Ga naar de inhoud

Zijn de Rotterdamse festivals nieuwe stadsrituelen?

Wie het verleden kent, begrijpt het heden beter. Jacques Börger (Museum Rotterdam) en Anne Jongstra (Stadsarchief Rotterdam) blikken maandelijks terug op gebeurtenissen in het verleden van Rotterdam. Deze aflevering: zomerfestivals.

Rotterdam 1970
Rotterdam 1970

Het heerlijke seizoen van de festivals is weer aangebroken. Er gaat bijna geen week voorbij of ergens in de stad is een evenement waar we ons collectief kunnen laven aan hippe muziekoptredens, grensverleggende kunst en andere spektakelstukken.
 

Zomertijd

Waarom is dat toch, dat we ons elk zomerseizoen zo massaal op festivals storten? Steden zijn al eeuwenlang een podium voor grote evenementen. Maar het aanbod in Rotterdam was nog nooit zo groot als in de laatste decennia. En we hebben geen formele aanleiding meer nodig. Vroeger versierden we onze huizen en gingen we de straat op als er een vorst op bezoek kwam, als er een religieuze feestdag was of als we een of ander wapenfeit wilden herdenken. Tegenwoordig lijkt het ingaan van de zomertijd voldoende om de festivaltrein in beweging te zetten. Is er iets bijzonders aan de hand?
 

Rituele drang

Traditionele samenlevingen kennen vaste gebruiken rond geboorte, volwassenwording, huwelijk en overlijden. Maar ook rituelen rond de oorsprong van het dorp, de dood van een belangrijke inwoner, een bijzondere gebeurtenis of rond het zaaien en oogsten. Rituelen zorgen ervoor dat de leden van een gemeenschap zich met elkaar verbonden voelen en het bestaan als ordelijk ervaren. Met de ontwikkeling van de moderne, geïndustrialiseerde en verstedelijkte maatschappij is het belang van rituelen afgenomen. Zegt men. Maar misschien is dat schijn, misschien zijn ze alleen van gedaante veranderd. Zouden we de festivals van vandaag kunnen zien als de voortzetting van het aloude gemeenschapsritueel? Is de behoefte daaraan nog steeds groot?
 

Kantelpunt

Voor Rotterdam is 1970 is dan het kantelpunt geweest. Van mei tot en met september was de binnenstad toen het toneel van Communicatie ’70, een groot evenement waarmee het stadsbestuur de zegeningen van 25 jaar wederopbouw wilde vieren. Er waren al eerder wederopbouwmanifestaties geweest zoals Ahoy’ en E’55. Maar bij C ’70 werd voor het eerst de stad zelf als podium gebruikt voor de activiteiten. Langs de Coolsingel waren talrijke paviljoentjes neergezet en er liep een kabelbaan dwars door het centrum. De kabelbaan voerde onder meer over de onbetwiste blikvanger van C ’70: een kolossale maquette van het haven- en industriegebied van Rotterdam.
 
Toch werd de manifestatie geen succes. De bezoekersaantallen vielen tegen. Bovendien lokte C ’70 acties uit van mensen die vonden dat de nadruk op economisch herstel ten koste was gegaan van de leefbaarheid in de stad. 1970 was echter ook het jaar van het Popfestival Kralingen. En dat was wél een succes. Naar schatting honderdduizend mensen trokken eind juni naar het Kralingse Bos om bands als Jefferson Airplane en Pink Floyd te horen spelen. Op het festival deden zich taferelen voor die de hardwerkende Rotterdammers nog nooit in de publieke ruimte hadden gezien: er werd naakt gezwommen in de plas, er werd gedanst, geblowd en ga zo maar door. In Kralingen nam een generatie symbolisch afscheid van de levensstijl van haar ouders. Voortaan gaf ze zelf invulling aan haar bestaan.
 
Streven naar zelfontplooiing verdraagt zich slecht met collectieve activiteiten, zeker als de deelnemers het gevoel hebben dat die van boven zijn opgelegd. Het is dus niet vreemd dat het na 1970 min of meer gedaan was met de grootschalige, door de gemeente geregisseerde, wederopbouwmanifestaties. Tegelijkertijd begonnen kleine organisaties en instellingen zelf festivals op poten te zetten, voor een beperkte doelgroep. Vele daarvan, waaronder Poetry International en het IFFR, zijn nog altijd een vast onderdeel van de Rotterdamse evenementenkalender. We vieren daarbij niet meer de wederopbouw, maar het culturele leven in de stad.
 

