Leendert Bikker wil World Expo 2025 naar Rotterdam halen: 'Ik wil geen groei-om-de-groei-economie'

Leendert Bikker is optimist. Juist in tijden van grootschalige veranderingen. In ecologische noodzaak ziet hij economische opportuniteit. Daarom wil hij onder de noemer Changing Currents / Deltas in Transition de World Expo 2025 naar Rotterdam halen. Vers Beton sprak met hem over zijn ambities.   

In het pand waar BIKKER & Company gevestigd is hangen in een statige zaal deftige schilderijen die herinneren aan het scheepvaartverleden van de Veerhaven. Aan een gigantische tafel die ruimte biedt voor een aanzienlijke groep zitten we nu met zijn tweeën. Tussen ons in ligt een boekje waar het bid voor de World Expo 2025 Rotterdam uitgebreid wordt toegelicht.
Jullie willen het bid voor de World Expo 2025 indienen onder de noemer Changing Currents. Wat zijn dat?
“Met changing currents bedoelen wij de onderstromen in de economie en de samenleving waarvan je niet precies weet wat de impact ervan zal zijn. Omdat zulke onderstromen bovenstromen kunnen worden is het goed ze nu al op de radar te hebben. Je weet nooit helemaal zeker of en wat voor een bovenstroom het wordt. Dit hebben we in het recente verleden in de ICT bijvoorbeeld heel sterk beleefd. Bill Gates zei in ’92: ‘We will never invest any dollar in the internet’. Je kan je vergissen hè?”
Biografie Leendert Bikker
Leendert Bikker (1963) is initiator en executive director van de World Expo Rotterdam 2025. Sinds 2004 leidt hij BIKKER & Company, een bedrijf dat ‘ondernemerschap met vernieuwing, verbeelding en versnelling verenigt’. Hij was oprichter en directeur van BIKKER Communicatie Groep B.V. en van BIKKAIR B.V. te Rotterdam, het eerste commerciële airtaxi-bedrijf van Europa.
Zulke onderstromen – welke signaleer jij in de huidige maatschappij?
“Dat is toch wel de radicale transitie die je nu ziet in systemen zoals wij die kennen. We zien dat grondstoffen eindig zijn en dat klimaatverandering menens is. Je mag dat echt niet meer ontkennen. Maar er voltrekt zich ook een verschuiving in de wereldmachten. Wij dachten dat wij het epicentrum van de wereld waren: dat is aan het veranderen. Waar dat precies heengaat weten we echter nog niet.
Een andere is de emancipatie van het onderwijs. We hebben in dit land echt een heel hoog onderwijsniveau. Dat brengt een ander soort democratie met zich mee. De klassieke onderdanigheid of gehoorzaamheid was voor een deel gebaseerd op onwetendheid, maar tegenwoordig denken mensen zelf na.
Op al die fronten zie je dus het toneel veranderen. Dat vormt de transitie naar nieuwe systemen en nieuwe verhoudingen. Dit maakt zich misschien nog wel het meest manifest in de ecologische noodzaak om te veranderen. Dan zegt de somberman: ‘we kunnen geen kant meer op.’ Maar ik ben een optimist en zeg: ‘die ecologische noodzaak gaat gepaard met economische opportuniteit. Zullen we die kans met z’n allen grijpen?’”
Je wilt die kans grijpen door middel van het organiseren van de World Expo 2025 in Rotterdam. Maar het instituut stamt uit een tijd van alomtegenwoordig optimisme over industriële vooruitgang en modernisering; uit een tijd waarin natiestaten de dienst uitmaakten. Dat is vandaag de dag wel anders. Past de World Expo eigenlijk nog wel bij deze nieuwe tijdsgeest?
“Wij zien over de hele wereld wel degelijk een vooruitgangsoptimisme, dat nog eens versterkt wordt door de  online revolutie. Daarnaast is de World Expo altijd een evenement geweest waarin niet alleen landen, maar ook bedrijven en NGO’s zich manifesteren. Dus ik hoop dat wij straks niet alleen Nigeria en Zuid-Korea hier aanwezig hebben maar ook Google en Greenpeace.”
Hoe ga je dergelijke bedrijven hier krijgen?
“Wij hebben het plan gepresenteerd en bedrijven en instellingen uitgenodigd mee te doen. We zien nu al dat de eersten zich melden: van architecten tot zorginstellingen, van gemeenten tot scholen, van ondernemers tot duurzaamheidscollectieven. Dit verhaal heeft impact op iedereen.
Wat wij doen is het organiseren van een deadline. De functie daarvan is ten eerste dat hij de transitie kan versnellen en ten tweede dat wij er grip op denken te kunnen krijgen. Een deadline functioneert als katalysator en creëert een gezamenlijke focus.”
Het thema Changing currents/Delta’s in Transition is vrij specifiek vergeleken met eerdere edities van de World Expo. Met Better city/better life in Shanghai 2010 kan je inhaken op alles wat aan een stad gerelateerd is en Connecting Minds, creating the future in Dubai 2020 is wellicht nog breder georiënteerd. Wat is de kern van de Rotterdamse editie?
