Ga naar de inhoud

Rotterdam verdient het Collectiegebouw

Er is kritiek op het nieuw te bouwen Collectiegebouw van Boijmans van Beuningen. Volgens cultureel ondernemer Eric Dullaert durven we niet trots te zijn op ons culturele klimaat. Hij pleit vóór de komst van het collectiegebouw in het Museumpark.

Collectiegebouw
Collectiegebouw

Het stedelijke en culturele klimaat van Rotterdam is […] ingrijpend veranderd. Over de vraag wat de belangrijkste veranderingen zijn geweest en wanneer die hebben plaatsgevonden, lopen de meningen uiteen. […] Was Rotterdam in 1970 nog een stad met een identiteitscrisis die niet groot maar klein wilde zijn en gezellig in plaats van zakelijk, rond 2000 presenteerde de stad zich als de meest grootstedelijk van alle Nederlandse steden. […]Dit nieuwe Rotterdam [ontleent zijn identiteit] aan het Rotterdam van de negentiende eeuw, het interbellum en de wederopbouwperiode.

Tot zover enkele zinsneden uit de inleiding van de publicatie Dromen van een Metropool. De creatieve klasse van Rotterdam 1970 – 2000 van Patricia van Ulzen, uitgegeven in 2007. Er is nog niets veranderd in de dynamiek van Rotterdam. Ontwikkelen zit in het DNA van de stad. De stad is nooit af. De ontwikkeling van Rotterdam is rauw en incidenteel en juist daarom zo interessant.
Grootsteeds denken in Rotterdam kent zo zijn uitersten. Enerzijds zijn we er trots op dat de stad op lijstjes als één van de grotere havensteden ter wereld of de grootste van Europa wordt genoemd. Op andere terreinen echter gedragen we ons als een dorp, terwijl er ook buiten de haven genoeg is om trots op te zijn. Rotterdam staat ver buiten de stadsgrenzen bekend om haar culturele evenementen, zoals het IFFR of Poetry International.

Ondergewaardeerd

Met enige regelmaat zijn er de afgelopen decennia artikelen en essays verschenen over architectuur, vormgeving en beeldende kunst in Rotterdam. Cees Doelman, kunstredacteur van het NRC in de jaren zestig, schreef over het “Mirakel van Rotterdam” in Rotterdams Accent van 1961. Buitenlandse deskundigen gaven tot zijn verbazing hoog op over het culturele klimaat in Rotterdam. Hein van Haaren schreef een schitterend essay in Het culturele leven in Rotterdam in elf spiegels (1993) over architectuur en vormgeving. Dromen van een metropool van de al eerder genoemde Patricia van Hulzen borduurt hierop voort. Art in public, een uitgave over de 500 mooiste beelden ter wereld in de openbare ruimte, noemt Rotterdam maar liefst elf keer! De unieke kanten van de Rotterdam worden buiten de stad wél opgemerkt, zoals recent in de Rough Guide en New York Times, en deze mogen ook wel hun aandacht in de stad zelf krijgen.
Die Rotterdamse onderwaardering voor het eigen culturele klimaat uit zich nu in de discussie over het te bouwen Collectiegebouw van museum Boijmans van Beuningen. Iedere nieuwe ingreep leidt per definitie tot discussie. De Erasmusbrug, de Rotterdam, de Kuip en de Markthal hebben dat laten zien. Dat is een goede zaak als de discussie breed wordt gehouden en in context tot de hele stad en haar ontwikkelingsgeschiedenis. Maar niet als die zich verengt tot enkele tientallen vierkante meters, zoals we eerder dit jaar zagen bij de discussie over de Kuip, waar geen sprake meer was van een plan om een gebied te ontwikkelen, maar slechts een keuze tussen verschillende gebouwen gemaakt werd.
Datzelfde dreigt nu ook te gebeuren bij het Collectiegebouw. De context is breder dan – zoals debatleider Francisco van Jole onlangs de discussie in Arminius samenvatte – bomen of een gebouw. Het Collectiegebouw moet gezien worden in samenhang tot de discussie over cultuur, en de financiering daarvan, en tot de ontwikkeling van het culturele hart van de stad.

Omgeving

Het Collectiegebouw past prima in de traditie van architecten als Rietveld, van der Steur, Koolhaas en Coenen. De Rotterdamse architectuur kent een enorme verscheidenheid. Dan is het niet onlogisch als je een contemporaine architect daar een gebouw laat ontwerpen; dat hoeft zich niet te conformeren aan de omgeving.
Tegenstanders van de komst van het Collectiegebouw laten verschrikkelijke beelden zien, waarop de hoogte en de breedte vooral worden benadrukt, gewaarschuwd wordt voor slagschaduwen, en de verhoudingen met de omgeving buiten beschouwing worden gelaten. Als je het Museumpark als geheel bekijkt en de afmetingen van het gebouw afzet tegen de ministad van het Erasmus MC, moet je echter concluderen dat het wel meevalt. Het Collectiegebouw zal juist het contrapunt tussen het museumcluster en het Erasmus vormen.
Ten koste van het park gaat het evenmin: de voet van het gebouw is smaller dan de top, en omdat de straat vanaf de Westersingel tot het NAI voetgangersgebied wordt, wordt het park verder doorgetrokken. Daarnaast wordt het dakterras van het Collectiegebouw voor iedereen toegankelijk om te genieten.