Stadsrituelen

In 1993 werd Rotterdam Festivals opgericht om de initiatieven vanuit de stad te coördineren en te ontwikkelen ten gunste van de hele stad. De ambitie was om mensen via een reeks van evenementen gedurende het jaar samen het Verhaal van Rotterdam te laten beleven om lokale trots en worteling te bevorderen. En zo kon de Rotterdammer genieten van het Dunyafestival, het Zomercarnaval, de Dance Parade, De dag van de Romantische Muziek, de Wereldhavendagen en het Witte de Withfestival. Om er maar een paar te noemen.

2004
2004

 
Kunnen we al deze festivals als nieuwe gemeenschapsrituelen beschouwen? Er is in ieder geval een ceremoniemeester met een duidelijke opdracht: Rotterdam Festivals. De festivals voldoen in elk geval aan een aantal belangrijke kenmerken van rituelen. Typisch voor gemeenschapsrituelen is bijvoorbeeld de bijzondere aankleding van de omgeving. In de stad wordt daarin voorzien met wapperende vlaggen, banieren, affiches en flyers. Daarnaast is herhaling is essentieel voor een gemeenschapsritueel, want door herhaling wordt de symboliek van het festival duidelijk en ontwikkelt zich een nieuwe traditie. En het ritueel moet een open karakter hebben. Iedereen moet mee kunnen doen. Dit gaat allemaal op voor de Rotterdamse festivals.
 
Maar de festivals zijn pas echt stadsrituelen als ze zorgen voor een collectief ritme, een vertrouwd gevoel en betrokkenheid, zoals het traditionele ritueel een gemeenschapsgevoel creëerde. Of dat zo is, moet de stadsbewoner zelf ondervinden. Dus: ga de stad in want Summertime is Citytime.
UPDATE: Luister hier naar Jaques Börger die bij Open Rotterdam te gast is om te praten over festivals als nieuwe stadsrituelen

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk. Je bent al lid vanaf € 7,50 per maand, de eerste maand lees je gratis.

Misschien vind je dit ook interessant

De Stadsagenda

  • Over zichtbaarheid, invloed en toekomstkracht: Vrouwen in Architectuur keert terug! Met inspirerende panels, tours en workshops verken je hoe onderzoek, representatie en praktijk kunnen bijdragen om de positie van vrouwen in de architectuur te versterken. Denk mee en bouw mee aan een inclusiever vakgebied.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Rotterdam is een belangrijke broedplaats voor zowel jonge als gevestigde ontwerpbureaus, die samen aan allerlei complexe lokale, nationale en internationale ruimtelijke vraagstukken werken. Tijdens de Open Bureaudag loop je vrij rond bij alle bureaus en maak je kennis met innovaties, experimenten en vernieuwing in de ontwerppraktijk.

    Venue: Verschillende bureaus in Rotterdam
    Datum:
  • Kom langs en beleef de ruwe schoonheid van Festivalhart Schiemond – van modder uit de Maas tot duurzame bouwexperimenten en zomerse vibes aan het water.

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • De programmaleider is verantwoordelijk voor het jaarlijks organiseren en programmeren van vijf bijeenkomsten van de Van der Leeuwkring. Deze bijeenkomsten bieden ruimte voor reflectie, dialoog en actie over maatschappelijke en culturele vraagstukken met een ruimtelijke component die relevant zijn voor de stad Rotterdam.

  • Wil jij je financiële en strategische kracht inzetten voor een theater met grootstedelijke uitstraling en een diepgewortelde maatschappelijke missie? Ben je ondernemend, extern gericht en zie je kansen om het verdienvermogen van onze organisatie verder te vergroten? Theater Zuidplein zoekt een zakelijk directeur die helpt bouwen aan de volgende fase van een sterk, inclusief en ambitieus podium op Zuid.

  • De operationeel medewerker horeca zorgt voor de operationele en administratieve processen samenhangend met de horeca…

  • Bekijk alle vacatures