’? De transformaties die je noemt zijn idd prachtig. Ik denk dat dat de nieuwe realiteit is. Kleinschaliger, minder hoog en… helaas … een einde aan de kantoorbouw.
Er is nog maar 1 appartement te huur:
http://www.hurenincalypso.nl/
Verder zijn er maximaal nog zo’n 30 woningen te koop (dan tel ik erg ruim door ook de te huur/te koop varianten mee te nemen), volgens:
http://www.calypsoyou.nl/de-woonwijzer
Twee bewoners van De Calypso die ik ken zullen beamen dat De Calypso bomvol zit.
We komen dus uit op zo’n, weet je wat laten we extra ruim schatten, 40 ongevulde appartementen van de ruim 400! Nog maar 10% onbezet en dat nog geen jaar na oplevering en dat tijdens de crisis! Als dat geen succes te noemen is weet ik het niet meer. Graag meer van dergelijke projecten in de binnenstad die zoveel centrumbewoners toevoegen, de binnenstad verlevendigen en extra draagvlak creëeren voor horeca en winkels als potentiële klanten.
De schrijver van dit artikel slaat de plank dus compleet mis. Dat het gebouw zijn smaak niet is, is een ander punt. Wat betreft de plint en het aantal verkochte en verhuurde appartementen verkoopt hij aantoonbaar onwaarheden. Wat betreft de smaak: anderen vinden het juist wel een mooi gebouw dat in hoogte mooi een verbinding legt met het hoogbouwgebied richting het Weena en het Schouwburgplein aan de westkant een stedelijke wand geeft waardoor de Hartsuykerflat veel beter tot zijn recht komt. Het is maar net wat je smaak is. Ook vanaf de Westersingel gezien vind ik het een imposante en vrolijk gekleurde rots. Heel wat toeristen die dit gebouw wel bevalt en het op de foto zetten. Gelukkig heeft Rotterdam door de diversiteit aan architectuurstijlen voor ieder wat wils.
Ik heb nog even gekeken naar de cijfers in jouw link. Veel van de te koop staande woningen daarop zijn vorig jaar november bij de oplevering erop gezet. Grote kans dat deze informatie dus niet meer actueel is en deze inmiddels verkocht zijn, maar ze vergeten zijn om dit bij te werken (i.t.t. op hun eigen website van De Calypso).
Dat is zeer zeker een terechte vraag. Ik denk echter dat je dus wel nog nieuwe kantoren moet bouwen. Als we FIRST nemen als voorbeeld, daar komt oa. Robeco in. Die laten hun huidige toren inderdaad achter (van een Duitse investeerder, en er zijn geluiden dat daar een grote internationale hotelketen interesse voor heeft). Maar die torens hadden ze zonder FIRST ook verlaten want ze wilden naar een modern kantoor met grote vloeren om daar grote kantoortuinen in uit te rollen volgen Het Nieuwe Werken principe. De huidige toren heeft kleine vloeren en is daarvoor totaal ongeschikt. En ook binnen het aanbod in de stad is niets wat aan die eisen voldoet. FIRST voldoet wel. Bouw je FIRST niet dan komt de Robeco toren alsnog leeg te staan en ben je ook Robeco nog eens kwijt. Want als je als stad nieuwbouw gaat blokkeren (let wel je blokkeert marktwerking, China is er niets bij!) dan gaan ze toch gewoon op de Zuidas zitten of in Den Haag? Dat zou pas een onwenselijke ontwikkeling zijn.
Verder wil niemand vasthouden aan de ‘pre-crisis mentaliteit’. Echter is het ook niet zo dat de wereld nu totaal anders is. Ik ben blij dat verouderde kantoren door de druk van de crisis nu eindelijk worden herontwikkeld. Sommige plekken stonden al tientallen jaren leeg. Nieuwbouw verbieden is echter nergens een oplossing voor.
Dat is dan snel gegaan 😉 Mooi. Maar wat verwijt je eigenlijk de schrijver, waar die schrijft: “hoewel volgens de makelaar bijna alle appartementen zijn verkocht of verhuurd”? Volgens mij zitten jullie op een lijn…
Verder is het natuurlijk een feit dat het gebouw veel ‘archi-deskundigen’ een doorn in het oog is. Twee of drie welstandscommissies hebben het beargumenteerd afgekeurd op welstandsaspecten. Dat gaat verder dan ‘smaak’. Maar goed, er zijn ook andere belangen dan welstandsbelangen, en bevolkingsaanwas is er daar een van. Dat ben ik helemaal met je eens.
