Ga naar de inhoud

Rotterdamlezing: hoe gezond is 'onze' probleemstad?

Hoe gezond is leven in Rotterdam? Hoogleraar Lex Burdorf gaat daar op in tijdens de Rotterdamlezing op 28 mei. De professor is niet erg positief gestemd, zo blijkt uit onderstaand interview.

Fijn stof
Fijn stof

Het uitzicht is adembenemend vanuit de werkkamer van prof. dr. Lex Burdorf (56). In de nieuwe toren van het Erasmus MC aan het Dr. Molewaterplein kan de hoogleraar Determinanten van Volksgezondheid op de 23e verdieping genieten van een blik op de Nieuwe Maas. De professor ziet vanuit deze hoogte vrijwel heel de stad. Rotterdam is en blijft een zorgenkindje op het gebied van de volksgezondheid.
We spreken Burdorf in het kader van zijn komende Rotterdamlezing. Hij licht een tipje van de sluier: ”Rotterdam scoort nog steeds minder dan gemiddeld, zeker. Dat heeft te maken met grotestadsproblematiek, werklozen, arbeidsongeschiktheid, laag opgeleiden. Dat is in de meeste steden het geval. Werklozen zijn daarbij een belangrijke groep die veel meer aandacht verdient.”

Zeven jaar verschil

”Los van algemene grotestadsproblematiek zijn er binnen Rotterdam grote verschillen. Zo heb je soms zeven jaar verschil in levensverwachting, afhankelijk van welke plek je neemt. Grotendeels worden die verschillen verklaard door persoonsgebonden eigenschappen. Dan kan je onder meer denken aan het wel of niet hebben van werk en de mate van scholing.”
Er is echter ook een indicatie dat gezondheid wijkgebonden is. De buurt doet er echt toe. Natuurlijk kunnen verschillen in gezondheid tussen bewoners van de Afrikaanderwijk en Hillegersberg worden verklaard door factoren die samenhangen met wie er wonen. Maar gecontroleerd voor persoonsgebonden kenmerken krijg je verschillen door een andere omgeving. Luchtverontreiniging of openbaar groen zijn dan voorbeelden van factoren die van invloed kunnen zijn op de gezondheid.”

Samenhang cohesie en depressie

En niet alleen de verschillen tussen wijken boeit de hoogleraar van Erasmus, maar ook die binnen buurten zélf. Op weinig afstand kunnen die groot zijn. Burdorf: ”Dat kan soms wel vijf jaar in levensverwachting zijn. Neem Kralingen met een rijk en een armer deel. Of de Kop van Zuid. Zelf kijk ik vanuit een mooie woontoren daar op een armere buurt met de Peperklip. Interessant is dan wat je aan die verschillen zou willen doen.”
”Heel interessant is sociale cohesie. Is de samenhang in een wijk groot, dan heeft dat een gunstige invloed op het welbevinden van bewoners. Een voorbeeld: als in een buurt met grote sociale cohesie veel werklozen zijn, kan de mate van depressiviteit twintig tot dertig procent minder zijn dan in een buurt met veel werklozen waar zo’n samenhang niet bestaat. Alhoewel: als een kleinere groep in de verdrukking raakt, dan gaat die zich doorgaans aanpassen, en dat is dan weer goed. Het zijn vooral de gebieden die in het grijze midden zitten qua sociale cohesie, waar het zeer waarschijnlijk problematisch wordt.”
Burdorf zal tijdens zijn lezing ingaan op de gevolgen voor beleid van zijn bevindingen. ”Met in gedachten dat een grote cohesie de gezondheid kan bevorderen, moet je bijvoorbeeld nadenken over spreidingsbeleid. Dat hoeft dus niet altijd gunstig uit te pakken. Het is zinvol dat beter uit te zoeken.”

Fijnstof

Een belangrijke kwestie in Rotterdam is en blijft fijnstof. ”Op dat punt gaat het over een periode van dertig jaar beter, maar nog steeds wel slecht. Met natuurlijk Overschie als orgelpunt, door de nabij gelegen rijkswegen. Dat kan vijf tot zes maanden in levensverwachting schelen. En die verlaging van de snelheidslimiet, van honderd naar tachtig, weer een paar weken. Dat lijkt weinig. Maar als je het vermenigvuldigt met het aantal mensen waar het om gaat, is het toch behoorlijk veel,” verwijst Burdorf naar de duizenden omwonenden bij een snelweg. Burdorf licht toe welk effect de uitstoot van verkeer heeft. ”Fijnstof is slecht voor de luchtwegen, leidt tot hart- en vaatziekten en beperkt de groei en ontwikkeling.”

Werk wérkt

Veel aandacht heeft Lex Burdorf voor de wederzijdse relatie tussen werk en gezondheid. In het algemeen is het hebben van een baan goed: ”Er zijn drie kenmerken te onderscheiden op basis van literatuuronderzoek – fysieke en geestelijke stimulatie, verhoogde sociale status en mogelijkheden, regelmaat en structuur. Die hebben een positief effect. De relatie is ook omgekeerd: met gezondheidsklachten word je eerder werkloos.”
Vooral opleiding, werk, roken en bewegen bepalen volgens de Rotterdamse gezondheidsprof hoe goed iemand zich voelt. Zo raken mensen met weinig scholing eerder hun baan kwijt en hebben ze vervolgens minder kans weer aan de bak te komen. Ongezonde leefgewoonten (roken, weinig lichaamsbeweging) komen bij hen ook vaker voor.

