Alternatieve Zustersteden: Boston vs. Rotterdam

In de serie Alternatieve Zustersteden gaat Vers Beton te rade bij plekken over de hele wereld. In deze editie: Jenny de Nobel over de transitie van industriestad naar broedplaats voor creatieve ondernemers in Boston. Boston heeft economisch veel gelijkenis met Rotterdam. Kansen voor creatieve start-ups?

Hard Werken

In Rotterdam wordt gewerkt. Hard gewerkt. Dit arbeidsethos is een kernelement van de Rotterdamse identiteit: het opgestroopte mouwen-imago van de nuchtere arbeider staat in het Rotterdamse collectief geheugen gegrift. Maar in hoeverre is er in de huidige, snel veranderende economie nog plaats voor zo’n onbevangen no-nonsense houding? Deze mentaliteit past wellicht in een industriestad, maar met de komst van een steeds sneller veranderend economisch speelveld rijst de vraag of hard werken alleen nog wel genoeg is. Ondernemers van vandaag moeten flexibel genoeg zijn om dynamische trends bij te houden en daarop in te spelen, creatief genoeg om bepalend te kunnen zijn, oog hebben voor het opbouwen van sociaal kapitaal én duurzaam produceren.
Boston maakte eerder de vertaalslag van industrieel hart naar creatief centrum voor ondernemers. Als stad in de schaduw van het grote New York heeft Boston zich in de afgelopen economisch tijd sterk ontwikkeld. In Boston wisten het gemeentelijk en provinciaal bestuur de handen ineen te slaan met de durfals van de stad. Samen wisten zij een voedingsbodem te creëren voor ondernemerschap en vernieuwing.
Daarnaast kent Boston, evenals Rotterdam, een universiteit met een grote medische faculteit, meer dan één populaire nationale sportploeg en ook nog eens een haven. Genoeg materiaal dus voor een betekenisvolle vergelijking: wat kan Rotterdam van Boston leren?

Nieuwe hub

Waar Boston zich van oudsher onderscheidde als productiecentrum voor wol, textiel, schoenen en leer, toont de stad zich nu een hub voor creatief ondernemerschap. Zelfs Silicon Valley voelt de hete adem vanuit Boston in de nek: vanuit verschillende hoeken wordt The Old Towne (Boston is een van de oudste steden van de V.S.) aangehaald als het opkomend centrum voor technologische innovatie.
Gedurende de afgelopen twintig jaar creëerde de stad een verschuiving van arbeidsintensieve banen in de productiesector naar banen in de technologische- en servicesector. Vergeleken met Rotterdam ziet de arbeidsmarkt er goed uit: het werkloosheidspercentage is bijna tweemaal zo laag (14% tegenover 7,1%) en het gemiddelde loon haast twee keer zo hoog (2769$ versus 5568$)!

Economisch wonder

De economie van Boston is sterk gediversifieerd. De stad kent een bruisend financieel hart met grote namen als Fleet Bank (in 2004 overgenomen door Bank of America), investeerders- en verzekeringsmaatschappijen als Fidelity Investments en John Hancock. Maar ook medische-, overheids- en onderwijsinstellingen zijn grote spelers in de economie van de metropool die veel werkgelegenheid genereren. Daarnaast trekt het toerisme duidelijk aan: in de Lonely Planet top 10 reisbestemmingen in de V.S. pronkt Boston met de derde plaats.
Naast deze stuwende sectoren is er veel activiteit en werkgelegenheid in de voedselsector, daar Boston een haven kent die een groot deel van de Amerikaanse markt met vis bevoorraadt. Kortom: Boston lijkt een economisch wonder te hebben bewerkstelligd in de afgelopen twee decennia waar Rotterdam nog een puntje aan kan zuigen.