“We hebben nu gezegd: iedereen die een beter idee heeft, mag hem inleveren. Maar het werkwoord waar het ons om gaat is transitie. Dit event is ontstaan uit de behoefte om weer economische groei te creëren – we kunnen namelijk niet zonder. En de komende eeuw zal economische groei voornamelijk in delta’s plaatsvinden. Er zijn 80 à 100 delta’s over de hele wereld: Egypte, India, Zuid-Amerika, maar ook Londen, New York en Jakarta.
Zulke dichtbevolkte delta’s vragen om een veilige woon- en werkomgeving: droge voeten en een lokaal gereguleerd klimaatsysteem. Daarnaast heb je een sluitende kring nodig van grondstoffen en voeding om die massa’s mensen te eten te geven. Niet geheel toevallig zijn voedsel, handel en watermanagement ook drie topsectoren van Nederland. Wij kunnen dit al een paar eeuwen en met onze kennis van technologie kunnen we andere delta’s helpen. Dit kunnen we de wereld dus laten zien.”
Hoe zorg je dat zoiets breed gedragen is en bottom-up gevoed wordt?
“Spread the word. Dit ís bottom-up. Wij zijn maar gewoon een groepje inwoners van Rotterdam. We etaleren het initiatief aan de hand van de wetten van de social media. Het gaat er niet om dat wij het publiek bereiken maar dat zij ons bereiken. We keren alles om.”
Een gewoon groepje inwoners? Als ik kijk naar de eerste pagina van het voorstel lijkt het er sterk op alsof alle sponsoren uit een old boys network komen. Er staat maar één vrouw bij!
“Dat old boys bestrijd ik – het gaat ook over mij!”
Het is niks persoonlijks.
“Je moet ergens beginnen. Dit zijn gewoon de lui die hebben betaald en meegedacht in de eerste fase. We waren afgelopen vrijdag (3 okt, red.) met honderd man bij elkaar: daar was de verhouding man-vrouw denk ik fifty-fifty. Bovendien hebben bij alle deelnemende bedrijven jonge en getalenteerde gasten aan dit project meegewerkt.
Verder gaan we bijvoorbeeld ook tien jaar lang met scholieren samenwerken. Elk jaar, in groep zeven, zal op alle basisscholen de ‘projectweek 2025’ plaatsvinden. Met kinderen van 11 gaan we dan een week lang over Rotterdam in 2025 nadenken. Welk beroep heb je in 2025? Hoe ziet je sociale leven eruit? Waar wonen we in 2025?”
De World Expo moet dus geen evenement worden dat over de hoofden van Rotterdammers gaat plaatsvinden. Wat gaan wij als Rotterdammers dan concreet doen voor of met de World Expo?
“Keer die vraag om. Dat staat ook in het boekje, met de bekende quote van John F. Kennedy: ‘Don’t ask what your city can do for you, but what you can do for your city.’”
Waarom zouden we dat willen?
“Het is grappig dat je dat vraagt. Aan de ene kant kaart je het old boys network aan en vervolgens vraag je ons te vertellen wat je moet gaan doen. Nee, dat gaan we helemaal niet doen. Dat mogen jullie zelf bedenken.”
Maar wat kunnen we dan nu al doen?
“Met ideeën komen. Met plannen komen. Met investeringen komen. Ik zou niet weten wat niet kan. Twee hogescholen en een universiteit hebben zich afgelopen week al gemeld. En we zijn pas een week onderweg! Alles mag; als het maar bijdraagt aan het grotere geheel. Heb je ons nodig dan komen we je helpen, maar in veel gevallen zal dat helemaal niet hoeven.
Zo kan de natuurvereniging Rotterdam Feijenoord of de sportclub in Overschie nadenken wat dit voor hen betekent en kunnen zij met eigen ideeën komen. Het is unlimited wat kan. Maar wij gaan het niet allemaal zelf bedenken. Van de 6 miljard mensen op de wereld is volgens mij de helft online. Die kunnen exact hetzelfde lezen over het plan als jij en ik. Die zijn ongetwijfeld creatiever dan wij. Die contributies komen dus wel.”
Dan de klassieke vraag met betrekking tot dit soort grote evenementen: de financiën. In het voorstel lees ik mooie getallen over 50 miljard euro aanwas voor het Nederlands BNP over een periode van 10 jaar. Denk je niet dat in dergelijke rooskleurige voorspellingen juist een valkuil schuilt?
“Nee. We spreken ook gewoon over 5 miljard aan investeringen. Die zullen eerst gedaan moeten worden. Het enige dat we gedaan hebben is de afgelopen tien Expo’s op een rijtje gezet. Dan zijn dit de parameters waar je rekening mee mag houden. De brug van 5 miljard investeringen naar 50 miljard aanwas voor het Nederlandse BNP is realistisch: van alle scenario’s die we hebben gemaakt is dit zelfs nog de meest conservatieve.
