Arm Rotterdam: “Vroeger kon je armoede delen”

Omdat ze zelf zo blij was met hulp uit onverwachte hoek in een moeilijke periode, richtte Clara Sies twaalf jaar geleden Nederlands eerste Voedselbank op in Rotterdam. Nu is ze voorzitter van het Expertisecentrum Armoede. “Ik wil mensen het gevoel van een zelf bij elkaar gespaarde wasmachine teruggeven.”

‘Fam. Sies’. Het klassieke naamplaatje siert de gevel van een bescheiden huisje op Zuid. Clara zwaait de deur open. Haar aanwezigheid laat het burgerlijke naamplaatje per direct verbleken. In een pittoresk woonkamertje wisselen imposante terrariums met felgekleurde kikkers elkaar af. De willekeurigheid aan decoraties is het bewijs van een vrouw met karakter. “Al ruim dertig jaar wonen we hier, ik en mijn man Sjaak. Het huis heeft al flink wat meegemaakt met ons.” Clara kijkt naar Sjaak, die in een stoel naast haar een sigaret rookt en bevestigend knikt. Twaalf jaar geleden richtte Clara Sies samen met hem en nog een vriend de Voedselbank op. Een idee gegroeid uit het faillissement dat de familie Sies had moeten doorstaan. Een zware periode waarin zelfs eten niet meer vanzelfsprekend was.

Failliet

“Het begon allemaal in 1986, onze eenmanszaak van bruidsmode, kleding en sieraden ging failliet. Er moest gesaneerd worden. De rekeningen waren bij elkaar vier keer zoveel als wat we in huis hadden.
Op de verjaardag van mijn zoon werd de stroom afgesloten vanwege onbetaalde rekeningen. Maar ‘s avonds zouden we visite krijgen. Dus we hadden het hele huis vol gezet met kaarsjes, tot in het toilet toe. Toen de visite kwam, zeiden ze: ‘Wat zijn jullie toch apart, om zoiets te bedenken!’ Maar nee, het is niet bepaald de mooiste periode in ons leven geweest. We liepen onverzekerd rond en de energie werd afgesloten. Uiteindelijk kwamen we daar uit, door verwachte maar vooral ook door onverwachte hulp. Mensen, we weten nog steeds niet wie, zetten een zak eten voor de deur. Of gooiden een envelop met geld door de brievenbus. Echt ongelooflijk.”
Het idee om iets terug te doen, ontstond niet lang daarna. Deels ook vanwege het feit dat de familie zich door hun uitkering in dienst voelde staan van de samenleving. Maar daarnaast speelde hun drang om goed te doen ook een rol. “We zijn beide christen en wilden graag handen en voeten geven aan ons geloof. Niet in een kerk of in een gemeenschap, maar in ons dagelijks leven. Dat speelde duidelijk mee.”

Lobbyen voor groenten

In 1999 startte Clara en Sjaak met Stichting Minus Plus. Het overschot van mensen die het meer dan goed hebben (plussers) werd doorgesluisd naar mensen die het minder hebben (minners).
“Dat probeerden we met huisraad, kringloop en tweedehandswinkels. Toen kwam een vriend van ons op het idee om bij tuinders in Berkel en Rodenrijs te gaan lobbyen voor groenten. We kenden en herkenden, doordat we zelf ook in zo’n rottijd hebben gezeten, namelijk een aantal gezinnen die het moeilijk hadden en wilden die een steuntje in de rug bieden.”
Het lukte. Iedere week kreeg het team een paar vierkante meter groenten. Ook de bakker hoorde ervan en legde brood of gebak apart dat vervolgens door Sies werd verzameld in doosjes. “Op een gegeven moment hadden we een stuk of dertig gezinnen. En dan kwam er wel weer iemand die zei: ‘Bij mijn buurvrouw liggen allemaal onbetaalde rekeningen in de kast. Zou je voor haar volgende week ook iets mee kunnen nemen?’ Zo breidde zich dat eigenlijk vrij snel uit.”
Het enthousiasme van het team nam toe en Stichting Minus Plus veranderde naar Belgisch voorbeeld in de Voedselbank. “Wij dachten dat dat ons wel even zou lukken. Maar op weg naar Unilever kwam Sjaak niet verder dan de portier. Want daar kenden ze meneer Sies niet en de Voedselbank vonden ze maar een raar verhaal.”
Toen ze de publiciteit opzochten en het toenmalige Rotterdams Dagblad een halve pagina aan hun initiatief besteedde, veranderde dat. “Daarna brak de pest uit, want sinds dat moment is het echt alleen maar groter en groter geworden.”