Gezondheid is géén vrije keus

In hoeverre zijn keuzes die mensen zelf maken van invloed of wordt gezondheid vooral maatschappelijk en economisch bepaald? Burdorf vindt dat het overlaten aan de markt of burgers zelf mensen niet gezonder maakt. ”Zo is roken niet simpelweg een vrije keus. Je hebt nog steeds indirecte reclame en de omgeving bepaalt mede het gedrag. Je eerste sigaret is niet lekker, weet ik uit eigen ervaring. Het is wel verslavend.”
Bemoeienis van de overheid vindt hij daarom gewenst. Hij kan zich prima vinden in anti-rookmaatregelen. Op lokaal niveau van Rotterdam kan de gemeente ook wat doen.
Als goed voorbeeld noemt Lex Burdorf Rotterdamse initiatieven als het bevorderen van sporten voor autisten. ”Er is vorig jaar een speciale judocompetitie voor deze doelgroep opgezet. Zoiets doet ertoe. Op gestructureerde wijze lukt het om die groep te laten bewegen.”

Kennis boven politiek

Zelf heeft de hoogleraar een korte politieke carrière achter de rug in de raad van Wageningen, waar hij Milieuhygiëne studeerde. ”Ik wilde wat aan het milieu doen via de politiek of met kennis. Het is het laatste geworden. De politiek is onvoorspelbaar. Feiten spelen er een beperkte rol.”
Op zijn manier hoopt Lex Burdorf toch een bijdrage te leveren aan zoiets als een betere samenleving. Wel in het besef dat kennis met vertraging doorsijpelt in maatregelen. Burdorf geeft een voorbeeld. ”Neem de schadelijke gevolgen van asbest, waar veel werknemers in de scheepsbouw mee te maken hadden. Tegen het gebruik ervan is pas laat door de politiek ingegrepen. Blootstelling eraan heeft wel tot honderden doden in Nederland geleid.”
De jaarlijkse Rotterdamlezing is dit jaar op woensdag 28 mei, in het Bibliotheektheater. Vers Betonner en huisarts Nabil Bantal verzorgt het co-referaat. Voor meer informatie, zie de website.
UPDATE:
Bekijk hier de video van de hele Rotterdamlezing die Lex Burdorf gaf:

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk. Je bent al lid vanaf € 7,50 per maand, de eerste maand lees je gratis.

Misschien vind je dit ook interessant

  • Staat de ‘deutschfreundliche’ zakenman Van der Mandele niet te veel op een voetstuk in Rotterdam?

    • Wetenschap en onderwijs

    Weggemoffelde geschiedenissen, flinterdunne oorlogsarchieven en onvolledige dossiers staan kritisch onderzoek naar de samenwerking tussen de Rotterdamse zakenman Karel van der Mandele en de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog in de weg. Historicus Merel Leeman over het omstreden oorlogsverleden van Van der Mandele, die nog steeds op handen wordt gedragen in Rotterdam.

  • “Er zit een groot gat tussen de belevingswereld van jongeren en de stad”

    • Stadmaken

    Duizenden brugklassers komen deze dagen thuis met het gifgroene boek Metro 010 in hun schooltas, een graphic novel over de geschiedenis van Rotterdam. Dit boek is het succesvolle passieproject van Ellen Schindler, partner bij ontwerpbureau De Zwarte Hond. Momenteel wordt gewerkt aan een Groningse en Berlijnse editie. Een gesprek over hoe je jongeren serieus en structureel kunt betrekken bij stadsontwikkeling.

  • Antonio: het verhaal van een verzetsheld uit de Rotterdamse slavernijgeschiedenis

    • Wetenschap en onderwijs

    Rotterdam speelt een belangrijke rol in ons slavernijverleden, maar die geschiedenis ligt nog veelal begraven in internationale archieven. Loulou Drinkwaard verdiepte zich in de levensloop van Antonio, een man die stierf op een Rotterdamse plantage nadat hij zich herhaaldelijk verzette tegen een leven in slavernij.

  • Alle artikelen

De Stadsagenda

  • Over zichtbaarheid, invloed en toekomstkracht: Vrouwen in Architectuur keert terug! Met inspirerende panels, tours en workshops verken je hoe onderzoek, representatie en praktijk kunnen bijdragen om de positie van vrouwen in de architectuur te versterken. Denk mee en bouw mee aan een inclusiever vakgebied.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Rotterdam is een belangrijke broedplaats voor zowel jonge als gevestigde ontwerpbureaus, die samen aan allerlei complexe lokale, nationale en internationale ruimtelijke vraagstukken werken. Tijdens de Open Bureaudag loop je vrij rond bij alle bureaus en maak je kennis met innovaties, experimenten en vernieuwing in de ontwerppraktijk.

    Venue: Verschillende bureaus in Rotterdam
    Datum:
  • Kom langs en beleef de ruwe schoonheid van Festivalhart Schiemond – van modder uit de Maas tot duurzame bouwexperimenten en zomerse vibes aan het water.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • De programmaleider is verantwoordelijk voor het jaarlijks organiseren en programmeren van vijf bijeenkomsten van de Van der Leeuwkring. Deze bijeenkomsten bieden ruimte voor reflectie, dialoog en actie over maatschappelijke en culturele vraagstukken met een ruimtelijke component die relevant zijn voor de stad Rotterdam.

  • Wil jij je financiële en strategische kracht inzetten voor een theater met grootstedelijke uitstraling en een diepgewortelde maatschappelijke missie? Ben je ondernemend, extern gericht en zie je kansen om het verdienvermogen van onze organisatie verder te vergroten? Theater Zuidplein zoekt een zakelijk directeur die helpt bouwen aan de volgende fase van een sterk, inclusief en ambitieus podium op Zuid.

  • De operationeel medewerker horeca zorgt voor de operationele en administratieve processen samenhangend met de horeca…

  • Bekijk alle vacatures