Wat ik je eigenlijk hoor zeggen, is dat dit soort kantoorgebouwen snel over de houdbaarheidsdatum is. Huurders willen al snel iets anders, zoals in het Robeco-geval ‘nieuw werken’. Komt die hotelketen, dan is er geen probleem en voldoet het kennelijk nog steeds aan ‘hotel-eisen’. Maar los van dat specifieke geval, lijkt het er in het algemeen op dat eisen snel veranderen. Kennelijk geldt tegenwoordig niet meer wat ik vroeger leerde, namelijk dat gebouwen 100 jaar meegaan. Misschien is dat ook een nieuwe realiteit en moeten we (kantoor)gebouwen meer gaan zien als ‘verbruiksgoederen’. Bouw ze voor 10 a 20 jaar en ruim ze daarna weer op. Neem dat vooruitzicht bij het begin van een project meteen mee en neem het vooral mee in de begroting / stichtingskosten: een soort van ‘sloopfonds-per-gebouw’: ‘design, build, maintenance, destruction’… 😉
Hoe doen ze dat trouwens in New York? Kantoorgebouwen lijken daar ‘eeuwig’ met hun tijd mee te gaan.
De oplossing is natuurlijk rete simpel. Alle megasuccesvolle ondernemingen uit het schieblock kopen het gebouw. Klaar, over
En word @ de reactie van Tim
Prachtig is ook maar een kwestie van smaak denk ik. Zelf vind ik het een afschuwelijk ding wat helemaal niets te maken heeft met het centrum van de stad.
Noem het beestje gewoon bij zn naam, en noem het ‘leegbouw’ aub. 😉
Kun je mijn aperte onwaarheden letterlijk citeren, Jesper? Dan kan ik daar mijn lering uit trekken. Graag naar [email protected]. Bedankt!
In New York wordt ook volop gesloopt voor nieuwbouw. Dat houdt de stad dynamisch en vitaal. Er is daar flinke discussie over de wildgroei aan gebouwen die als monumentaal bestempeld worden omdat die als het er teveel worden de ontwikkeling van de stad zullen remmen.
En is ook niets nieuws. Het Singer Building in NYC, ooit het hoogste gebouw ter wereld in 1908, werd in de jaren 60 gesloopt voor nieuwbouw. In de jaren 10 en 20 werden zelfs soms torens weer gesloopt die er nog geen 20 jaar stonden.
En ik denk niet dat je gebouwen moet bouwen als wegwerp product wat maar 20 jaar mee gaat. Je moet bij het ontwerp gewoon al rekening houden met de mogelijkheid van andere functies. Je bouwt een kantoor maar je bouwt zo dat je het later kunt ombouwen naar hotel of woningen. Robecotoren staat er trouwens alweer bijna 25 jaar.
Die onwaarheden zijn destijds al ruim aan bod gekomen. Het kost je een kleine moeite om even terug te lezen in je eigen artikelen en de reacties erop. Of is dat evenals eerst even door de fietsenstalling lopen en goed observeren alvorens een artikel te schrijven te veel moeite? Fouten toegeven kan geen kwaad. Iedereen maakt ze.
Sorry, maar het is echt een heel ongeloofwaardig (en veel te vaak gebruikt) excuus om het nieuwe werken aan te dragen als de reden voor een verhuizing. Bij het meeste van jullie mag hopelijk bekend zijn dat het financieel gewoon heel erg aantrekkelijk is om naar een nieuw pand te verhuizen.
Hij trekt dat sterk in twijfel en doet alsof ze voor de show lichten aangelaten hebben. In het begin, de vorige winter, deden ze dat inderdaad ter promotie. Nu is daar totaal geen sprake meer van en wat simpel zoekwerk alvorens een stuk te schrijven (lijkt me toch essentieel alvorens je een artikel wil gaan schrijven) had hem deze achterhaalde uitspraken bespaard. Daar waar hij zelfs deze zomer al de nodige mensen op de balkons had kunnen zien zitten. De plint van De Calypso “leeg” noemen is zoals we al aantoonden gewoonweg niet waar, men is druk aan het verbouwen.
