‘Gevonden voorwerpen’ op de Kop van Zuid

Sara Wiersma kijkt voor Vers Beton om de zoveel tijd naar een kunstwerk in de openbare ruimte. In deze aflevering: Lost Luggage Depot van Jeff Wall. Een baken voor heden én verleden.

“Ik wil dat het monument een herinnering is aan degenen die zijn vertrokken, ongeacht wanneer, en diegenen erkent die aankomen, ongeacht wanneer en waarvandaan ze zijn gekomen.” De woorden van de Canadese kunstenaar Jeff Wall (1946) over zijn ‘Lost Luggage Depot’ zijn nog altijd actueel.

Holland Amerika Lijn

Vanaf 1873 vertrokken op de Wilhelminapier tientallen jaren lang passagiersschepen van de Holland Amerika Lijn. Hier gingen emigranten aan boord die hun vaderland in veel gevallen nooit meer zouden terug zien. ‘Lost Luggage Depot’ is een monument, een herinnering, niet alleen voor deze emigranten, maar ook voor emigranten vanuit de hele wereld die door welke reden dan ook hun land achterlaten.

Het oude hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn aan de Wilhelminakade is al bijna dertig jaar bekend als Hotel New York. Qua uiterlijk is het bijna niet veranderd. ‘Lost Luggage Depot’ staat sinds 2001 voor het hotel aan de kade. In 1990 schonk de Rijksoverheid één miljoen gulden aan Rotterdam, voor het realiseren van een kunstproject dat in het teken zou staan van 650 jaar Stadsrechten en 50 jaar Wederopbouw.

Jeff Walls ontwerp voor een ijzeren bagagedepot op de Kop van Zuid werd uiteindelijk gekozen. De realisatie van het ontwerp is een gietijzeren, achthoekige stellage van drie lagen. De roestbruine kleur en het materiaal doen denken aan schepen, hijskranen en ankers. Een midden in het kunstwerk geplaatste lantaarnpaal verlicht het beeld in het donker.
Her en der verspreid vind je in de stellage ‘gevonden voorwerpen’, afgegoten in ijzer. Van een trolley tot hutkoffers, jutezakken en kartonnen dozen, maar bijvoorbeeld ook koffiebekers, een aktetas en een ghettoblaster. Het meest opvallend is nog wel de asbak die, aan de as erin te zien, echt als zodanig wordt gebruikt. Het zijn voorwerpen uit verschillende tijdsperioden door elkaar heen. Voorwerpen die overal vandaan hadden kunnen komen. Ze zijn ontworteld en ontheemd. Net als de reizigers die komen en gaan.

De mooiste plek van Rotterdam

Laurens (25) uit Rotterdam staat een eindje van Hotel New York vandaan te wachten op zijn date. “Het zegt me niks, dat roestige ding. Het trekt helemaal niet om erheen te lopen.” De uitwisselingsstudent Lars (27) uit Duitsland denkt er anders over: “Het lijkt op een opslagplaats.” Na mijn uitleg, waaruit blijkt dat hij er niet ver naast zit, komt zijn oordeel: “Cool! En het staat ook nog op de mooiste plek van Rotterdam.”

André (64) voer vroeger zelf op de Holland Amerika Lijn: “Ik was 18 en werkte als bellboy op de Nieuwe Amsterdam, een passagiersschip van de HAL. In die tijd hadden we altijd honderden emigranten aan boord. Veel mensen waren op de dag van vertrek emotioneel. Sommigen waren euforisch, overdreven vrolijk, wat na een paar dagen op zee duidelijk minder werd. Anderen waren ingetogen omdat zij beseften dat ze alles achterlieten.” Op de vraag wat hij van het beeld vindt, komt het mooie antwoord: “Zoveel mensen zijn op de plek van dit beeld een nieuw leven begonnen, dat vind ik wel een monument waard.”

Lydia (42) werkt op de Kop van Zuid en vindt ‘Lost Luggage Depot’ vooral tijdloos: “Nog steeds zijn er overal in de wereld vluchtelingen, reizigers, emigranten. Dat zal altijd zo blijven en daarom is dit beeld zo actueel.”

Een baken

Hoe donkerder het wordt, hoe meer de ijzeren constructie met zijn lukraak geplaatste voorwerpen oplicht. De lantaarnpaal in het midden lijkt puur toevallig tussen de stellage en alle spullen in te staan. Eigenlijk ook als een gevonden voorwerp. Op de kóp van de Kop van Zuid ligt het beeld breeduit, als een baken, waar verloren goed zijn heil vindt. Het ademt niet alleen geschiedenis, maar ook heden, het gaat over land- en tijdgrenzen heen. ‘Lost Luggage Depot’ is een goed gelukte ode, aan emigranten en immigranten, waar en wanneer ter wereld ook.