Cultuurdebat: veel opwinding, weinig ontlading

Maandagavond 3 maart gingen kopstukken uit de Rotterdamse politiek met elkaar in debat over de toekomst van de kunsten in de stad. Een afgeladen zaal toonde dat het cultuurdebat leeft in Rotterdam. De uitkomsten van het debat waren volgens Vincent Cardinaal echter wat mak.

 
Acht politici, waaronder drie lijsttrekkers en een wethouder, twee gespreksleiders, vier ‘geselecteerde’ vragenstellers en zeker driehonderd man publiek. Zie daar de staalkaart van het debat ‘Kiezen is een Kunst’, georganiseerd door o.a. Schouwburg, RRKC en Arminius. Dat een debat over de kunsten best mensen over de vloer kan krijgen werd maandag 3 maart dus wel bewezen in de Rotterdamse Schouwburg. Dat er ook twee uur volle concentratie werd opgebracht toont verder dat het inhoudelijk ook snor zat. Toch leek er iets te missen, maar daarover later meer. We beginnen bij het begin.

Overeenkomstige droombeelden

Na introducties van schouwburgdirecteur Ellen Walraven en gespreksleiders Frénk van der Linden en Victor Vlam, kwam het geheel los met een startverklaring van de acht deelnemers. Hen werd gevraagd een droombeeld te schetsen. Het zou te ver voeren hier al die droombeelden slaafs achter elkaar te zetten, temeer ze bijna allemaal overeenkwamen. De meeste politici zeiden vol voor cultuureducatie te gaan, en ook moet Rotterdam er voor zorgen dat we de huidige hausse aan top tienlijstjes niet vergeten te verzilveren. Dat laatste toonde wel wat verschil tussen de aanwezige kandidaten. Leo de Kleijn van SP hamerde op de kleine initiatieven als ‘parels van de stad’. Wethouder Laan (VVD), die cultuur een ‘uitgangspunt’ noemde, leek vooral een gidsfunctie voor de iconen van de stad te zien weggelegd. Verder stelde zij wel onomwonden dat de VVD niet verder op cultuur wenst te bezuinigen in de komende vier jaar. Een standpunt dat door vrijwel alle deelnemers werd overgenomen, behalve CDA en CU-SGP.
Verder beloofde Jos Verveen (D66) een nieuw poppodium, was Danielle Knieriem van het CDA de beste leerling van de debatklas en kwam Willem Sonneveld (CU-SGP) niet uit zijn woorden. Judith Bokhove (GroenLinks) pleitte ook voor cultuuronderwijs en een wijkgerichte aanpak. Leo Bruijn (PvdA) zei in onvervalst Rotterdams een ‘goeie mix’ na te streven, ook bij hem prevaleerde de jeugd. Anton Molenaar van Leefbaar Rotterdam hield een wat opmerkelijk pleidooi om ‘cultuur terug aan de gemeenschap’ te geven, waarbij hij vooral de stad Leeuwarden (culturele hoofdstad van Europa 2018) als lichtend voorbeeld aanhaalde.

Man tegen man, vrouw tegen vrouw

Na de aardige start moest het debat dan echt gaan losbarsten. De politici werden in vier duo’s verdeeld: man tegen man, dus. Of vrouw tegen vrouw. In de eerste ronde debatteerden Laan en De Kleijn over de vraag of de stad vol voor de kleine initiatieven moet gaan, of juist voor de iconen. Ook hier ging het dan vooral over de economische spin-off. Het bleek een voorbode, want ook in de drie andere rondes bleef dit, samen met educatie, het thema dat de politici graag behandelden.
Het gevecht Laan-De Kleijn liep uit op een patstelling. Laan stelde nog eens hoe groot de waarde van flinke cultuurjongens als Boijmans is voor de stad. De Kleijn wilde toch liever voor de kleine kunstondernemer gaan. Jeroen Everaert van Mothership stelde de vraag of financieel succesvol cultureel ondernemerschap ‘beloond’ kon gaan worden in de toekomst. De politici kwamen niet echt met een antwoord. Ze bleven in hun eigen stellingen hangen. Laan prees het ondernemen, de linkse partijen vonden dat er in geen geval subsidie gekort mag worden als er minder succesvol ondernomen wordt.