Wat betreft de welstandscommissies: als we daarover gaan beginnen is het einde zoek. Laat ik het kort hierbij houden: welstandscommissies zijn niet heilig en hebben ook een sterke eigen smaak (iets “te groot” vinden is een smaak, hetzelfde zou je wel of niet kunnen vinden van bijv. De Rotterdam, daar oordeelde men echter positief). Ze zijn verre van omstreden en zijn zeker niet 100% objectief. Een gebouw als Blaak8, met de nodige ernstige gebreken, hebben zij dan weer wel hun fiat gegeven.
Waarom zo negatief, Jesper? Kijk, kritiek is prima, zeker, daar worden we beter van, scherper, maar c’est le ton qui fait la musique.
Het gaat je aan het hart, Rotterdam, dat merk ik aan alles, en dat is uitstekend. Maar denk je dat we Vers Beton gestart zijn omdat we eigenlijk een teringhekel aan deze organische bouwput hebben? We hebben hetzelfde doel. Echt waar hoor.
Ik zou zeggen: stribbel niet tegen, maar help mee, en doe dat op een vriendelijke manier. Het is voor ons ook grotendeels liefdewerk oud papier. Kleine moeite, groot plezier.
Toch gaat welstand verder dan ‘smaak’. Ik heb toevallig een jaartje bouwkunde gedaan (en helaas gesjeesd…) en begon gedurende dat jaar toch anders tegen de schoonheid van gebouwen aan te kijken. Kennelijk kan je er ‘oog’ voor ontwikkelen. Zoals een beveiligingsbeambte oog voor situaties ontwikkelt. Anders gezegd: het is toch een vak. Dus ik zou een – dubbel! – negatief welstandsadvies niet zomaar durven wegzetten als ‘ook maar een smaak’. Maar stadsbesturen kunnen er tegenwoordig omheen, op grond van andere belangen (economisch, volkshuisvesting e.d.).
Blaak 8 weet ik verder niet. Maar je kunt niet overal in de stad paleizen neerzetten. De grote meuk zal toch grauwe, grijze bouwmassa zijn. Wat dat betreft zijn gebouwen net mensen… 😉
Dat is idd het bekende voorbeeld van KPMG Amstelveen. Op zich niet heel erg dat zowel huurder als nieuwe verhuurder er garen bij spinnen, maar ik mis de verantwoordelijkheid voor het achtergelaten pand. Daar zitten een paar grote problemen, waarvan de eerste is dat de eigenaar er flink op moet afwaarderen. En het schijnt dat dit soort eigenaren wat dat betreft nog voor miljarden euro’s moeten gaan afwaarderen in de toekomst. Dat is nog nauwelijks gedaan. Je ziet ook dat dit soort projecten als een hete aardappel wordt doorgegeven, als iemand ze al (spotgoedkoop) wil overnemen. Ik vrees dat men er op rekent dat de overheid wel weer zal inspringen. Sloopfonds-revisited…
Ik ben zeker niet tegen kritische stukken, prima! Er zijn zat zaken in de stad waar ik ook zeer kritisch over ben, vragen over heb en mijn wenkbrauwen bij ophaal (Luchttunnel, Stadsinitiatief etc.). En ik hoef het heus niet altijd eens te zijn met alles wat hier staat, prima! Maar ik vind het wel knap vervelend als er stukken verschijnen waarin aantoonbare onwaarheden staan, terwijl die met wat simpel zoekwerk voorkomen hadden kunnen worden.
In het begin vond ik Vers Beton vaker interessante stukken hebben dan nu. Stukken waar ik het soms ook grondig mee oneens was, maar die in ieder geval niet op zoveel drijfzand gebouwd waren als nu soms gebeurt. Juist nu jullie bekender beginnen te worden (onder meer met publicaties in dagblad Metro) dreigt er de klad te komen in de kwaliteit van sommige stukken. Daarom ook dat ik me afvraag in hoeverre de eindredactie de kwaliteit controleert van wat hier geplaatst wordt.
Ik besef dat jullie een jong medium zijn, maar ik hoop dan ook dat er wat zal gebeuren met de kritiek die nu geleverd wordt op sommige van jullie artikelen. Probeer ervan te leren en sla weer de weg omhoog in, anders loop je het risico dat je een bepaald lezers- en schrijverspubliek zal verliezen. In het begin hadden jullie soms stukken die ik met veel plezier las en zeker een aanvulling waren op wat er nog niet was bij andere media. Hopelijk komt dat weer meer terug.
Wat wel te prijzen is, is dat jullie i.i.g. een kritisch lezerspubliek hebben, de discussie niet uit de weg gaan en de reacties altijd erg op de inhoud van de betreffende artikelen ingaan.