Als ik jou zou zeggen dat als jij vanavond 5 euro op de bank zet je dat over tien jaar met een factor tien terugkrijgt, dan wil je dat wel doen toch? Bovendien is het evident dat dit de economische infrastructuur van Rotterdam versterkt. De infrastructuren voor onderwijs, zorg, cultuur – die kunnen wel een breder, sterker economisch draagvlak gebruiken. Een evenement als dit kan daar enorm bij helpen.”
Maar het verleden biedt natuurlijk geen garanties.
“Nee, dat is met niks zo. Zo waren de Olympische Spelen in Griekenland geen succes, maar die in Barcelona wel. De World Expo in Hannover was niet briljant, maar die in Shanghai wel. Wij kunnen daarvan leren. We gaan ons concentreren waar we goed in zijn. We willen onze drie topsectoren uitlichten en het compact en goed bereikbaar houden. Dus niet groot, groter, grootst – maar slim, slimmer, slimst.
We willen voor deelnemers bijvoorbeeld een verwijderingsbijdrage rekenen omdat we niet met troep willen achterblijven. Maar als zij toezeggen dat een paviljoen na afloop gebruikt mag worden voor ons Stedelijk Gymnasium Rotterdam Zuid, of voor hockeyclub Feijenoord, dan zijn we in business.
Ook ontwikkelen we nog een catalogus met 25 locaties die we graag willen hergebruiken of herontwikkelen. Dan hoef je niet eens rent te betalen, dan mag je gelijk aan de slag. No left-overs, dat is voor ons heel belangrijk. Full-circular en all-inclusive. Het moet voor iedereen de moeite waard zijn.”
Dus dit wordt de eerste Expo die bestaande panden hergebruikt?
“In de Stadshavens zijn locaties die veel mensen niet eens kennen. Juist die willen we graag herontwikkelen. Het is fascinerend om er op die manier naar te kijken. Er is niks makkelijker dan een maagdelijk terrein carte blanche aan architecten meegeven, maar die fout gaan wij niet maken.”
Gaat het zich dan volledig afspelen in de Stadshavens?
“Die havens zijn 1600 hectare, wij denken dat we aan ongeveer een kwart genoeg hebben. Waar precies, dat is nog onderwerp van studie. Maar ga er maar vanuit dat er op verschillende plekken in Rotterdam iets te zien en beleven is en dat heel Nederland het zal merken.”
In het boekje staat een raming van 2 miljard euro voor een nieuwe metrolijn. Is dat iets waar Rotterdam op zit te wachten?
“We rekenen op 50 miljoen bezoekers, waarvan er 99 van de 100 via de nationale voordeur Schiphol zullen binnenkomen. Er ligt al een infrastructuur die dit aankan. Eenmaal op Schiphol ben je binnen twintig minuten in de Gouden Eeuw, die heet Amsterdam. Een stad die overigens in hetzelfde jaar 750 jaar bestaat. Welkom, zou ik zeggen.
Twintig minuten de andere kant op ben je in de nieuwe Gouden Eeuw. En die heet de World Expo. Er is in Rotterdam een dringende wens om de metro, die nu een Noord-Zuid en Oost-West verbinding kent, ook een Zuid-agent te laten hebben. Die gaat dan van het Marconiplein, via Rotterdam-Zuid naar het Zuidplein en het Stadionpark en dan via de Erasmus Universiteit weer terug naar de Noordkant. Ook hier is de Expo een katalysator om bestaande plannen te kunnen verwezenlijken.
Bij openbaar vervoer gelden overigens hele simpele wetten: het aanbod creëert de vraag. Bovendien is een metropool zonder eersteklas metro geen metropool, maar gewoon een verzameling slecht bereikbare oude dorpen en steden.”
We spreken tot nog toe in termen van vraag en aanbod, economische groei, BNP. Passen zulke klassiek-economische termen wel bij de circulaire economie waar je naar streeft?
“Ja, want ook een circulaire economie is gebaat bij vraag en aanbod. Ik heb het niet over een groei-om-de-groei economie. Maar een economie waar geen economische groei van pak hem beet 3 procent per jaar in zit, die kan niet meer voldoen aan het welvaarts- en het serviceniveau waar wij met z’n allen om vragen. En dat is: premium onderwijs, eersteklas zorgvoorzieningen en een divers cultureel aanbod. Die groei zul je dus wel moeten creëren. Tegelijkertijd wil je voldoen aan de actuele opvattingen over hoe wij met onze ecologie omgaan.”
Tot slot: wat is er over honderd jaar nog te zien van de World Expo in Rotterdam?
Dat weet ik nu nog niet. Want ik ken de plannen nog niet, die moeten we nu met z’n allen gaan maken. Maar ik hoop dat hier dan twee keer zoveel mensen wonen als nu. Dat men op een welvaartsniveau met elkaar omgaat dat tenminste gelijk is aan het niveau dat wij nu kennen. Waar het nog steeds veilig wonen en werken is en waar wij de klimaatvoorzieningen lokaal regelen. En waar we genoeg te eten en drinken hebben om alle monden te voeden.