Hoe ziet Rotterdam eruit als je kijkt naar hoe de mensen die er wonen heten? Datavisualist Lotte Bijl bracht het in beeld met deze verslavend interactieve visualisatie van de meest voorkomende voornamen in Rotterdam.
Tekst: Melissa van Amerongen
Datavisualisatie: Lotte Bijl
*Klik hier* om naar de voornamenapp te gaan
Een voornaam is een intrigerend label. Het bestaat op zich maar uit een paar letters die toegeschreven zijn aan een persoon, maar we baseren er een hoop (voor)oordelen op. Heb je een date met Wiebe? Dan zul je een goedaardige goedzak verwachten, terwijl Arend-Jan je in de gloednieuwe leasebak van Richard, zijn rijke vader, komt ophalen. Je Tinder-date Fleur trekt ongetwijfeld haar zijden blouse aan, van Hendrik verwacht je geen ondeugende streken, en Sandra doet vast aan yoga.
Generaliserende onzin natuurlijk, maar toch zeggen voornamen best iets over wie je voor je hebt. Dat is ook logisch. Ouders doen nu eenmaal hun best om een naam te kiezen die bij hun kind past. Denk hierbij aan de culturele achtergrond, toekomstige (sociale) omgeving (zoals ‘A Boy named Sue’) en gewoontes in de familie.
Visueel
Vers Beton was daarom benieuwd wat voor vlees Rotterdam in de kuip heeft. Om daar achter te komen, benaderden we Gerrit Bloothooft van het Meertens Instituut. Deze onderzoeker houdt sinds jaar en dag een uitgebreid databestand bij van alle voornamen in Nederland. Samen met hem draaiden we een lijst uit met de meest voorkomende voornamen van Rotterdam, gesorteerd op wijk en uitgesplitst naar leeftijd. Datavisualist Lotte Bijl ging met de data aan de slag en bouwde een applicatie die de data op meerdere manieren visueel ontsluit.
Al snel blijkt dat voornamen een mooi eerste beeld geven van de stad, zoals wanneer we de voornamen van twee wijken met elkaar vergelijken. Links zie je de meest voorkomende voornamen in multicultureel Delfshaven/Spangen, rechts het relatief autochtone Hillegersberg.
Nieuwe mensen, nieuwe namen
Maria en Johannes komen veruit het meest voor in Rotterdam. Ook heten veel Rotterdammers Johanna, Robert of Jan. De meeste van deze namen vinden we onder de vijftig-plussers, iets wat duidelijk zichtbaar wordt via de tijdslijn van de voornamen-app. Voor alle wijken geldt dat de meest voorkomende voornamen Maria, Johannes en Johanna zijn bij mensen die vóór 1963 geboren zijn.
Daarna gebeurt er van alles in de stad. Zo zien we de stille opkomst van Robert onder de veertigers. Hij wordt nergens dominant, maar is toch goed voor een stevige nummer-twee-positie. Ook Jan en Marcel zijn populair onder veertigers, terwijl we onder de dertigers vooral veel Jeroens, Patricks, Dennissen, Patricia’s en Bianca’s zien.
De top vijf van meest voorkomende namen laat mooi zien dat traditionele Hollandse namen de boventoon voeren in Rotterdam:
Vrouwen:
4375 Maria
2824 Johanna
1321 Cornelia
1274 Anna
1117 Elisabeth
Mannen:
3476 Johannes
2122 Robert
2016 Jan
1985 Cornelis
1925 Mohamed
Mohamed en zijn tegenhanger
Maar niet alle veelvoorkomende namen zijn even traditioneel Hollands. Niet te missen in de top vijf van mannen is de naam Mohamed. Ook in de app zien we zijn naam steeds meer opkomen in de stad.
Vanaf 1963 zien we Mohamed (met twee m’en, geen drie) in steeds meer wijken domineren: eerst in Feijenoord en in Rotterdam-West, later ook in als het oude Noorden en Crooswijk. Op Zuid heten de meeste jongens onder de twintig nu Mohamed, een generatie eerder (twintig tot dertig jaar oud) heetten ze nog vooral Kevin of Michael. In Rotterdam is Mohamed dan ook de meestvoorkomende naam voor mannen onder de veertig:
Mannen geboren na 1973:
1190 Mohamed
868 Michael
784 Jeroen
750 Dennis
681 Patrick
Natuurlijk zijn hierbij grote verschillen zichtbaar tussen wijken. In Kralingen Oost, Hillegersberg, Schiebroek en de nieuwbouwwijken in Oost vind je niet veel Mohameds. Daar heten de jongens ouderwets Lucas, Floris of Gijs, en de meisjes Sophie, Nina en Fleur.
