Gebruik de rivier en de haven, de Maas is het stromende kapitaal van de stad, luidt een van de vijf stellingen van Wim Pijbes. Vincent Taapken is het er maar gedeeltelijk mee eens. Rotterdam moet de haven juist meer loslaten en zich focussen op de rivier en oevers, pleit hij.

Het eerste containerschip in Rotterdam werd in 1966 door mijn vader ingeklaard. Mijn beide ouders zijn direct aan de oevers van de Maas geboren. Je kunt zeggen dat de haven en rivier bijna letterlijk in mijn bloed zitten. Het is dan ook niet vreemd dat het pleidooi van Wim Pijbes – gebruik de rivier en de haven, de Maas is het stromende kapitaal van de stad – mij als muziek in de oren klinkt. Maar zijn de haven en de rivier echt nog zo belangrijk voor Rotterdam? Voor mij zijn de haven en de rivier twee verschillende dingen.
Derde stadsbrug
De haven zit historisch diep geworteld in de stadscultuur en mentaliteit. Ook is en blijft de haven een belangrijk symbool en de motor van de regionale economie als aantrekkelijke werkgever voor veel mensen in de stad. Maar met de recente opening van de Tweede Maasvlakte is de haven nog verder westwaarts gedreven en functioneert zij bijna als zelfstandige economie. Door schaalvergroting, automatisering en de grotere fysieke afstand van de stad is de haven een deel van haar romantiek verloren en in de stad steeds minder voelbaar. Voor de haven van nu moet je als toerist op de Spido steeds verder stroomafwaarts.
Door het verdwijnen van de havenactiviteiten zijn de rivieroevers en binnenhavens daarentegen juist steeds aantrekkelijker gebied geworden voor wonen, werken, cultuur en recreatie. Industrieel erfgoed, zoals oude pakhuizen en fabrieken, zijn omgebouwd tot loftwoningen, restaurants, hotels, theaters en een Food Factory. Minder scheepvaart in de stadshavens maakt het ook mogelijk meer bruggen aan te leggen, zodat er nieuwe verbindingen ontstaan tussen stadsdelen. Denk bijvoorbeeld aan de Rijnhavenbrug die de Wilhelminapier en Katendrecht met elkaar verbindt. Hierdoor ontstaat een veelzijdige bestemming op de zuidoever, waardoor de rivier steeds meer het centrum van Rotterdam is geworden. Een derde stadsbrug tussen Feijenoord en Kralingen moet daarom op de agenda.
Opgestroopte mouwen
Er zijn ook steeds meer activiteiten en attracties op de rivier en in de havens. De geel-zwarte watertaxi is niet meer weg te denken uit het rivierbeeld, er worden zeillessen gegeven op de Rijnhaven en de ‘zwemmende bus’ is een opzienbarende verschijning op het water naast de SS Rotterdam. Met speedboten kun je tegenwoordig River Adventures op Maas doen en in de oude vuilverbrandingscentrale spelen straks kinderen. Is er eigenlijk nog een toerist in Rotterdam die de rivier niet bezoekt?
De Wereldhavendagen trekken ieder jaar nog veel publiek en de Onderzeebootloods op het RDM-Campus is een vaste locatie geworden voor muziek, dans, kunst en theater. Atelier Van Lieshout smelt de havenambacht om in kunst en Studio Roosegaarde nestelt zich dit jaar in het Vierhavengebied en gaat het gebied gebruiken als laboratorium voor technologische innovatie.
Toch zit het imago van hardwerkende mannen met opgestroopte mouwen en ‘niet lullen maar poetsen’ ons nog te vaak in de weg. Om de haven zichtbaar te maken wordt regelmatig te geforceerd geprobeerd de binding tussen haven en stad weer aan te halen: het Havenbedrijf worstelt met het aantrekken van jonge hoogopgeleiden die in de haven willen werken en in de culturele sector is de associatie met arbeiders en lager opgeleiden nog steeds problematisch en niet echt sexy.
Rivierstad
De wens van Pijbes om meer te doen met de rivier onderschrijf ik zeker. Maar ik pleit ervoor ons hierbij specifiek te richten op de verdere ontwikkeling van de rivieroevers dichtbij de bestaande stad. Het verleden van de haven is daarbij een belangrijk ingrediënt, maar geen doel op zich meer. Het gaat om de stad aan het water, en de rivier als middelpunt, niet om een geforceerde hang naar een roemrijk verleden.
