Tachtig ‘gewone’ stadsgenoten uit Zuid nemen het podium van de Rotterdamse Schouwburg vrijdag en zaterdag over. Nou ja, even dan. Als roedel doorkruisen ze tijdens het project De Oversteek van Adelheid Roosen de voorstelling ‘Dantons Dood’ van Toneelgroep Amsterdam. “We trainen iedereen om zichzelf te zijn.”
Foto’s: Ruben Hamelink
In de kleine zaal van de Rotterdamse Schouwburg liggen vijftig mensen op de grond. De Chinese Jian (60) zit als enige in kleermakerszit op zijn slaapmatje. In zijn gestreepte pyjama slaat hij het bonte gezelschap glimlachend gade. De 16-jarige Mohammet draagt een djellaba en ligt naast Joni (24), met rossig haar en onstuimige energie. “Mag ik echt alles doen wat ik normaal ook doe voor het slapengaan?”, vraagt ze. Na een bevestigend antwoord van Melih buigt Joni zich in haar favoriete yogahouding: de opwaartse boog.
Bij gebrek aan een kussen heeft een gesluierde vrouw van eind veertig haar hoofd op de borst van haar buurman gelegd. Een ontspannen tafereel, terwijl ze elkaar toevoegen op Facebook. Melih Gencboyaci van theatergezelschap Zina klapt verrukt in zijn handen. “Heel goed! Jullie maken me echt blij, lieve mensen!” Hij is bijna tevreden. “De volgende keer wil ik nog nét ietsje meer energie zien.” Elly (70) doet door een gekneusde rib vandaag niet mee met de repetitie. Ze schudt lachend haar hoofd. “Doe eens niet zo enthousiast jij, joh. Ik word al moe als ik naar je kijk.”
Zachte revolutie
Deze mensen, waarvan het merendeel zelden tot nooit in het theater komt, steken straks letterlijk het podium over tijdens ‘Dantons Dood’; een voorstelling van Johan Simons over de Franse revolutie, met acteurs als Hans Kesting, Gijs Scholten van Aschat en Halina Reijn. Brein achter De Oversteek is Adelheid Roosen; theatermaker, ‘wijkrevolutionair’ en artistiek leider van theaterplatform Zina. In Amsterdam en Den Bosch stak zij al eerder over. Nu is Rotterdam aan de beurt.
Met De Oversteek wil Roosen een brug slaan tussen de Nederlandse stadsschouwburgen en de mensen op straat. Doel: de schouwburg een thuis maken voor álle Rotterdammers. Want waar de schouwburg voor de één een tweede thuis is, is het voor een ander een imponerend gebouw met een torenhoge drempel. Het idee ontstond toen enkele jaren terug een storm van kritiek over de culturele sector raasde. “We kregen het verwijt dat we met onze rug naar het publiek stonden en met onze portemonnees naar Den Haag. Dat vond ik zeer onterecht, dus die handschoen wilde ik wel oppakken. Schouwburgen zijn tenslotte overheidsgebouwen. Ik was wel benieuwd hoe open die overheid zelf is”, zegt Roosen in een interview met De Correspondent.
Kim Zonneveld en Kyra Bououargane zijn vanuit theatergezelschap Zina afgezanten voor De Oversteek in Rotterdam. Zonneveld: “Om te onderzoeken in hoeverre openbare gebouwen ook echt openbaar zijn, willen wij met een grote groep – letterlijk – een gebouw binnenlopen terwijl het in functie is. In dit geval: terwijl er iets op het podium gaande is.” De Oversteek lijkt uiteindelijk geknipt voor ‘Dantons Dood’, vindt Zonneveld. “‘Dantons Dood’ is onder andere een stuk over de Franse revolutie, over de opstand van een volk. Wij maken eigenlijk een zachte contrarevolutie.”
Verborgen kennis
Van de tachtig Rotterdammers die De Oversteek gaan maken, zijn er vandaag vijftig aanwezig bij de repetitie. Tijdens de voorstellingen steken er honderd over, waarvan twintig uit de ‘kerngroep’; een kleine groep deelnemers die in álle zeven steden mee oversteekt en hun eigen taken hebben binnen de voorstelling. De rest komt uit Katendrecht, de Afrikaanderwijk en andere delen van Feijenoord en Charlois. Voor hen betekent De Oversteek in de eerste plaats een oversteek over de Maas. Een enkeling komt uit Blijdorp of West.
In de nacht van 14 op 15 maart blijft de groep slapen op het toneel in de schouwburg. ’s Morgens is er een gezamenlijk ontbijt met alle medewerkers van de schouwburg en geïnteresseerde omwonenden. Ontmoeting en verbinding tussen mensen uit verschillende culturen, wijken en sociale klassen – al jaren de rode draad in Adelheids theaterwerk – lijken ook hier weer centraal te staan.