Ze doen zeker niet altijd onzinnige dingen bij de welstand, maar smaak kan wel degelijk een rol spelen en daar is in dit geval wat mij betreft sprake van. Ze pretenderen welliswaar waardevrij te zijn, maar dat is verre van waar in de praktijk met soms discutabele beslissingen waar dit er één van is. Er zijn meer mensen in de bouw- en architectuurwereld die hun bedenkingen hebben bij de beoordeling van dit specifieke geval en aangeven dat het oordeel over de proporties toch zeker niet als objectief gezien kan worden. Overigens zie ik heus wel wat zaken aan het gebouw die beter gekund hadden, maar niet van dien mate dat een negatief advies op zijn plaats is daar waar Blaak 8 er met meerdere veel grotere blunders wel doorheen komt.
Volledig eens met enkele reacties:
Het succes van een onderneming in de vrije sector kan heel simpel gemeten worden in omzet en winst. Niet genoeg winst? dan is er blijkbaar geen behoefte aan je product.
Het eindeloos subsidiëren van mislukte ondernemingen is niet alleen weggegooid geld, maar ook weggegooide potentie van de ontvangende partij.
Maar over welke mislukte ondernemingen hebben we het nu dan? Voor zover ik weet is het niet zo dat alle ondernemingen in het Schieblock massaal gesubsidieerd worden ofzo…
In de brief van Karakus:
“De huidige bebouwing in het Schiekadeblok is sterk verouderd en past niet in het ambitieniveau voor het RCD”
en dus gaan we dus voor nieuwbouw?
Veel bebouwing die nu in het Schieblock staan kan een enorme bijdrage leveren aan een prettiger rotterdam. Het is inderdaad verouderd:
Knap het op, bouw er achter, bouw er overheen. Maak plaats voor nieuwe huurders, maar zorger er zeker ook voor dat er plaats blijft voor de mensen die het gebied gemaakt hebben tot wat het nu is. Dan zal het vastgoed echt waarde krijgen.
En…..probeer niet alles helemaal glad te strijken. Deel van het succes van het gebied is het “berlijnse rauwe sfeertje”. Hier komen ook toeristen op af.
Kortom: investeer in het gebied, maar investeer op de zwakke plekken en laat deze plekken meeprofiteren van de plekken die nu al positief werken.
Met enige verbazing lees ik dat de discussie nu gaat over de vraag of de Calypso wel of niet succesvol is. Voor de goede orde: wij gaan ingezonden opiniestukken niet dood-fact-checken, dat is namelijk ook de verantwoordelijkheid van de auteur. We kijken of er geen grove fouten in staan, of de argumentatie enigszins stand houdt en of het in zijn algemeenheid een waardevolle bijdrage is aan het debat. In dit geval ging er geen belletje rinkelen bij de eindredactie bij de stelling “Voorlopig suggereren gekleurde lampen in lege woningen iets van stedelijkheid”, aangezien er inderdaad nog steeds woningen paars en groen zijn gekleurd. Of die nu verkocht of verhuurd zijn, ze zijn in elk geval niet bewoond. Tja, en dat die plint binnenkort wél invulling krijgt: goed dat we dat nu weten en dank voor die informatie.
Volgens mij gaat de discussie over de Calypso voorbij aan de grotere vraag die de auteur oproept. Wat is de rol van de gemeente in dit soort ontwikkelingen, en specifiek in geval van het schieblock? De eindredactie keek dan ook kritischer op de onderbouwing van de suggestie dat de gemeente hier een actievere rol zou moeten oppakken: dáár verwachtte ik discussie over.
Gisteren bleek tijdens het debat in BAR dat de gemeente vindt dat LSI/Schieblock een situatie is tussen private partijen waar zij zich niet mee te bemoeien hebben. Toch bleek na doorvragen dat de afspraak tussen LSI en de gemeente over het terugbetalen van de canon van 52 miljoen erfpacht wel bepalend is voor de manier waarop het gebied herontwikkeld zal geworden. De vraag is hierin wiens ‘risico’ het is geweest dat de ontwikkeling niet van de grond kwam. En in hoeverre de tijdelijke ‘place makers’ een stabiele rol moeten/kunnen krijgen in de herontwikkeling. Of de gemeente hier een actievere rol in zou moeten hebben is voer voor discussie. Ik zie in elk geval argumenten voor en tegen.