Kaaskoppen

Er volgde een periode van veel steunbetuigingen en helpende handen. Maar ook aan sceptici geen gebrek. Want armoede in Nederland, dat bestond toch niet meer? “Wij zouden alleen maar illegalen helpen en mensen die de hele dag thuis met een biertje en een zak chips naar de televisie keken.”
Ook vanuit de politiek ontving Sies aanvankelijk niet veel steun. Er werd een onderzoek ingesteld naar de door hen geholpen mensen om te bewijzen dat de Voedselbank met name illegalen pamperde. Niets bleek minder waar. Driekwart van die groep bleek gewoon autochtoon, Hollandse kaaskoppen, zoals Sies het zegt.
“Dat hele rapport is ergens onderin een la terecht gekomen, want dat is nooit gebruikt. Ja, door ons, maar niet door hen.” Clara glundert. Achteraf kan ze er wel om lachen. Van landelijk succes voor de Voedselbank had ze nooit durven dromen.

Wassenaar

Vandaag de dag staan er honderdvijftig lokale Voedselbanken door heel Nederland, waar 8300 vrijwilligers klaar staan om iedere week ruim 35.000 gezinnen te helpen. “En ze staan echt niet alleen in de achterstandswijken. Ik bedoel, in Wassenaar hebben we ook een uitgeefpunt, daar woont onze koning toch ook.”
Clara is zichtbaar trots op het feit dat armoede mede dankzij hun Voedselbank bespreekbaar is geworden. “Ik hoop dat we hebben laten zien dat het ook anders kan, dat je niet gelijk een zielenpoot bent als je van een uitkering of op uitkeringsniveau leeft, maar dat er nog wel wat van te maken is. En ja, ik ben er ook trots op dat we zoveel mensen hebben kunnen helpen. Niet alleen met voedsel, maar ook met vrijwilligerswerk. Veel mensen zijn zich hierdoor nuttig gaan voelen. En als ik nu kijk naar al die vrijwilligers door het hele land, vind ik het echt onvoorstelbaar hoeveel werk zij allemaal verzetten. Op vrijwillige basis!”
Maar kleine kinderen worden groot, zo ook de Voedselbank. Clara had echter geen last van het legenestsyndroom toen ze zich vorig jaar, nadat Sjaak al eerder opstapte, onttrok aan het bestuur. “Er zijn nu zoveel mensen die het voortzetten, het is wel goed zo.”