Democratisering

Door de eeuwen heen was privaat-publieke financiering van kunst en cultuur één van de krachtige punten van Rotterdam. Boijmans van Beuningen heet niet voor niets zo: de naamgevers waren particuliere verzamelaars. Het mecenaat speelt een grote rol in de Rotterdamse kunst- en cultuursector, en ook in dit geval. Het is stuitend dat families die al jarenlang investeren in de stad en bijdragen aan het bereikbaar maken van kunst en cultuur uitgemaakt worden voor profiteurs vanwege hun betrokkenheid bij het Collectiegebouw.
Cultuur is van ons allemaal, volgens Barbara Visser, voorzitter van de Akademie van Kunsten: “Het is onmogelijk om geen onderdeel te zijn van de cultuur waarin je leeft. Je hoeft maar een zoute haring te bestellen of je zit er al middenin. De HEMA, Deltawerken, Mondriaan, Marlene Dumas of een ijzige politieke wind: het is allemaal cultuur”, zei zij bij het Paradisodebat op 31 augustus j.l.
Als dat zo is, is het toch uniek als we het bezit van die cultuur, particulier én collectief, wat nu niet zichtbaar is, samenbrengen in een gebouw waar het wel zichtbaar wordt. Het is de ultieme democratisering van het toegankelijk maken van cultuur.

Kloppend cultureel hart

Het Collectiegebouw versterkt de aansluiting van de Witte de Withstraat op het Museumpark en is gunstig voor het hele culturele cluster in het hart van de stad: het zal zorgen voor meer aanloop en voor meer levendigheid. Daar is veel behoefte aan, want op dit moment wordt het park maar weinig gebruikt, buiten de evenementen die er worden georganiseerd. En zelfs dan, want de Rotterdamse versie van de Parade trekt de minste bezoekers van alle Parades.
Ook het spiegelende karakter van het gebouw zal een grote bijdrage leveren aan de levendigheid van het park. Er zijn talloze voorbeelden te bedenken van kunstwerken in andere steden die dit laten zien, zoals Norman Fosters Le Vieux-Port in Marseille, of de sculptuur Cloud Gate van Anish Kapoor in het Millenium park in Chicago. Mensen zien zichzelf weerspiegeld, wat leidt tot reacties en interactie.
Een plein is pas een plein als het een sociale functie heeft en er mensen over bewegen. Een nieuw Collectiegebouw met een publieksfunctie zal nieuwe bezoekers trekken, wat ook goed is voor de omliggende musea, de reputatie van Rotterdam, de sociale veiligheid en het toerisme. Het legt de basis voor een dynamisch en bruisend museumplein, waar ruimte is voor een aantrekkelijke programmering.
De discussie over Het Collectiegebouw dient dus te worden geplaatst in een brede context van historische en culturele ontwikkelingen van Rotterdam. Bovendien is er moed voor nodig om in een tijd waarin het collectieve geheugen dreigt te worden vernietigd – denk aan de Tropenbibliotheek of het Wereldmuseum – een beslissing te nemen die indruist tegen deze tendens. Laten we niet vergeten dat ons nu zo bejubelde werelderfgoedgebouw de Van Nelle fabriek, 10 à 15 jaar geleden op de nominatie stond om gesloopt te worden. Rotterdam verdient het Collectiegebouw!

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek voor Rotterdam

Word in november en december lid met flinke korting. Je leest Vers Beton een jaar lang voor slechts €50. Help jij ons naar de 1500 abonnees?

Misschien vind je dit ook interessant

De Stadsagenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • Ben jij de organisatorische kracht die onze theaterproducties extra vleugels geeft? Sta jij stevig in je schoenen, weet jij als geen ander rust en overzicht te houden, ook als meerdere projecten tegelijk om aandacht vragen? En doe je dit het liefst voor een grote, ambitieuze organisatie in de culturele sector? Dan is Theater Rotterdam op zoek naar jou!

  • Performancecollectief URLAND in Rotterdam zoekt een Assistent Zakelijk voor 2 dagen per week (0,4 fte) per 13 januari 2025.

  • IMPACT is op zoek naar een creatieve en bevlogen marketeer die onze zichtbaarheid versterkt en onze missie breed uitdraagt. Een marketeer die, net als wij, passie heeft voor makerschap, creativiteit, professionele ontwikkeling, podiumkunst en persoonlijk leiderschap, en de noodzaak hiervan kan overbrengen.

  • Bekijk alle vacatures