@Bas: is dit een pleidooi tegen het subsidiëren van LSI door de genoemde ‘sale & lease-back-constructie’ mbt de grond?
En is het ook een pleidooi tegen de subsidiëring van de bouw van De Rotterdam die immers enkel van de grond kon komen doordat de gemeente Rotterdam er, zonder enige nut of noodzaak, een gigantisch aantal m2 gaat huren?
En is het een pleidooi tegen de subsidiering van bedrijven die op Maasvlakte 2 gaan zitten zonder zelf te betalen voor de aanleg van die vlakte?
Anders gezegd: er wordt meer gesubsidieerd dan je denkt, en stellen dat enkel huurders in SB subsidie ontvangen is ‘cherry picking’ van argumenten.
Die discussie is weer een apart verhaal. En ook zie daar argumenten voor en tegen.
Het gedeelte over het Schieblock was in de discussie pakkender dan het verhaal over de Luchtsingel die als katalysator voor heel veel ontwikkelingen in dit gebied neergezet werd. Maar zou er hier nu niet een ander element ook als katalysator gebruikt kunnen zijn? Bijvoorbeeld het Schieblock zelf? Want daarmee had je eigenlijk hetzelfde kunnen bereiken, temeer daar al die gisteren gepresenteerde ontwikkelingen op zichzelf staan en niet staan of vallen bij het beschikbaar hebben van die luchtsingel.
Dan hadden we de discussie over de Luchtsingel en het Stadsinititatief hierover niet hoeven te voeren.
Maar de avond gisteren was toch zeker nuttig en interessant waarbij ik de bijdragen van Wouter Vanstiphout en Luc Smits de meest constructieve bijdragen vond.
@Bob
Mislukt is hier inderdaad wat sterk geformuleerd, maar alle ondernemingen worden wel degelijk gesubsidieerd op deze locatie, al is het alleen maar in de vorm van goedkope huisvesting. (subsidie = oneerlijke concurrentie)
—————-
@Ben
Ook deze vorm van stimulering ben ik tegen. De Rotterdam had er op deze manier uiteraard nooit moeten komen.
De Maavlakte 2 is een slecht voorbeeld: het gaat hier om een investering die zich wel degelijk via directe en indirecte weg terugverdient en daarnaast deels bekostigt kan worden met inkomsten uit de terug gewonnen ontwikkel ruimte in de stad.
Uiteraard is het argument “maar zij doen het ook” van weinig waarde voor ieder met visie verder dan z’n eigen belang.
———————-
Ik vind het Schieblock absoluut een succes, en zou ik graag zien dat de huurders met een winstgevend plan kunnen komen richting LSI. – Echter is voor mij de huurders verder subsidiëren geen optie, en al helemaal niet vanuit gemeenschapsgeld.
Eeva, de tijdelijke invulling van het Schieblock is toch ook een zaak tussen private partijen? Gaat tussen LSI en ZUS/CODUM. De gemeente hoeft daar natuurlijk niet aan tafel te gaan zitten. Willen we nou bottum up of willen we dat de gemeente zich overal mee bemoeit?
En dat die 52 miljoen drukt op het gebied is voor iedereen duidelijk. Maar laat LSI eerst maar een goede projectbegroting maken dan kunnen ze voor zichzelf wel uitmaken of ze de erfpacht kunnen betalen of niet. Mocht dat niet zo zijn dan pas kan de gemeente gaan nadenken of ze hun verlies willen nemen. Daar nu over speculeren lijkt me met het oog op de gemeente begroting erg gevaarlijk.
Wouter van Stiphout deed ook die suggestie om als gemeente je verlies te nemen. Maar in tegenstelling tot die erfpacht regeling ben je dan pas echt de projectontwikkelaar aan het subsidiëren. Dat lijkt me een zeer onwenselijke situatie waar niemand voor kan zijn.
Dat de huidige huurder, waaronder de schrijver van dit artikel en de mensen van Bogue moord en brand schreeuwen omdat misschien de huur wat omhoog gaat vind ik echt van de zotte. Het is altijd duidelijk geweest dat het om een tijdelijke situatie gaat. Lage huur betalen went blijkbaar snel en wordt iets te rap als een recht gezien. Maar ook een ontwikkelaar met goede bedoelingen moet onder de streep op een positief cijfer uitkomen, net als elk bedrijf.
