Wie het verleden kent, begrijpt het heden beter. Jacques Börger (Museum Rotterdam) en Anne Jongstra (Stadsarchief Rotterdam) blikken maandelijks terug op gebeurtenissen in het verleden van Rotterdam. Deze aflevering keren we terug naar het bruisende Hofplein, begin twintigste eeuw.
Binnenkort wordt de Luchtsingel officieel in gebruik genomen. Dit viaduct van houten planken gaat een verbinding vormen tussen plekken in de stad met een bijzonder verleden. Het bouwwerk overbrugt de omgeving rond het Hofplein en zal bovendien aansluiten op dat andere beroemde viaduct, de Hofbogen. De initiatiefnemers hopen zo een ‘stuk stad dat al jaren niet meer mee deed’ weer wakker te kussen.
Place to be
Schieblock, Bird en soms de Hoftoren brengen inmiddels wat leven in de brouwerij, maar het steekt allemaal nog wat bleekjes af bij de drukte en het vertier die je hier vroeger aantrof. Ooit was de omgeving van het Hofplein de place to be voor de stedeling die wilde genieten van het mondaine leven. Station Hofplein stond waar nu de Luchtsingel een rotonde vormt. Dit kolossale gebouw oogde als een slagroomtaart en was een voorproefje van het Scheveningse Kurhaus, aan het andere einde van de lijn. Het café-restaurant, dat het station zijn aangezicht gaf, werd beheerd door de ondernemer Loos en was deel van het culturele mozaïek rond het Hofplein. Samen met café De Kroon (voormalige tandartspraktijk), de Delftse Poort, dancing Pschorr, het Grand Theatre van Tuschinski, het Rotterdamsch Nieuwsblad met zijn lichtkrant en De Doele.
Hier liepen ooit de gegoede Rotterdammers op weg naar hun trein, maar ook de mensen uit de dorpen ten noorden van Rotterdam namen hier de trein, zeulend met tassen vol spullen. In de zomer dromden strandgangers naar het perron richting Scheveningen. En soms kon je er een groep arme kinderen uit de achterbuurten van de stad zien wachten, opgewonden over hun jaarlijkse dosis frisse lucht die ze aan zee gingen opsnuiven.
Parfum
De trein had als een van de bijnamen dan ook ‘het Kinkhoestertje’. Een andere bijnaam was het Parfumlijntje, want in de trein kon het ook heerlijk ruiken, als er vrouwen in zaten die naar het Hofplein gingen om wat bij te verdienen met hofmakerij, of als de trein vol zat met uitgaanspubliek uit Den Haag en Amsterdam dat aan het Hofplein tot laat in de nacht danste op de wilde ritmes van de jazz.
De Hofpleinlijn was een initiatief van Rotterdamse zakenlieden die niet meer in de drukke stad wilden wonen, maar meer richting Wassenaar. De gemeente keurde het initiatief goed op voorwaarde dat de spoorlijn over een viaduct ging lopen tot aan de nieuwe grens van de stad, de Ceintuurbaan. In 1904 begon de bouw. De bogen werden gemaakt van gewapend beton, een nieuw procedé voor die tijd waarmee de Hollandse Beton Groep groot zou worden. Het nieuwe tracé was elektrisch en dus een stuk stiller en schoner dan de stoomtreinen op de andere lijnen. Een jaar na de opening in 1908 gebruikten twee miljoen reizigers de nieuwe verbinding.
Gevoelige slag
In de jaren zeventig verrijst op vrijwel dezelfde plek waar het station stond een kolossale kantoortoren die wel ‘de laatste erectie van het grootkapitaal’ is genoemd. De komst van het Shellgebouw (zoals Rotterdammers inmiddels weten niet de laatste erectie maar de eerste van een flinke serie) bleek een gevoelige slag voor het gebied. De zoveelste gevoelige slag. De eerste was natuurlijk in 1940, toen Duitse bommen Loos, Pschorr en talloze andere uitgaansgelegenheden in het centrum verwoestten. Hofbogen en viaduct, het Luchtspoor, bleven echter gespaard. En toen het puin geruimd was zochten diverse dakloze horecabazen en winkeliers juist daar onder het Luchtspoor een plek om hun nering voort te zetten. Zo bleef toch iets van de vooroorlogse levendigheid behouden.
Maar tijdens de wederopbouw werd het Hofplein getransformeerd in een groot verkeersplein, vervolgens werd in de jaren zeventig dus het Shellgebouw neergezet en begin jaren negentig maakte het Luchtspoor plaats voor de Willemsspoortunnel. Zo ontstond een haast onneembare ‘natuurlijke’ grens tussen het centrum en het noordelijk deel van de stad, waarbij de Hofbogen de pech hadden aan de verkeerde kant van de grens terecht te komen.
De Luchtsingel is een dappere poging die barrière te slechten. Moge de geest van deze Rotterdamse lieu de memoire dit project inspireren en ervoor zorgen dat deze plek weer gaat lopen als een trein.
Nog geen reactie — begin de discussie!