Onderhandelingstafel geopend

Alle vier de rondes vergingen hetzelfde. Er werd veel gehamerd op de waarde van educatie, waarbij opviel dat alle aanwezige politici dit als een heilmiddel zien. Danielle Knieriem stelde dat goede kunsteducatie een ‘weldenkend Rotterdams burger’ zou opleveren. Zo zien de Christen-Democraten hun medemens graag. Sonneveld zag een ‘Mooierdam’ voor zich, maar slaagde er weer niet in dit helder te verwoorden. SP en Groenlinks bepleitten verder meer geld voor cultuur, maar wenste niet concreet te worden. De onderhandelingstafel bleek met andere woorden al geopend, écht pijn wilden de aanwezigen een ander niet doen.
Jos Verveen werd wel concreet en stelde onomwonden dat D66 1% van de Gemeentebegroting voortaan aan kunst en (sociaal) ondernemen wil besteden. Iemand uit het publiek maakte terecht gewag van het feit dat Rotterdam van de vier grote steden het minste Rijksgeld ontvangt. In plaats van aan te kloppen bij de gemeente, zouden de instellingen naar Den Haag moeten. Hij kreeg bijval van het hele panel.

Vertraagd venijn

Met enige vertraging zat er toch nog wat venijn in de staart. Uit het publiek werd gevraagd of de bureaucratie bij het aanvragen van fondsen misschien niet te complex is. Wethouder Laan wilde hier niets van weten en stelde zelfs dat de ‘potjes niet eens opgaan’, dus was er volgens haar ook geen behoefte. Een controversieel standpunt. De gedachte dat juist een wirwar aan regels zorgt voor overschot aan budgetten kwam niet bij haar op. De linkse politici sprongen er op in, en haalden het voorbeeld van de gesloten bibliotheken aan. Ook hier stelde Laan droog dat ze niet meer bezocht werden, en daarom terecht gesloten. Hoe een gebrek aan bibliotheken valt te rijmen met de wens om educatie te bevorderen, wist ze er evenwel niet bij te vertellen.
Wilma Bendijk, cultuurcoördinator van de Lucia Petrus Mavo in de stad, hekelde tot besluit de in haar ogen foutieve manier waarop kunstonderwijs wordt afgerekend. Zij stelde dat het symboolpolitiek is om in te zetten op educatie, als er niet eerst voor wordt gezorgd dat cultuuronderwijs een veel meer autonome plek krijgt. Toen er wat om de brij werd heen gedraaid in het panel kwam er zelfs wat emotie in de stem van Bendijk. En dat was tegen het einde van de avond de eerste en enige keer dat er daadwerkelijk een verhoogde hartslag leek waar te nemen.

Snelle remise

Dus waar laat ons dit? Hoe moeten we het debat ‘Kiezen is een Kunst’ plaatsen in de geschiedenis? Allereerst mag nog wel eens genoemd worden dat de opkomst sensationeel was. Debatleider Vlam sprak op Twitter zelfs van ‘500+ man’. Een prestatie van formaat. Daarnaast werd het geheel vakkundig en strak geregisseerd geleid. Na twee uur werd er netjes afgeklokt. En dat was misschien wel een beetje een probleem. Nooit kwam het echt los, vaak moest er snel weer door naar een volgend item. Dat houdt de vaart er wel in, maar leek ook een echt debat te verijdelen.
En had dit licht geregisseerde geheel een verlammende werking op de zaal? Want ondanks honderden aanwezigen was het trekken geblazen om vragenstellers te vinden. Er werd niemand echt boos, en niemand hield een pleidooi om wat breder dan educatie en economie te kijken. En dat met een zaal waar kopstukken als John Buijsman en Harry Hamelink aanwezig waren, en erkende querulanten als Ted Langenbach en Leen Steen. Geen van allen deed de mond open. Alleen Ocker van Munster, voormalig opperhoofd van SKVR, deed een poging om wat concrete geldtoezeggingen los te peuteren. Hij kreeg nul op het rekest.
Conclusie is dat het cultuurdebat leeft in de stad, maar dat op deze avond het panel al snel voor een remise koos. Iedereen kreeg de ruimte om zijn of haar standpunt te verwoorden, en als er gedebatteerd werd gebeurde dat met het grootst mogelijke respect. Na afloop sloeg iedereen elkaar lachend op de schouders.
Afsluiten deed gespreksleider Van der Linden met een quote van Gerard Reve. En terwijl hij er wat lachers mee op de hand kreeg, kon de schrijver van dit stuk niet anders dan denken – die had hier niet misstaan, Reve. Een eloquente belhamel, altijd bereid de deur uit de hengsels te trappen. Dát element is wat het aan ‘Kiezen is een Kunst’ ontbrak.