Ben, ik denk eerder dat Bas doelt op ondernemingen die zich geen markthuren kunnen veroorloven die nu hier zitten. Omdat het om een tijdelijke situatie gaat kan dat, ga je het permanent maken dan gaan de huren ook naar marktwaarde en dan kunnen sommige ondernemers dat misschien niet meer betalen. Zo werkt dat met anti-kraak. Dan kan je als ondernemer 2 dingen doen. Eerste is een andere goedkope plek zoeken. Tweede is zorgen dat je meer inkomsten genereren zoals de meeste ondernemers moeten doen om meer huur te kunnen betalen. Zo zit onze samenleving nu eenmaal in elkaar.
Tim: ja, het schieblock is een zaak tussen private partijen, zo kun je dat zien, dat begrijp ik heel goed. Maar ik begrijp ook dat er mensen zijn die zeggen dat de gemeente wel degelijk een rol speelt in de voortzetting van dit verhaal door die erfpacht, al willen ze dat zelf niet. Ik ben er in ieder geval zélf niet uit, maar ik vind het een interessante discussie. En de vraag is: betekent bottom-up dat de gemeente daarom zelf geen visie mag hebben op dit gebied?
Overigens: ik heb gisteren gehoord dat de huur in het Schieblock redelijk markt-conform is. Als dit waar is, zitten ze niet voor een ‘duppie op de eerste rang’.
Hoeveel lager wordt die huurprijs gehouden? Dus hoeveel subsidie steekt de gemeente erin?
Dan de impact die het Schieblock heeft gehad op dat stukje Rotterdam. Voordat al die bedrijven in het Schieblock zaten was dit een stukje Rotterdam waar je zowel overdag als ’s nachts niet wilde lopen. Ik vraag me dan af hoe duur permanente politie bewaking, extra CCTV, sociale schoonmaak acties (lees: ongewenste mensen wegsturen), etc. zou zijn. Krijg dan het gevoel dat ‘al dat gemeenschapsgeld’ wat aan het Schieblock gesubsidieerd wordt ineens wel meevalt.
Maar ok…liever eerlijke concurrentie en een paar jaar leegstand in plaats van dat het gebied weer tot leven komt…
De punten die je aanhaalt zijn waarschijnlijk de reden geweest waarom er gekozen is voor deze oplossing, echter is met behulp van dit project het gebied nu weer ontwikkelbaar.
Dat het verschil tussen subsidiëren en investeren, nu is het tijd de investering te verzilveren.
Tis maar net wat je subsidie noemt. Hypotheekrenteaftrek is subsidie, dus in wezen zijn al die woontorens in de stad gesubsidieerd. En tussen alle belastingwetten en regels zitten behoorlijk wat subsidies verscholen. BTW verrekenen voor bedrijven, verlies aftrekken, dineren in een sterrenrestaurant. Ik denk dat heel Nederland wel zo’n beetje wordt gesubsidieerd. Had ik de kinderbijslag en de vergoeding voor kinderopvang al genoemd?
Dus laat ze die lui in het Schieblock ook lekker subsidieren. Bovendien subsidieer je niet slechts die mensen maar zorg je in wezen ook voor een prettige buurt daar. Ik vind het nu iig een interessant stukje stad. Zo’n rafelrandje hoort in een stad. Het is daar prettiger lopen dan verderop op de Weena tussen al die ‘plastic’ gebouwen. En ik denk dat kantoorbouw daar gewoonweg geen succes gaat worden in deze tijd. Tenzij het op een heel goedkope en kwaliteitsloze manier gebeurt, oftewel ‘nog meer lastic’.
Mijn advies: laat ze nog 10 jaar zitten en kijk daarna nog eens of er markt is voor wat dan ook. Zoals hierboven werd gezegd: de wensen van huurders wijzigen nogal eens. Nu door het zg. ‘Nieuwe Werken’, en dus straks door het “Nog Nieuwere Werken’. En dat laatste kon nog wel eens heel technisch en ICT’erig gaan worden waarbij bedrijven niet meer in een kantoorgebouw gaan zitten maar op een totaal andere manier gewerkt gaat worden.
Dit soort besluitvorming en projecten zijn toch als een mamoettanker: eenmaal op drift niet meer te stoppen. Zeker niet door dezelfde personen die ze hebben opgestart. Dat is psychisch gewoon niet op te brengen. Dus die Karakus gaat er helemaal voor. Dat is die man zn rol. Dat is ie van huis uit gewend. Zo is ie de afgelopen decennia ‘opgevoed’. Een koerswijziging zal dan ook van een ander moeten komen. Iemand die beter bij de huidige tijd past.