Maak af wat al goed is en zorg voor meer verdichting, verbinding en (culturele) programmering op de routes naar en rondom het water dichtbij het stadscentrum. Met de ontwikkeling van het Maritiem District (voorheen Waterstad) en mijn eigen initiatieven om de stadshavens op de zuidoever van Feijenoord (tweede fase Kop van Zuid) weer nieuw leven in te blazen, worden belangrijke stappen in de goede richting gezet. Maar zolang de westelijke looproute via de Schiedamsedijk tussen de Coolsingel en Erasmusbrug een saaie aaneenschakeling is van gesloten etalages, is er nog veel werk te doen.
De culturele sector is wat mij betreft niet afhankelijk van de haven. Zolang wij in de hoofden van veel mensen en op Wikipedia nog altijd als havenstad voor handel en commercie worden gezien, is het juist belangrijk de haven meer los te laten. Ik zou Rotterdam juist sterker profileren als innovatieve rivierstad van kunst en cultuur, architectuur en kookkunst.
Natuurlijk zit de haven voor altijd in ons DNA, maar Rotterdam zal zichzelf echt opnieuw moeten uitvinden om nieuwe creatieve mensen te trekken en te binden, en het arbeidersimago van ons af te schudden. Zo kan een nieuwe economie van toerisme, cultuur en hoogwaardige dienstverlening op gang worden gebracht. Juist dan zal Rotterdam de opgaande lijn kunnen voortzetten, dankzij de rivier en ondanks de haven.
De Derde Dinsdag reflecteert op ‘De Vijf van Pijbes’. Deze tekst is uitgesproken tijdens de culturele talkshow De Derde Dinsdag. De Derde Dinsdag nodigt de komende afleveringen deskundigen uit om te reageren op één van de stellingen van Wim Pijbes, welke op Vers Beton worden gepubliceerd. De Derde Dinsdag wordt georganiseerd door Kunstblock, samenwerkende kunstinstellingen in het Witte de Withkwartier.
Dinsdag 17 februari is er weer een editie van De Derde Dinsdag. Meer info, klik hier
Al 15 reacties — discussieer mee!
Schiet me nog iets te binnen, dat het proberen best waard is.
Er is al geëxperimenteerd met duwbakken zand langs de kade’s.
Zo kan je een zwembad, speeltuin, parkje en terras maken. Je verbreed het oppervlakte enorm. Volgens mij zijn er enkele ondernemers die zoiets al hebben voorgesteld en uitgewerkt!
Sorry. Bovenstaande reactie hoort bij Boompjes etc.
Op de Ravensteynkade zitten de bewoners niet te wachten op een jachthaven en geroezemoes in de avonden. Verder ligt er al één in de Entrepothaven!
Ik wil echt een passantenhaven in de Rijnhaven. Bootrecreanten zullen die vanwege het geweldige uitzicht en een omgeving met een groot aanbod horeca (niet aan boord hoeven koken!) zeker aandoen! Nogmaals het mes snijdt aan twee kanten.
Bezwaar was volgens de havenmeester gevaar op de rivier door pleziervaart. Nonsens. ieder heeft een vaarbewijs en is zich bewust van eventueel gevaar.
Op dat idee komt vrijwel iedereen, die onze stad een beetje kent, maar het probleem is dat onze stad en de rivier van elkaar gescheiden zijn door een vierbaansweg, die over een zeedijk loopt. Tunnelen geen optie, dus alleen een woud van loopbruggen zou het karwei kunnen klaren.
Mwooh, een beetje gechargeerd. Je spreekt over maasboulevaard en boompjes neem ik aan? Sowieso ligt deels aan weerszijden water dus van een echte doorloop is nauwelijks echt sprake. Alleen bij de boompjes zou je inderdaad nog best iets kunnen verzinnen. M.i, is bij de Redrijstraat voldoende ruimte om de weg plaatselijk verdiept aan te leggen over zo’n 40 à 50 meter zodat er een mooie looproute richting de rivier ontstaat. Misschien ook zoiets bij de Willem Ruyslaan? Zoiets als in Parijs?
Voor de rest, zeker op Zuid zijn het forse buitendijkse gebieden waar geen sprake is van veel doorgaand verkeer in de buurt van het water.
“Het verleden van de haven is daarbij een belangrijk ingrediënt, maar geen doel op zich meer. Het gaat om de stad aan het water, en de rivier als middelpunt, niet om een geforceerde hang naar een roemrijk verleden”
Dat verleden zet anders nog wel circa 600 miljoen per jaar om. Zonder dat zogenaamde verleden, zijn niet of nauwelijks winstgevende projecten aan de rivier met gemeentegeld niet eens realiseerbaar.
Ken uw prioriteiten.
Je hebt gelijk Karin. Iets anders nu de discussie toch openbreekt.
Toen de Volvo Oceanrace Rotterdam aandeed, geloof in 2006, werd achterin de Rijnhaven een tijdelijke jachthaven gecreëerd.
De pontons en steigers werden daarna opgeslagen.