Uniek voor De Oversteek in Rotterdam is de Markt van Verborgen Kennis. Vanuit de gedachte dat veel (vak)kennis in rap tempo uit onze dagelijkse beleving verdwijnt, worden de deelnemers aan De Oversteek uitgenodigd om die kennis te delen. Zo zal Elly alles kunnen vertellen over breien en haken, geeft Bep uitleg over het zelf maken van jam en chutney en heeft Heico het antwoord op veel van je klusvragen.
Roedel uit Rotterdam-Zuid
“Kyra en ik hebben alle roedelleden opgezocht, ontmoet en leren kennen”, zegt Kim Zonneveld. “In september zijn we voor het eerst met onze fiets de wijken ingegaan, vooral Katendrecht en de Afrikaanderwijk. We hebben aangebeld bij mensen, maar ook bij organisaties en buurtinitiatieven. Wij komen allebei niet uit Rotterdam en kenden Zuid helemaal niet. Door heel vaak door een wijk te lopen en fietsen, leer je de buurt en de mensen wel kennen. Het contact word intensief en persoonlijk, je staat echt even middenin hun leven. Het is dan zo mooi als ze ‘ja’ zeggen tegen De Oversteek.”
Hoe de feitelijke Oversteek er in de voorstelling precies uit gaat zien, houden Zonneveld en Bououargane liever even stil. Bououargane: “Dat is niet om flauw te doen, maar het is zonde als het publiek al precies weet wat er gaat komen.” Op een gegeven moment in de voorstelling betreedt de roedel het toneel. Deze beweging moet goed voorbereid worden. Hoewel het makkelijk oogt, is de uitvoering precisiewerk. “We nemen het startsein door en oefenen de looproute op het podium, maar verder moeten mensen vooral zichzelf zijn”, legt Bououargane uit. “Tijdens de repetities zijn we ook bezig om elkaar te leren kennen en vertrouwd te raken met de schouwburg, dat is immers ons ‘huis’. We komen vijf keer bij elkaar voordat we hier echt gaan slapen.”
Nieuwsgierig allegaartje
Het gezelschap is divers, multicultureel en een ‘allegaartje’. Toch hebben de mensen veel gemeen. Ze zijn nieuwsgierig, in voor iets nieuws en allemaal op een eigen manier sociaal en maatschappelijk betrokken. Tijdens de repetitie worden er speeddates gehouden. De vraag die ieder moet beantwoorden is: ‘Wat is revolutie in jouw leven?’
Kyra Bououargane: “We zoeken naar ieders kracht en verborgen talenten. Iedereen wordt getraind om zichzelf te zijn.” Waarom doen mensen mee? Niet in de laatste plaats door het aanstekelijke en oprechte enthousiasme en de gedrevenheid van Zonneveld en Bououargane, zo blijkt in de gesprekken met de deelnemers. “Mensen hebben verschillende drijfveren, die je van tevoren niet zelf wilt invullen”, zegt Zonneveld. “Bijvoorbeeld nieuwsgierigheid, nieuwe mensen willen ontmoeten, het theater leren kennen of gewoon het avontuur. Dat snap ik wel. Vroeger wilde ik altijd in Ikea of Hema blijven slapen.”
Samen tanden poetsen
Bououargane: “Samen tanden poetsen en in pyjama door de gang lopen en ontbijten, is al zo bijzonder en direct al gezellig, intiem en verbindend. Slapen onder de lampen van het toneel van de grote zaal van de Schouwburg, het is op zoveel manieren zo ontzettend leuk. We noemen het een zachte revolutie, maar het snijdt ook echt hout. Zodra je ruimte creëert om een ontmoeting te laten plaatsvinden, gebeurt er veel.”
Melih sluit de repetitie bijna af. Met jas en tas staat de groep op het podium. “Jullie zijn fantastische talenten in oversteken. Eén ding, nog één belangrijk ding: NIET naar de grond kijken, want dan verlies ik je.” Nog een laatste keer. “En trek volgende keer allemaal schoenen aan die geen geluid maken.”
“De interesse in theater is aan het groeien”
Rob van der Rest (67):“Mijn leven lang woon ik al op Zuid. Ik ben projectleider van Buurtpreventie ‘Burgerblauw’ in de Tarwewijk. Op een dag zijn we benaderd door Kim en Kyra. Die liepen een avondje met ons mee en waren op zoek naar mensen die mee wilden doen met de Oversteek. Tja, als projectleider kon ik niet achterblijven. Mijn vrouw zei ook: ‘Ga jij maar een nachtje naar de Schouwburg, dan slaap ik ook eens lekker zonder dat gesnurk van jou!’ Ik ben één keer eerder in de Schouwburg geweest. Dat was bij ‘Dorus’, van Tom Manders. Voor de rest heb ik eigenlijk niks met theater. Onze interesse ligt er gewoon niet. Ik weet niet of dat gaat veranderen, misschien na de voorstelling, maar mijn echtgenote is ook niet zo van de Schouwburg. We gaan liever naar een concert of zo.