Standvastig beleid en daadkracht passen volgens mij bij deze tijd en dat laat Karakus wat mij betreft zien. Bij elke hobbel gelijk je visie en beleid omgooien is wat mij betreft het laatste wat je moet doen. Tegen de tijd dat je een nieuw plan hebt is het weer een andere tijd.
Dat is echter wat anders dan een beetje bijsturen naar de realiteit van vandaag. En dat is wat er nu gebeurd. Er komt een heel ander, veel faseerbaarder plan dan wat er lag voor het Schiekadeblok.
Dank voor alle reacties op mijn stuk. Goed voor de discussie. Maar deze dreigt te ontsporen, daarom wil ik hierbij een aantal zaken rechtzetten. Zodat we het weer kunnen hebben over waar het om gaat: wie maakt de stad?
Calypso
Als de Calypso vol zit ben ik daar heel blij mee. Ik hoop dat de 600 nieuwe bewoners de levendigheid meebrengen die dit stukje stad nodig heeft. Wat betreft de erfpacht-schuld aan de gemeente heb ik me helaas gebaseerd op achterhaalde informatie ten tijde van het faillissement van de ontwikkelaar. Er staat nu alleen nog een schuld open van iets meer dan 3 ton. De redactie van Vers Beton treft natuurlijk geen blaam. Daar mag je mij op aanvallen. Maar niet met andere onjuistheden of verdraaide feiten.
Geen subsidie
Het Schieblock ontvangt geen subsidie. Het Schieblock is geen anti-kraak constructie. Het Schieblock kent relatief marktconforme huren, gemiddeld € 90/m2/jr. In het pand zit geen tussentijdse anti-kraak klup, maar een serieuze groep ondernemers die serieuze investeringen hebben gedaan in het pand en het gebied eromheen. Zonder subsidie. Als er iemand met gemeenschapsgeld gesubsidieerd is, is het LSI. De gemeente Rotterdam heeft 52 miljoen euro betaald voor de grond onder het plan. Dat is 26 miljoen meer dan LSI er ooit voor betaalde.
Leegstand
Cijfers lijken elkaar tegen te spreken. Dit is wat ik weet: De Robecotoren staat leeg. Het Fortisgebouw (24.000 m2) staat leeg. De Hofpoort (12.000 m2) staat leeg. Het oude Shellgebouw ernaast (15.000 m2) staat leeg. Katshoek (10.000 m2) staat leeg. Wat verder weg staat De Admiraliteit voor 30.000 m2 leeg, de Westblaak staat half leeg en in het Nationale Nederlanden is onlangs 25.000 m2 vrijgekomen. De gemeentelijke diensten laten straks nog meer kantoorruimte achter met hun verhuizing naar De Rotterdam. Onder andere 60.000 m2 aan het Marconiplein komt hiermee leeg te staan.
Tijdelijkheid
Er is een huurovereenkomst getekend van 5 jaar, tot 31 juni 2014. Tot de crisis voorbij was, dacht iedereen. Dan konden de plannen weer opgepakt worden. Dan kon de stad verder bouwen aan haar Central District met ‘(…) 154.000 m2 kantoortorens, detailhandel, dienstverlening, horeca, wonen, hotels en op langere termijn mogelijk een theater of casino (…)’ zo staat in de brief van Karakus aan de gemeenteraad. (Overigens was het oude plan 240.000 m2 groot) Natuurlijk, als LSI het pand werkelijk zou gaan slopen en herontwikkelen, prima. Dan is het Schieblock als experiment voorbij. Maar dat is niet wat LSI van plan is. Zij willen investeren in het pand om het duurder te kunnen verhuren. De voorgestelde investeringen in het pand vormen geen wezenlijke bijdrage aan het gebied. Er ligt ook een voorstel vanuit het Schieblock om het stadslaboratorium door te zetten voor de komende 10 jaar. Beide voorstellen liggen naast elkaar wordt momenteel getoetst op haalbaarheid. Het ziet er naar uit dat het rendement gelijk is!
