Subsidievrije koffie & kunst op Zuid

Gilbert van Drunen en Lies Klaus verzorgen elitaire kunst en goede koffie op Zuid. Een gebied in transitie. Vers Beton sprak met Gilbert van Drunen, fel gekant tegen de subsidies die Zuid zouden moeten verheffen.

De Ebenhäezerstraat is een plek waar historie is verruild voor het Rotterdam-Zuid van nu. Een straat gevuld met een uitzendbureau voor Bulgaren, kleine winkeltjes en woningen in wisselende staat. In de voormalige abortuskliniek huist tegenwoordig een Poolse supermarkt en waar vroeger de Volksleesbibliotheek was bevindt zich nu Le Sud: kulturbühne behind closed doors. Even verderop kun je een goede espresso drinken bij Koffie & Ambacht. Beide zaken zijn opgezet door Lies Klaus (meubelrestaurateur) en Gilbert van Drunen (kunstenaar). Vol verbazing zagen zij welke invloed de maatregelen en subsidies uit het extra investeringsprogramma voor Zuid op de wijk had. Los van subsidies of de wens om de wijk te verbeteren begonnen zij het kunstenplatform en, onlangs, de koffiebar.
Jij bent niet positief over de inmenging van de gemeente in de wijk. Hoe komt dat? 
Gilbert van Drunen: “De gemeente gebruikt subsidies om de wijk te verbeteren, maar de bewoners van de wijk komt dat niet ten goede. Zo kunnen bewoners een bijdrage van de gemeente krijgen om hun eigen woningen te verbeteren, maar deze bijdrage krijg je alleen als je woning daarna volledig voldoet aan de huidige bouweisen. De huizen hier zijn zo verouderd dat het daardoor om enorme bedragen gaat. Een deel van deze verpaupering heeft de gemeente aan zichzelf te wijten: aangekondigde onteigeningen hebben soms jaren op zich laten wachten. Het eigen deel van de financiering krijgen mensen alleen rond door de hypotheek te verhogen, iets wat vaak niet lukt in een wijk waar mensen lage inkomens hebben en meer dan in andere wijken last hebben van de economische crisis. Het gevolg is dat mensen met meer geld van buiten de wijk hier goedkoop huizen kunnen kopen en deze met behulp van de regelingen voor woningverbetering relatief goedkoop kunnen omtoveren tot paleisjes.”
Jij vindt dat de gemeente zijn doel voorbijstreeft?
“Jazeker, aan de oppervlakte zie je veel geld verdwijnen voor een paar kleine verbeteringen. Maar daaronder ligt cynisme verscholen. In het rapport van de commissie-Deetman, over de zogenaamde on-Nederlandse toestanden op Zuid, wordt het particulier huizenbezit als een obstakel voor de verdere ontwikkeling van Zuid gezien. Dat moet je even op je in laten werken. Particulier bezit als obstakel. De gemeente heeft een duidelijk beeld van hoe zij de wijk eruit willen laten zien. Dat betekent in de praktijk mooie huizen, bewoond door kapitaalkrachtige buurtbewoners. Mensen die gaan winkelen in de Koopgoot en niet bezig zijn met de ontwikkeling van een lokale zelfvoorzienende economie. Men dient gebruik te maken van de economische faciliteiten die de regionale, landelijke en ja, zelfs de Europese overheden bieden.
Zie de Dordtselaan. Daar is een veiligheidsstrook aangelegd. In de praktijk komt het er op neer dat de busjes die twee keer per week handelswaar uit het buitenland halen de Poolse, Bulgaarse en Turkse winkeltjes die ze bevoorraden niet meer kunnen bereiken. Rotterdam wil niet dat men op deze manier zaken doet. Het moet allemaal netjes. Er moeten grote bedrijven geld aan kunnen verdienen.”
Jij vindt dus dat het extra geld dat de gemeente heeft uitgetrokken niet goed wordt besteed?
“Neem het project Over leven in Carnisse van Museum Rotterdam. In opdracht van de gemeente zijn ze hier maanden bezig geweest om te ontdekken hoe het leven in Carnisse is. Voor veel mensen is dat overleven. Hier bedachten ze een project omheen waar een aantal bewoners centraal in stond. Er kwam een tentoonstelling en een boek. Hartstikke leuk. Uiteindelijk heeft het de deelnemers weinig opgeleverd. De curatoren en beleidsmakers wel. Die hebben hun portofolio gevuld en rennen weer naar een volgend project.”
Subsidies helpen de wijk niet vooruit?
“Subsidies helpen sowieso niet. Vaak bereiken subsidies alleen de mensen die de weg er naar toe weten te vinden. Regelmatig stappen hier mensen binnen die vragen hoeveel subsidie wij krijgen. Omdat kunstenaars schijnbaar altijd steun ontvangen. Wij krijgen helemaal niets, ik wil ook helemaal geen subsidie en we doen dit ook niet om de wijk te verbeteren. We doen dit omdat we het zelf willen.”

Wat zijn Le Sud en Koffie & Ambacht nu precies?
“Le Sud is in ons eigen huis. Daar organiseren we regelmatig concerten, exposities en performances. Kunstenaars die hier optreden betaal ik zelf. Het kost dus vooral geld. Le Sud hebben we omdat wij dat willen. Koffie & Ambacht is een ruimte die we schuin tegenover ons huis huren. Het is een koffiebar, waar je koffie kunt drinken en een broodje kunt eten terwijl Lies meubels restaureert of muziek maakt.”
Maar jullie hebben dus ook geen subsidie nodig?
“Nee, als je kleinschalig organiseert en niet hoeft na te denken over ‘laagdrempeligheid’ en ‘bewonersparticipatie’ – ik ben trouwens zelf ook bewoner en participeer volgens mij volop – dan kan het allemaal heel goedkoop. En ja, wij hebben werk, ja.”
Willen jullie iets voor de buurt betekenen?
“Ik wil de wijk niet verbeteren. Er is niets mis met de wijk. Le Sud heeft geen laagdrempelig programma om de wijkbewoners te behagen. Le Sud is er voor kenners en liefhebbers van merkwaardige muziek, radicale poëzie en elitaire kunst. De wijk heeft daar helemaal niets aan. Die zit al boordevol cultuur: Bulgaarse muzikanten, Bosnische mopperaars, Turkse modeontwerpers. Zij hebben Le Sud niet nodig. Zoals ze ook de zwaar gesubsidieerde culturele werkplaats die er nu bij is gekomen niet nodig hebben. Laat de wijk en haar bewoners met rust. Die trekken hun eigen plan.”
“Koffie & Ambacht zijn we begonnen omdat er in de hele wijk geen fatsoenlijke koffie te krijgen is. Dus maken we die voortaan zelf. De politiek wil nu een wijk met bakfietsen voor snelle hippe mensen. Die wonen écht niet alleen in het centrum. Die wonen overal. En dat is maar goed ook. Die drinken hun koffie in Koffie & Ambacht. En daar heeft geen enkel stadsontwikkelingsbureautje iets mee te maken gehad. Lachen, toch?”