De Rotterdamse zwembadcultuur: Een natte cadans

Ferrie Weeda onderzoekt de Rotterdamse zwembadcultuur. Dit keer beschrijft hij het ritme van de zwembaden. Dat verhoogt aanzienlijk wanneer de mariniers hun entree maken in het Oostelijk Zwembad. Niet alleen het zwemtempo: ook de harten van de bakvissen met gevulde koeken gaan aanzienlijk sneller kloppen.
Zwemmen draait om ritme en timing, daar is het zwembad volledig op ingericht. Voor iedere soort zwemmer is er een eigen biotoop in de waterkuip én in het weekrooster; het zwemtempo is het belangrijkste criterium. Het zwembad is in banen verdeeld, waarbinnen het complete spectrum van slome dobberaar tot sportieve waterrat een plekje moet vinden. De mate waarin dit lukt, is illustratief voor de stand van de Rotterdamse beschaving.

Kenmerkend is hierbij het verschil in reputatie tussen de verschillende baden: van relaxed (Oostervant) tot sportief (Van Maanen) en van gezellig (Zevenkamp) tot individualistisch (Oostelijk). Daarnaast worden per zwembad op gezette tijden ook ‘doelgroepactiviteiten’ aangeboden, toegespitst op specifieke wensen en beperkingen van bepaalde groepen zwemmers (jong, oud, dik, gehandicapt, moslima).
Van de wieg tot aan het graf kun je in de Rotterdamse zwembaden terecht. Of eigenlijk al daarvòòr, bijvoorbeeld tijdens zwangerschapszwemmen. Bevallingen zelf worden omwille van hygiëne nog niet in het zwembad uitgevoerd (schijnt wel heel prettig te zijn), maar daarná kun je je lol op: Baby- en peuterzwemmen, gezinszwemmen, les- en schoolzwemmen, bootcamp-zwemmen, zumba-zwemmen, aquaslank-zwemmen, ladies-only-zwemmen, en seniorenfit-zwemmen. De laatste drie staan in de wandeling overigens bekend als respectievelijk nijlpaarden-gym, burqa-zwemmen en kadaver-fitness.
De differentiatie in zwemtempo verschilt niet alleen per zwembad en doelgroep, maar is ook afhankelijk van het moment van de dag. Neem het Oostelijk Zwembad. ’s Middags zijn de bejaarden oververtegenwoordigd, en ligt de snelheid behoorlijk laag. ’s Avonds maken de studenten de dienst uit. Dan loopt het testosterongehalte flink op, met navenant hoge boeggolven. Als dan in een andere hoek van het zwembad nijlpaarden-gym plaatsvindt, ontstaat een dramatisch slecht golfslagklimaat in het midden van het bad.
Daar zwem jij dan natuurlijk. Precies waar de turbulentie van de nijlpaarden opbotst tegen de schokgolven van de testosteron-studenten. Je doet net een behoorlijke poging tot een fatsoenlijke borstcrawl, je krijgt een enorme sloot water binnen en hangt binnen de kortste leren proestend en naar lucht happend aan een afscheidings-lijn. Met de nodige geïrriteerde reacties tot gevolg. Naar mate het banenzwemuurtje vordert, neemt de energie van de studenten gelukkig af, en wordt het water kalmer.
Sommige zwemmers oefenen een ware terreur uit, door ostentatief in een te snelle of te langzame baan te zwemmen. Zo is daar ‘de Zilveren Muts’ in het Van Maanenbad. De Zilveren Muts (draagt inderdaad een zilverkleurige badmuts en) heeft waarschijnlijk een hart van goud, maar ze moet eens leren consequent ritme te houden. Nu schakelt ze vaak halverwege de baan drie versnellingen terug, met kop-staart-botsingen tot gevolg. Dat is geen pretje, omdat je dan om de haverklap met je neus in haar slecht bijgepunte bikinilijn belandt.
Een andere notoire zwemmer in deze categorie is Ome Piet in het Oostelijk. Ome Piet zwemt waarschijnlijk al sinds de opening van het Oostelijk in 1932 in de derde baan, en lijkt in zijn levensdagen niet genegen naar een langzamere baan over te schakelen. Hoewel hij inmiddels echt nauwelijks vooruit komt, geniet hij de bescherming van de badjuffen en -meesters, en dient de rest van de baan zich aan te passen.
In de banen draaien de zwemmers werktuiglijk hun rondjes, maar de zwembaden zelf zijn ook machines. In een onafgebroken maalstroom worden zwemmers efficiënt door het gebouw geloodst: aankomst, afrekenen, omkleden, spulletjes in een kluisje, douchen, zwemmen, douchen, spulletjes uit het kluisje, omkleden, haar föhnen, vertrek. De verschillende doelgroepen volgen elkaar op in een onophoudelijke natte cadans. De badkuip is afgeladen, de kleedhokjes puilen uit, de kassa rinkelt en het water klotst.
Wil je profiteren van je bezoek, dan kun je beter maar op tijd komen. Met name in de periodes van de goede voornemens en in de aanloop naar het strandseizoen zijn de rijen voor de kassa aanzienlijk. Er moeten buikjes worden weggezwommen, indrukwekkende torso’s gekweekt en frustraties weggeslagen. Het uurtje banenzwemmen is maar kort, en de badjuffen en meesters zijn onverbiddelijk: de volgende groep zwemmers staat alweer te trappelen.
De groep die het beste past bij het machinale karakter van het zwembad zijn de mariniers. De manier waarop ze naar binnen marcheren, begeleid door de harde bevelen van de commandant: het is alleszins overtuigend. Camouflagekleding, kale koppen, verbeten gezichten. Ze lijken de boel over te nemen.
Meerdere keren per week trainen ze in verschillende Rotterdamse zwembaden, in het kader van hun opleiding in de Van Ghentkazerne. Bij hun entree gaat er een siddering door het zwembad – niet alleen het gevolg van militaire intimidatie, maar ook van woeste aantrekkingskracht. Twee aan twee stampen ze over de tegelvloer, richting kleedkamers, strak in het gelid. Nieuwsgierige hoofden in het bad volgen de colonne.

Net zo beheerst en gedisciplineerd als ze hun entree maken, kleden de mariniers zich om. Uniformen worden nauwkeurig opvouwen en in de plunjezak opgeborgen. Allemaal een identiek zwembroekje aan, en een identieke zwem-overall er overheen. De overall is voor de eerste 20 minuten van de training, ze moeten in vol ornaat in het water leren hengsten. In formatie komen ze terug de zwemzaal in, twee rijen achttien- en negentienjarige spierbundels.
Terwijl de mariniers de laatste instructies van de commandant beluisteren, komen de mensen die klaar zijn met hun baantjes weer terug uit de kleedkamers. Aan de rand van het zwembad, in de koffiehoek, kiezen enkele eenzame Kralingse bakvissen een mooi plaatsje. Als beloning voor het harde zwemmen trakteren ze zichzelf op een gevulde koek en een uitzicht op de training van de mariniers.