Belang
Natuurlijk heb ik belang bij het behoud van het Schieblock, als huurder, maar vooral als Rotterdammer. Nu er rond het Schieblock een levendig stuk stad is ontstaan en de leegstand op de kantorenmarkt verder toeneemt, vind ik het de discussie waard om me af te vragen wie de stad maakt? Is dat de gemeente die met grootschalige ontwikkelingen denkt Rotterdam het zoveelste nieuwe hart te moeten geven? Het adviesorgaan van de gemeente, het International Advisory Board, denkt van niet:
’ (…) The role of governments both national and local is changing profoundly and existing structures and business models may not suffice to capture the wealth of opportunity that these changes can also bring us. (…) The members of the IAB find that most of what is needed to reach the goal of creating and maintaining an attractive city exists within the fabric of the city already, but it needs to be expressed, externalised, accelerated, supported and connected in such a way that it becomes the clearly identifiable, recognisable part of the everyday identity of the city. (…)’
Het gaat mij om de kwaliteit van de stad. En die is er al. Kleine ontwikkelingen, niet de grootschalige kantoorontwikkelingen, leveren meer kwaliteit voor de stad op. De gemeente zit met de grote jongens aan tafel en vergeet de echte bewoners die er echte energie in stoppen en echte levendigheid creëren. Zij maken de stad.
Goed dat je reageert Joep, waarvoor dank.
Op je vraag wie maken er stad, heb ik al antwoord proberen te geven. Dat zijn uiteraard de mensen, en niet de panden of de gemeente. De suggestie die jij wekt is echter dat mensen die in de nieuwe kantoren of woningen komen te werken en wonen geen stad maken, en de huidige mensen die in het Schieblock werken wel, wat nogal een arrogante stellingname zou zijn. De mensen die in de grote kantoren werken zijn geen echte bewoners? En als die mensen bij Izkaya gaan lunchen creëren ze dan geen echte levendigheid? Dat is eigenlijk wat je in je laatste alinea zegt en dat is natuurlijk gewoon niet waar. De gemeente maakt geen stad, grote projecten doen dat ook niet. De gemeente maakt met onder andere grote projecten wel mogelijk dat er meer mensen stad kunnen maken in Rotterdam. En die (relatief kleine) groep mensen die nu stad maken in het Schieblock is vast creatief genoeg om als het einde komt een andere plek te vinden in deze stad om zich te ontplooien.
Dat er mensen serieus hebben geïnvesteerd in het Schieblock lijkt me duidelijk. Dat dat mogelijk voor een korte periode was wisten ze vooraf. Daar mag nu dus niet over geklaagd worden, zeker niet gezien het feit dat het sowieso nog veel langer gaat duren voordat het Schieblock wordt gesloopt. Wat de uitkomst gaat zijn van het overleg met LSI zal de tijd leren, maar LSI is welwillend om mee te werken zo bleek ook tijdens het debat afgelopen woensdag. Het lijkt me dus onzinnig om nu al allerlei doemscenario’s uit de kast te trekken.
Je lijstje met leegstand klopt uiteraard niet. Robeco staat leeg? Zitten die ook tijdelijk in het Schieblock dan totdat FIRST over een paar jaar klaar is? Fortis gebouw staat inderdaad ver leeg maar niet helemaal en hetzelfde geldt voor de Hofpoort. Verder liegen de cijfers niet. Niemand ontkent de leegstand, ook de cijfers van de gemeente niet, daarom is er ook gemeentelijk beleid om leegstand tegen te gaan. Mijn betoog is dan ook dat we het probleem vooral niet moeten overdrijven als we zien dan 84% van de kantoren in het RCD wel bezet zijn en dat de leegstand is afgenomen in 2012. (Recentere cijfers zijn er niet, maar tegenover de vrijkomende meters in de Delftse Poort staan ook weer nieuwe vestigingen en een uitbreiding van bijvoorbeeld Unilever.) Overigens zijn tijdelijke invullingen zoals bij het Schieblock natuurlijk ook super om de leegstand tegen te gaan.
De huren in Schieblock zijn inderdaad niet gesubsidieerd. Ze zijn wel laag voor die plek, de buren betalen 150 tot 200 per m2. Dit is inherent aan de tijdelijkheid. Ga je het Schieblock permanent maken dan gaan de huren ook richting die 200 per m2. Zo werkt de markt nu eenmaal. En een erfpachtconstructie is hoe dan ook geen subsidie natuurlijk. LSI betaalt daar (nu) erfpacht gewoon voor. Het zou pas subsidie zijn als de gemeente schuld gaat kwijtschelden en de erfpachtafspraken zou verlagen.
Tot slot hoop ik dat het Schieblock nog mooie jaren tegemoet gaat. Vergeet als huurder niet dat je LSI daar gewoon bij nodig hebt.