Ik stelde voor om er een permanente jachthaven aan te leggen. De pontons en steigers hadden we al en de sanitaire aansluitingen konden vrij makkelijk worden verlengd via het rioolsysteem van het nieuwe Luxor.
Mes snijdt aan twee kanten. Goede jachthaven tussen de twee zeilgebieden. Zeeland en IJsselmeer, zeilers blij en gemeente en horeca krijgen kapitaalkrachtige klanten.
De havenmeester vond het maar niets en de pevead (toen helaas de baas) wilde niets doen voor “rijke” bootrecreanten, dus het ging niet door!
“Dat verleden zet anders nog wel circa 600 miljoen per jaar om.”
Das maar een kwart van de wiethandel… 😉
Kijk! Zie gelijk al een aardig projectje voor me. Aan de Maas 😉
Mooi idee. We zijn nu 10 jaar verder en het lijkt mij een prima idee om dit initiatief weer eens op te pakken. Wat de havenmeester vindt doet niet zo ter zake tenzij hij of zij deel uit maakt van de gemeenteraad van Rotterdam. Advies en meningen zijn altijd prima en welkom en laten we vooral de goede gewoonte in ere houden om daar serieus mee om te gaan maar ik hou ook graag de bestuurlijke verhoudingen scherp. Volgens mij maakt in het huidige bestel de gemeenteraad de dienst uit. Excuus om het even zo neer te zetten maar ik krijg soms jeuk van die Nimby-terreur die zo af en toe de kop op steekt.
Alleen vraag ik mij af of misschien niet eerst het gebied bij de van Ravensteynkade die bestemming eerst moet krijgen. Volgens mij ligt daar nu niets. Of is dat niet de bedoeling van dat gebeid?
Als we iedere toegang tot de Boompjes en de Maasboulevard zouden overbruggen of ondertunnelen*, dan is er al iets.
Kijk naar vergelijkbare steden als Keulen, Düsseldorf, Hamburg: Ze hebben allemaal wandelpaden, terrassen en horeca lang de rivier!
* Mag dat? Zeedijk!
Volgens mij is tot 40/50 meter geen probleem en hoef je dan ook geen speciale voorzieningen te treffen. Je kunt de afstand vergelijken met de Weena-tunnel waar eigenlijk eenzelfde benadering is gekozen. Het is relatief eenvoudig/goedkoop uit te voeren. Beste is m.i. dan wel om er gelijk een echt voetgangersgebied van te maken. Kan volgens mij wel omdat er aan de achterkant van de bebouwing ook een verkeersaansluiting ligt. Bij de Willem Ruyslaan lijkt het mij het helemaal geen probleem. In beide gevallen loop je dan zó de dijk op richting de rivier. Geeft een mooi ruim en wijds effect.
Maar goed, jij hebt de contacten. Zoiets kan je via een korte haalbaarheidsstudie binnen 3 á 4 maanden inzichtelijk hebben. Het lijkt mij een mooie én echt serieuze impuls om ook die gebieden eens weer echt bij de stad te betrekken.
Rotterdam moet zich inderdaad profileren als rivierstad, of beter deltastad. De grote haven is een belangrijk onderdeel van die delta, maar een delta is zoveel meer dan een haven.
Rotterdam als voorbeelddelta voor de wereld. Laat dat nu net de ambitie zijn van Expo2025! Daar past dit betoog dan ook prima in.
Ok, ik kan mij dat voorstellen. Zodra de Boston en Seattle bovengronds is gekomen zou je kunnen beginnen met de steiger parallel aan de kade aan te leggen inclusief toegang en dan na verloop van jaren meer aftakkingen maken en dus voorlopig beginnen met één en kijken hoe de vraag zich ontwikkeld.
Voor wat betreft de havenmeester: De Rijnhaven is nu zo goed als ‘leeg’ en daarnaast zijn er al prima regels over de regulering van beroeps- en pleziervaart. Dus dat argument doet m.i. minder ter zake.
Ik kies voor het maken van een begin aan de Wilhelminapier omdat het daar al behoorlijk ‘af’ is, maar je kunt natuurlijk ook uitwijken naar Katendrecht.
Ik denk dat de inrichting helemaal aan experts moet worden overgelaten. Gaat me puur om de lokatie en het dienen van wederzijdse belangen. Anders jaag je de kat (ambtenaren) ook in de gordijnen.
Tja, en ze zitten al zo hoog. Ingenieursbureau havenwerken? Experts? Daar dachten we destijds mij Rijkswaterstaat toch heel anders over. Maar goed, je hebt een punt en ik hoop van harte dat je van je contacten gebruik kunt maken want er toch een aantal frisse ideeën naar voren gebracht.