Een tijdje terug deed het Rotterdams Wijktheater ‘Charlois Aan Het Water’. Dat startte in het gebouw van de bewonersorganisatie. Wij van Burgerblauw begeleidden de mensen over de Brielselaan. Toen zijn we zelf ook gaan kijken natuurlijk, en dat was eigenlijk heel grappig. De interesse is aan het groeien, vandaar ook dat ik mee doe.
Ik heb er ontzettend veel zin in. Het is toch leuk, dat het toneelstuk op de helft is en dat je ineens met zoveel mensen naar binnen stormt. Men weet dat er iets komt, maar niet wat en wanneer. Ik ben ook heel benieuwd hoe het overnachten zal zijn. Je moet dat soort dingen eens meegemaakt hebben. Het is ook een hechte groep geworden. Ik vind het fijn dat men respect heeft voor elkaar, met alle verschillende talenten van de ander. Niemand steekt zijn kop boven het maaiveld, niemand is zo van: ‘kijk mij es’!”
“Ik dacht; als ik het niet doe, wie dan?”
Sukran Bostancı (49):“Laatst kreeg ik een mailtje van een ex-collega. Ik woon in de Afrikaanderwijk en werk bij Samenspel op Maat, waar kinderen tussen 1,5 en 2,5 jaar leren spelen met anderen als voorbereiding op de peuterspeelzaal. Die ex-collega had iets gehoord over De Oversteek en dacht dat het iets voor mij kon zijn. Het balletje ging rollen nadat ik contact opnam met de organisatie en we in gesprek gingen.
Het project sprak me erg aan, want ik ben echt een cultureel en sociaal type. Ik dacht; als ik het niet doe, wie dan? Iemand moet de voortrekker zijn. Daarbij wil ik graag een voorbeeld zijn, een motivatie voor andere mensen.
Theater en toneel prikkelen me, dat is natuurlijk ook een reden om mee te doen. Naar voorstellingen en concerten ga ik graag, ik houd ook van ballet. Pas geleden heb ik ‘Swan Lake On Ice’ nog gezien. Prachtig, echt prachtig! Ik wil ook nog graag eens naar een opera. En ik houd van Turkse muziek. Eigenlijk zit ik overal; theater Zuidplein, Luxor, De Doelen, nu dus hier. Overal waar een beetje leven is.
Zal het straks uitverkocht zijn, hoe vol zit de zaal, wat vinden mensen ervan? Het slapen zelf is voor mij een beetje dubbel, dat is niet echt mijn ding – hoewel ik heel makkelijk ben. Het stuk waarin we ons moeten omkleden, is toch wel apart, voor mijn cultuur en geloof.
De groep is echt een kleine familie geworden, iedereen heeft wel ergens en met iemand een klik. Het is telkens: “Hee zus, abla, tante.” We zijn allemaal mensen die iets moois willen doen, sociaal zijn. We zoeken elkaar op.”
“Maar eens zien of ik talent heb”
Howard Gemerts (49): “Nog nooit was ik in de Schouwburg geweest. Ik wist dat het er zat, maar ging nooit naar binnen. En hier ben ik dan. Het is net een doolhof.
Sinds september werk ik als vrijwilliger bij de Proeftuin, in Feijenoord. Zelf woon ik in Bloemhof. Ik geef bij de Proeftuin Nederlandse les aan Marokkaanse buurtvaders. Binnenkort begin ik met een cursus computerles. Ik ben ICT’er maar nu in between jobs. Ik maak mezelf graag nuttig.
Kim verscheen op een goede dag bij de Proeftuin, dolenthousiast, en ze vroeg aan paar medewerkers en aan mij of we zin hadden om mee te doen met De Oversteek. Het leek mij wel wat, ik heb zoiets nog nooit gedaan en ben altijd wel in voor iets nieuws. Het leek me een leuke uitdaging. Ik ben eigenlijk niet van het plannen, ik stort me er gewoon op en dan zie ik wel waar het uitkomt. Zo sta ik in het leven.
Ik ben wel eens naar voorstelling van Freek de Jonge geweest en naar stand up comedy, zoals ‘Raymann is laat’. Maar echt theater, nee, nog nooit. Misschien dat ik er wel meer in ga doen, als bijrol of zo. Eerst maar eens zien of ik talent heb. Ach, het is gewoon iets leuks om aan mee te doen.
Het leukste aan De Oversteek vind ik dat we het podium opkomen en daar kunnen overnachten. Ik heb al met de technici gesproken over een feestje. Nemen we allemaal wat lekkers mee in koffer, leuke muziek, paar biertjes. We maken er een memorabele avond en nacht van. Maar wel alles netjes achterlaten!”
Over dit artikel 
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met de Rotterdamse Schouwburg. (Wat betekent dit?) De voorstelling Dantons Dood waar De Oversteek deel van uitmaakt, is aanstaande vrijdag 14 en zaterdag 15 maart te zien in de Schouwburg. Klik hier voor meer informatie en tickets.
Al 2 reacties — discussieer mee!
Wat een ontzettend leuk initiatief.
Geniet ervan het is erg leuk en gezellig, groetjes Bea, een oversteker uit ‘s-Hertogenbosch.