In de wijken waar Mohamed de boventoon voert, is er geen duidelijke vrouwelijke tegenhanger zichtbaar. Vrouwen boven de dertig heten meestal Maria of hebben andere redelijk Hollandse namen zoals Patricia en Bianca. Pas onder de dertigers en jonger zien we wat exotischere namen als Fatima, Merve, Naomi en Ayse, en dan vooral in Rotterdam West en Zuid.
Individualisme
De opkomst van de naam Mohamed heeft natuurlijk alles te maken met de groeiende islamitische bevolking in Rotterdam, zoals in Delfshaven en Rotterdam-Zuid. Maar er is ook een andere reden waarom de naam Mohamed steeds meer domineert. Autochtone Rotterdammers geven hun kinderen de laatste decennia namelijk meer en meer een originele naam, terwijl islamitische ouders meer vasthouden aan één naam. De diversiteit van namen is in de afgelopen dertig, veertig jaar enorm toegenomen. Een nu populaire kindernaam als Jayden komt in totaal zo’n tweehonderd keer voor in Rotterdam. Dat lijkt veel, maar is peanuts in vergelijking met de ruim vierduizend Maria’s die wonen in Rotterdam.
De onderstaande grafiek laat het effect van individualisering mooi zien.
Concluderend: wie moeilijk kan leven met het idee dat een Turks-Marokkaanse naam de stad domineert, doet er goed aan zijn kind weer gewoon Maria of Johannes te noemen.
Ga zelf op onderzoek
De voornamen-app brengt de stad op een unieke manier in beeld. Vaak is het beeld herkenbaar, maar net zo vaak stuit je op verrassingen. We zijn daarom erg benieuwd naar wat jouw onderzoek oplevert. Ons advies: bekijk de wijkbeelden, zoek je eigen voornaam op in Rotterdam en zie hoe de kinderen in jouw wijk heten. Laat vooral in de reacties bij dit artikel weten wat je observaties zijn!
Lijkt het je leuk om mee te werken aan wetenschappelijke producties voor Vers Beton? Check de vacature!
Over de database
De data in de voornamen-app zijn afkomstig uit de voornamendatabase van het Meertens Instituut, waarbij een selectie is gemaakt van Rotterdamse postcodes. De data stammen uit 2011. Meer informatie over de database vind je bij het Meertens Instituut.
Voor de app gingen we op zoek naar de kleinst mogelijke eenheid (dus op postcodeniveau), maar die groepen bleken te klein om elke keer voornamen te vinden die vaker dan vijf keer voorkwamen. We hebben daarom gekozen voor een korrel tussen postcode en deelgemeente in. De uiteindelijke indeling ziet er als volgt uit:
| 3081, 3082, 3083 | Charlois en omstreken |
| 3071, 3072 | Feijenoord Noord/ Kop van Zuid |
| 3073, 3074, 3075 | Feijenoord Zuid |
| 3054, 3055, 3056 | Hillegersberg-Schiebroek oost |
| 3024, 3025, 3026, 3027, 3028, 3029 | Delfshaven/Spangen |
| 3076, 3077, 3078, 3079 | IJsselmonde |
| 3031, 3034, 3061 | Kralingen/ Crooswijk |
| 3062, 3063 | Kralingen Oost |
| 3059 | Nesselande |
| 3068, 3069 | Ommoord/Zevenkamp |
| 3014, 3021, 3022, 2023 | Oude/nieuwe westen en Middelland |
| 3041, 3042, 3043 | Overschie |
| 3084, 3085, 3086 | Pendrecht/Zuidwijk |
| 3065, 3066, 3067 | Prinseland en omstreken |
| 3032, 3033, 3037, 3038, 3039 | Rotterdam Noord |
| 3051, 3052, 3053 | Hillegersberg-Schiebroek west |
| 3011, 3012, 3013, 3015, 3016 | Stadscentrum |
*Klik hier* om naar de voornamenapp te gaan
Dankwoord
Met veel dank aan Gerrit Bloothooft van het Meertens Instituut voor het beschikbaar stellen van de data en voor de hulp bij het samenstellen van de Rotterdamse database. Zoenen voor Joop van Schie die ons op de database attendeerde. Deze productie was niet tot stand gekomen zonder ontzettend veel hulp van Inge Janse.
