Kille en warme investeringen
De doelstellingen voor publieke of private investeringen zijn verschillend. Die van de overheid hebben vooral te maken met de wettelijke verplichtingen die voortkomen uit bezit van erfgoed, politieke en bestuurlijk filosofische opvattingen over het belang van kunst en cultuur voor mens en maatschappij en cultuur als middel voor de realisatie van andere beleidsdoelstellingen zoals versterking van de economie.
Hierbij is er bovendien sprake van een bepaalde verdelende rechtvaardigheid, waarop de overheid ook wordt aangesproken. De doelstellingen van particuliere fondsen komen voort uit de persoonlijke interesse in kunst en cultuur en de maatschappelijke betrokkenheid van degene die het fonds heeft opgericht. Investeringen worden gedaan op basis van het feit dat iemand “iets heeft” met een project en er een unieke kans in ziet. Daarbij heeft een particulier fonds slechts een beperkte verantwoordingsplicht. In het algemeen zou je kunnen zeggen dat publieke investeringen een wat ‘killer’ en particuliere investeringen een wat ‘warmer’ karakter hebben.
Beperking in vrijheid
De vraag is nu wat er voor nodig is om deze twee geldstromen aan elkaar te binden zoals Pijbes voorstelt. Voor de overheid betekent het dat ze niet meer vanuit een beleidsmonopolie kan denken. Ze moet zich de kunst van het verleiden en acquireren eigen maken en een bepaalde mate van beleidsinmenging dulden. Voor particuliere fondsen betekent het dat zij zich actief moeten committeren aan beleidsprioriteiten die door democratische gekozen bestuurders worden geformuleerd. Voor beide partijen geen eenvoudige opgave, want een beperking in vrijheid.
Goed voorbeeld doet goed volgen?
De overheid kan particuliere fondsen alleen aan zich binden als ze daarbij ondubbelzinnig laat zien haar (wettelijke en morele) taken en verplichtingen na te komen en het goede voorbeeld te geven, waarmee ze het belang van investeren in kunst en cultuur onderstreept. De afgelopen jaren is de boodschap van de overheid geweest; kunst en cultuur is voor ons geen prioriteit in tijden van schaarste, wij verwachten van het bedrijfsleven en particulieren dat ze financieel in het gat springen.Daar gaat weinig verleiding of stimulans van uit.
Particulieren maken top mogelijk
Bij Museum Boijmans Van Beuningen vragen wij ons iedere dag af wie de beste investeerder is voor onze specifieke vraag; de overheid, publieke fondsen, private fondsen, bedrijven of particulieren? Hierbij zijn een aantal afwegingen van belang: zijn we op zoek naar incidentele of structurele financiering? Gaat het om een project of om exploitatie, om grote of kleine bijdragen? Is het belangrijk dat partijen gezamenlijk of volgtijdelijk investeren? Zijn we op zoek naar actieve, reactieve of proactieve investeerders? In geld of in natura?
De gemeentelijke subsidie dekt momenteel ongeveer 50% van onze begroting. De afgelopen jaren heeft het museum veel grote bijdragen ontvangen uit particuliere fondsen. Zonder die bijdragen hadden we niet een dergelijk topprogramma kunnen bieden, en dito aankopen kunnen doen die ons op het internationale podium laten acteren. Deze bijdragen kwamen echt niet tot stand met behulp van de gemeente.
Publiek-privaat Collectiegebouw
Particulier mecenaat is echter veel meer dan particuliere fondsen. De ongewisse toekomst heeft Museum Boijmans Van Beuningen twee jaar geleden doen besluiten om, aansluitend op onze ontstaansgeschiedenis, te investeren in het binden van al dan niet vermogende particulieren aan het museum. Dit heeft een diepte-investering gevraagd die het museum nauwelijks kan opbrengen, en een lange adem vraagt ten aanzien van het rendement. Het is een onderneming die echter alleen kan slagen als de overheid zich aan haar verantwoordelijkheid houdt en de kosten voor beheer, behoud en ontsluiting van haar eigen collectie blijft dragen. Het wordt wat dat betreft erg spannend de komende periode.
Tenslotte een kansrijk voorbeeld van Publiek Private Samenwerking: de gemeente Rotterdam, Stichting Verre Bergen en het museum investeren samen in het Collectiegebouw. Het plan werd ontwikkeld door het museum, de gemeente erkent zijn wettelijke beheertaak en de Verre Bergen heeft het initiatief genomen om het idee naar een hoger plan te tillen. Ik hoop dat de overheid de unieke kans die ze nu krijgt aangeboden ook daadwerkelijk durft te grijpen.
De Derde Dinsdag reflecteert op ‘De Vijf van Pijbes’ Deze tekst is uitgesproken tijdens de culturele talkshow De Derde Dinsdag. De Derde Dinsdag nodigt de komende afleveringen deskundigen uit om te reageren op één van de stellingen van Wim Pijbes, welke op Vers Beton worden gepubliceerd. De Derde Dinsdag wordt georganiseerd door Kunstblock, samenwerkende kunstinstellingen in het Witte de Withkwartier.
