Vroeger keken mensen anders. Bekijk een fotoportret uit 1930 en je ziet het meteen: die persoon is rijk/arm, links/rechts, katholiek/communistisch, boer/burger. Na de oorlog verandert dit. Je ziet ineens niet meer wat iemands klasse of afkomst is. Bekijk een foto van Juliana die klungelig op de fiets stapt (1967), en je begrijpt wat ik bedoel: Dat had ook tante Sjaan uit Vreewijk kunnen zijn.
De foto van Juul op de fiets is nu te zien in de Kunsthal, met tientallen andere afbeeldingen van tweehonderd jaar Nederlandse geschiedenis. Het zijn prenten, foto’s en reclamefolders uit de beroemde verzameling ‘Atlas van Stolk’. Een welgestelde Rotterdamse houthandelaar, Abraham van Stolk, begon deze collectie in 1835, met als doel de complete Vaderlandse Geschiedenis in kaart te brengen, van de Batavieren tot zijn eigen tijd.
‘Majoor van Stolk’ (zijn grootste hobby was schieten) was het toonbeeld van het klassieke gezag. Ik denk dat hij aanvoelde dat de alleenheerschappij van de regentenklasse eindig was, en dat hij daarom alle veranderingen in verleden en heden wilde vastleggen. Portretten van hem tonen een autoritaire man in lichte vertwijfeling: Hij draagt een imponerend militair kostuum en een snor als een kathedraal, maar zijn ogen staan zorgelijk. Abraham moet hebben beseft dat anarchisten, socialisten en communisten aan zijn stoelpoten zaagden.
De Tweede Wereldoorlog is een scharnier in de tentoonstelling. De oude Europese orde wordt vervangen door een optimistisch monsterverbond van commercie, massacultuur en democratisering. De positie van de vrouw verandert, de koloniën worden onafhankelijk, en het traditionele gezag wordt een dienstbare overheid. In de beeldvorming zie je de gezichtsuitdrukkingen veranderen. De Surinaamse vrouw kijkt zelfverzekerd in de camera, de agent leunt ontspannen tegen een muurtje, de minister drinkt een pilsje.
Toch bekruipt me een ongemakkelijk gevoel als ik de beeldvorming van de negentiende en twintigste eeuw overzie. Volgens mij is autoriteit bezig aan een comeback. Kijk ik nu om me heen, dan zie ik arrogante gezichten op reclameposters, boze hoofden van politici en felle blikken van politie-agenten (die nieuwe pakjes werken ook niet mee). Benieuwd wat ze daar over honderd jaar van denken.
Tweehonderd jaar Koninkrijk – Atlas van Stolk is tot 8 maart te zien in de Kunsthal Rotterdam
“Volgens mij is autoriteit bezig aan een comeback.”
Onzekere tijden -> angst -> roep om sterke man = autoriteit.
Waarbij de ‘grap’ is, dat zij die het bangst zijn voor de ‘anti-Westerse’ waarden van bijvoorbeeld de islam, het hardst roepen om die te bestrijden met anti-Westerse waarden (beperking vrijheden van godsdienst, vereniging, privacy etc.) met als gevolg dat de anti-islambeweging creëert wat zij vreest.
Straks, als Willem-Alexander zijn baard laat staan, zullen we weten dat het fenomeen autoriteit weer springlevend is.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.