Al 12 reacties — discussieer mee!
Leuk artikel! Kleine opmerking: Postcode 3051 is Hillegersberg-Zuid (kadaster) of onderdeel van Hillegersberg-Schiebroek (gemeente). Maar geen Schiebroek.
Dank!
Daar heb je wel gelijk in Martijn, we hebben het gebied Hillegersberg-Schiebroek in tweeën gedeeld in een oostelijk deel en een westelijk deel. Het westelijk deel noemen we Schiebroek en het oostelijk deel noemen we Hillegersberg, maar je hebt gelijk dat 3051 eigenlijk bij Hillegersberg hoort. De labels zijn dus indicatief, dit geldt voor meer wijknamen zoals Charlois (eigenlijk Charlois “en omstreken”).
PS: aangepast in de tekst (Hillegersberg-Schiebroek oost vs west).
Tof! Opvallende ontdekking: mijn voornaam komt volgens de app niet (nauwelijks) voor in Rotterdam!
Ook leuk om te zien hoe in bepaalde wijken ‘ineens’ een naam als Jayden veel voorkomt, ben dan benieuwd wie de eerste persoon is geweest die zijn/haar zoon Jayden heeft genoemd, waar die naam vandaan komt/ontdekt is en hoe zo’n namenvirus zich kan verspreiden 🙂
Ik heb wel een ontdekking gedaan met mijn naam: toen ik opgroeide waren er haast geen Melissa’s en de Melissa’s die er waren waren steevast stone cold bitches in Amerikaanse series. Maar dankzij deze app heb ik ontdekt dat er een hele nieuwe generatie Melissa’s is geboren, vooral in IJsselmonde en dergelijke wijken zijn het er een hoop! En hier in de straat loopt ook een klein Melissaatje rond, leuk om elkaar te groeten!
Wat ik een interessant effect vind van de app is dat je toch een beetje teleurgesteld bent als je naam niet voorkomt in de stad… zit je dan met je “bijzondere” naam.
Zo zie je maar weer dat het ook bijzonder kan zijn om geen bijzondere naam te hebben – het schept wel een band en als er een generatie tussen zit is dat des te leuker.
Haha nou ik ben de enige Geertje van onder de 52!
Wauw, mijn officiële naam Maria staat ook op de plek waar ik ongeveer woon! Puur toeval natuurlijk, maar wel leuk ;).
Blijkbaar zijn meisjesnamen erg divers. Op 1 in mijn wijk staat Sara en komt slechts 17 keer voor.
Misschien interessant om het uit te drukken als % van de inwoners in de wijk.
Ja, dat valt over het algemeen heel erg op, zeker onder jongere Rotterdammers komen weinig namen echt veel voor. Overigens telt de database Sarah als een andere naam.
Wel een goed idee, uitdrukken als % van de inwoners, ik denk dat zelfs veelvoorkomende namen als Maria en Johannes maar een klein percentage van de bevolking vormen.
Deze uitkomsten zijn op voorhand te verwachten neemt niet weg dat ik heel informatief en leuk vind. Dat zegt wel wat ;-). Toch 1 kanttekening, wellicht heb ik het mis maar volgens mij is het nietbzo verwonderlijk dat islamitische kinderen meestal de standaard namen Mohamet of Sara krijgen ik geloof ergens te hebben gelezen dat In Marokko dit iets met erfrecht te maken heeft dus moet je kind een islamitisch klinkende naam hebben anders erf je niets of minder. Wellicht een broodje aap verhaal maar zou dit graag uitgelegd hebben van iemand die hier meer van weet.
Dat verklaart wellicht ook weer dat bekeerlingen die eerst Johannes heetten nu ineens Mohamet genoemd worden?
Ik kan het mishebben maar graag reacties op mijn reacties.
Mohamed had zelf geen zonen.
Daarom worden veel eerstgeboren jongens als eerbetoon naar hem genoemd.
(DEEL VAN) REACTIE VERWIJDERD WEGENS OFF TOPIC
Ben ik nou gecensureerd?
Neem me niet kwalijk dat ik de moeite heb genomen om de Koran en de Hadith (gedeeltelijk) gelezen heb.
Je korte uitwijding deed er voor de discussie niet toe, Ronald, en kan er (te) makkelijk voor zorgen dat de discussie over iets anders gaat dan de naam Mohamed. Daarom heb ik het eruit gehaald. De huisregels gelden voor iedereen 😉