Lokale ondernemer

De stuwende kracht hierachter is de lokale ondernemer. In Boston krijgen zij ruim baan: start-ups groeien en zijn in staat deze groei vast te houden. De basis voor langdurige economische ontwikkeling is hiermee gelegd. Voorbeelden van initiatieven die in Boston zijn geboren en vervolgens zijn uitgegroeid tot multinationals die wereldwijd het internetgebruik hebben vormgegeven zijn Facebook en Dropbox.
De motor achter deze economische expansie komt zowel uit de publieke als uit de private sectoren. De unieke combinatie van steun vanuit de gemeente en de aanwezigheid van organisaties met oog voor het faciliteren van en het investeren in ambitieuze ondernemers werpt zijn vruchten af. Op gemeentelijk niveau biedt de Boston Office of Business Development hulp aan starters: van financieel advies tot het opstellen van bedrijfsprofielen en het bevorderen van de online-vindbaarheid. De Office levert maatwerk. Bovendien zijn er vanuit de staat Massachusetts belastingtechnische voordelen voor bedrijven die zich vestigen in “economic opportunity areas” en “economic distressed areas”. De randgebieden van Boston gelden inmiddels als de grootste leveranciers van economisch succes.

Private investeerders

Maar niet alleen de publieke sector durft te investeren in ondernemerschap. Een organisatie die de ondernemersgeest van Boston actief stimuleert is bijvoorbeeld het Cambridge Innovation Centre (CIC). Het CIC biedt start-ups een platform en een werkomgeving waarin ondernemers hun talenten gezamenlijk kunnen ontplooien. Alhoewel ‘ondernemer’ alweer een achterhaalde term lijkt te zijn: tomorrow’s changemakers of community architects zijn termen die binnen het CIC resoneren. Het CIC zegt meer te zijn dan alleen een fysieke huls; men stelt zich voor als “een ecosysteem voor innovatie”.

Rijke basis in Rotterdam

Zo’n ecosysteem zou juist in Rotterdam van grote waarde kunnen zijn. Met de bestaande hands-on mentaliteit, een rijke basis van ondernemers die reeds ontstaan is en het aanstormende imago als hipste stad van Nederland ligt er een infrastructuur met groeipotentie. Daarnaast wenst de Rotterdamse gemeente een klimaat te creëren waarin drempels voor start-ups zo laag mogelijk zijn.
Dat samenwerking met deze ondernemers hierin cruciaal is wordt goed begrepen. Rotterdamse Nieuwe is hiervan een goed voorbeeld. R’damse Nieuwe vertegenwoordigt een gemeenschap van ambitieuze Rotterdammers die invulling willen geven aan het bruisen van de Rotterdamse economie. Zijn werken zij aan zij met het college van B&W. Een ander voorbeeld zijn De Makers van Rotterdam. Deze organisatie probeert de maatschappij en economie bijeen te brengen door invulling te geven aan sociaal ondernemerschap en initiatieven die een bredere betekenis hebben voor de samenleving.

Boston in Rotterdam

Het Bostonse CIC voelt de Rotterdamse economische kansen aan en wil uitbreiden naar de Havenstad. Een driehoeksverhouding tussen ondernemers, een faciliterende organisatie als het CIC en de gemeente zou voor Rotterdam hetzelfde kunnen betekenen als voor Boston. Desalniettemin bestaat nog altijd het idee dat de gemeente (en provincie) obstakels zijn voor het opzetten van een onderneming. Het zou waardevol zijn als de gemeente dit imago kon ombuigen en niet alleen lasten verlicht (bijvoorbeeld door het digitaliseren van vergunningsaanvragen/verlagen regeldruk), maar ook actief kan zijn in het faciliteren van vernieuwing en ondernemerschap in de stad.
Het signaleren van kansen voor haar stadsbewoners is bijvoorbeeld zo’n taak. Zo zou Rotterdam in navolging van Boston bepaalde gebieden, zoals leegstaande kantoorpanden of het havengebied, kunnen promoten als vestigingslocaties voor start-ups. Maar ook kan de kennis en informatie waarover een instelling als de gemeente beschikt ingezet worden om ondernemers te ondersteunen en adviseren in het ontwikkelen van ideeën die de toekomst van Rotterdam mede bepalen.
De samenwerking tussen aan de ene kant de publieke sector en daarnaast faciliterende organisaties als het CIC lijkt een succesvolle manier om een ondernemersklimaat te creëren dat daadwerkelijk duurzaam is. Met de komst van het CIC naar Rotterdam, maar ook met de reeds bestaande organisaties als Rotterdams Nieuwe en De Makers van Rotterdam, wijst alles erop dat Rotterdam in de voetsporen van Boston kan treden.