Kastje muur

De drang naar rechtvaardigheid bleef. “Ik ben altijd al een beetje voor de underdog geweest. Natuurlijk zijn er mensen die door eigen schuld hun geld verliezen, maar er zijn ook zoveel mensen die buiten hun schuld om in de problemen komen. Zij krijgen een strop om hun nek door deurwaarders en incassobureaus die ze nog verder op kosten jagen. Dat is zo onrechtvaardig”
Vandaar ook dat Clara inging op het aanbod om voorzitter te worden van het onlangs opgezette Expertisecentrum Armoede in Rotterdam.
“Het probleem is dat mensen in financiële nood niet meer weten waar ze naar toe moeten. Ze sturen je van het kastje naar de muur. Ik bedoel, je zal je baan nog hebben en morgen een brief op je deurmat krijgen dat je niet meer terug hoeft te komen, wat steeds vaker gebeurt. Mensen weten vaak echt niet meer waar ze terecht kunnen. Er is genoeg informatie en genoeg hulp beschikbaar, maar het zijn allemaal eilandjes. Als je bij de een komt met een probleem dat net niet binnen hun expertise valt, kunnen ze je niet helpen.”
Het Expertisecentrum Armoede wordt een grote verzamelbak met daarin alle beschikbare informatie. “Het moet een soort spoorboekje worden.” Daarnaast wordt er lesmateriaal ontwikkeld voor op scholen. “We willen jongeren waarschuwen voor schulden en financiële valkuilen.” Dat jongeren van tegenwoordig snel in een geldklem trappen, ligt volgens Clara onder andere aan onze cultuur. “Ik wil het hebben en ik wil het nu, het liefst gisteren nog. Dat is een beetje de cultuur. En het kan allemaal heel makkelijk, maar er liggen teveel addertjes onder het gras.”
Ook de charme van het sparen lijkt aan glans te verliezen en dat vindt Clara jammer. “Ik weet nog dat we zelf spaarden, in die rottige periode. De wasmachine was kapot gegaan en toen hebben we van ons eigen gespaarde geld voor het eerst een nieuwe wasmachine kunnen kopen. Dat ding stond achterin de auto en we waren allebei zo trots. Want we hadden het zelf betaald.” Clara roept enthousiast naar Sjaak die inmiddels wat rommelt in de keuken. Ze besluit: “Dat gevoel wil ik heel graag overdragen. En daar moet je een soort van platform voor hebben.”

Hetzelfde schuitje

Rotterdamse armoede is toegenomen en het lijkt voor sommigen zwaarder te zijn dan vroeger. Sjaak mengt zich in het gesprek en begint rustig te spreken. “Men is heel egoïstisch geworden en daardoor denk ik dat armoede vandaag zwaarder is dan vroeger.” Clara luistert en knikt bevestigend. “Kijk, ik ben van een andere generatie. Vroeger kon je dat delen, want dat wist je van elkaar, je zat allemaal in hetzelfde schuitje. Nu is er een mooie voordeur en een mooi gordijn, maar je hebt geen idee wat daarachter gebeurt.”

Sociale armoede

“Armoede zit voor een groot deel tussen je oren, naar mijn idee. Je bent niet direct arm als je op uitkeringsniveau leeft, het zit niet in het geld wat je verdient. Dat durf ik te zeggen, want ik ben stikgelukkig, maar niet rijk. Iedere maand is de pot leeg. Wij krijgen alleen AOW en daarmee moeten we het zien te doen. Het werk voor de Voedselbank hebben we er altijd vrijwillig bijgedaan.”
Het armoedige gevoel zit voornamelijk in het sociale isolement waarin mensen belanden als ze weinig geld hebben en zich daar voor schamen, meent Clara. “Niet meer naar verjaardagen kunnen en het contact met je familie verliezen, omdat je ze nooit uit kunt nodigen vanwege geld. Je kinderen thuis moeten houden op hun verjaardag omdat je geen geld hebt om te trakteren op school. Dat vind ik nog veel erger. Maar het is ook maar net hoe je zelf in het leven staat. En dat kan je niemand door de strot douwen.” Ze denkt even na en voegt er aan toe: “Al zou ik dat soms wel willen.”
Arm Rotterdam Week De ambities van de nieuwe Rotterdamse coalitie zijn torenhoog, de bezuinigingsdrift is navenant. Op het stadhuis werken beleidsambtenaren van de verantwoordelijke wethouder naarstig aan de praktische uitvoering die Rotterdam uit de foute lijstjes moet krijgen. Voor het zomerreces krijgt de gemeenteraad bericht. In deze nieuwsluwe periode neemt Vers Beton een week lang de gelegenheid te baat om eens te kijken hoe het ervoor staat met arm Rotterdam.