Wat hebben de gebiedscommissies de stad gebracht? En hoe zouden zij zich na 2018 verder moeten ontwikkelen? Een jaar na invoering schetst WIJ Delfshaven vier toekomstscenario’s en een wenkend perspectief voor de gebiedscommissies.
De ontmanteling van de deelgemeentes in maart 2014 verliep bijzonder grondig. Bureaustoelen werden onder de kont van ambtenaren weggetrokken. De telefoons werden nog net niet uit hun handen geslagen. Sindsdien zijn de gebiedscommissies de laag die het dichtste bij de burgers staat. De verwachtingen waren gespannen. Hebben de gebiedscommissies participatie aan weten te jagen? En zijn de gebiedscommissies erin geslaagd bewoners te bereiken en te betrekken bij beleidsvorming? Belangrijk is het om deze vragen te beantwoorden vanuit het perspectief van een bewoner, het gebied en de gemeente. Het antwoord hangt namelijk sterk af van degene aan wie de vraag gesteld wordt.
Bewoner
De gemiddelde bewoner die al niet veel merkte van de deelgemeente, zal dat ook weinig merken van de gebiedscommissie. De mensen achter de hausse aan bewonersinitiatieven (856 gehonoreerde initiatieven met elk 5 bewoners die dit ondersteunen), die zich inzetten voor hun wijken met ondersteuning van de gebiedscommissie, gebiedsorganisatie en Opzoomer Mee, zullen over het algemeen wel een meer naar buiten gerichte en benaderbare organisatie zijn tegen gekomen.
Gebied
In het Centrum en IJsselmonde zijn de ervaringen nog wat formeel en politiek, met intern gekissebis van dien. In Noord, Delfshaven, maar ook Pernis is er een a-politieker en informeler speelveld ontstaan waarin bewoners, commissieleden, ambtenaren en (sociaal-)ondernemers in ad-hoc coalities gezamenlijk optrekken om maatschappelijk resultaat voor de wijken te bereiken. Zoals bijvoorbeeld het Essenburgpark, waar een brede beweging probeert om een lineair park te ontwikkelen van een verlaten rafelrand van het spoor door Rotterdam West.
Gemeente Rotterdam
Binnen het gemeentelijke apparaat hangt het er ook vanaf wie je spreekt. Een voormalig lid van een deelgemeenteraad zal misschien gefrustreerd zijn door het gebrek aan eigen geld en directe macht. Maar een naar de Coolsingel kijkende ambtenaar is tegelijkertijd blij dat zij eindelijk verlost is van de hindermacht van de deelgemeentes.
Het ‘Rotterdammergericht Werken’ moet in de nieuwe verhoudingen worden verwezenlijkt door de uitgeklede gebiedsorganisaties, die daarbij op moeten boksen tegen de gemeentelijke clusters en het college. Een jaar na de installatie beginnen de eerste conflicten tussen lokale bewegingen en stedelijke belangen zichtbaar te worden. Zoals bij de herontwikkeling van de Fenixlofts op Katendrecht en de herinrichting van de Essenburgsingel. In de behandeling van deze brandpunten wordt getoond hoe serieus de gemeenteraad en het college zijn met meer zeggenschap voor Rotterdammers en of deze woorden ook met daden onderschreven worden.
Hoewel theorie en praktijk van de gebiedscommissies nogal eens uit elkaar liggen, is wel duidelijk dat de nieuwe structuur meer ruimte biedt voor betrokkenheid van de bewoners van Rotterdam. Maar die ruimte moet dan wel actief worden genomen. Op dit moment zitten veel commissies nog in de groef van het zuigende en dominante bureaucratische systeem, van stukken lezen, vergaderen en ‘ja’ of ‘nee’ zeggen. Terwijl de echte meerwaarde ligt in de brugfunctie die een gebiedscommissie kan vervullen tussen de systeemwereld van de gemeente en de leefwereld van bewoners. Bijvoorbeeld door middel van goed voorbereide bijeenkomsten de dialoog te organiseren rond thema’s als zorg in de wijk, jeugd en werk. En door initiatieven van bewoners voor het voetlicht te brengen en samen te werken aan lokale oplossingen. Zoals bij de Werkgroep Hofbogen in Noord en rondom bewonersinitiatieven met het snel-loket Delfshaven Doe je Ding, waar commissieleden, ambtenaren, professionals en initiatiefnemers samenwerken aan initiatieven die de wijk beter maken.
Vier scenario’s
Voor en achter de schermen wordt er na een jaar natuurlijk al druk gespeculeerd, voorgesorteerd en geanticipeerd op hoe de gebiedscommissies verder gaan na 2018. We zetten een aantal van deze mogelijke scenario’s op een rijtje.
1. Evolutie: Bijgeschaafde gebiedscommissies. De beweging die is ingezet gaat de goede kant op, waarom het kind met het badwater weggooien? Het is slimmer en efficiënter om verbeteringen door te voeren op punten waar het nu nog wringt. Bijvoorbeeld door de commissie aan de voorkant meer te betrekken bij participatieve processen, de communicatie te organiseren op een manier die past bij deze stad en haar bewoners, politieke partijen verbieden mee te doen, een betere en gelijke vergoeding gebiedscommissieleden, minder vergaderen en door meer de dialoog in de wijk organiseren.
2. Revolutie: Een permanente G-1000. De gebiedscommissies zijn een stap vooruit, maar nog veel te weinig radicaal. Nog steeds beslissen een paar uitverkorenen op basis van ouderwetse verkiezingen voor anderen. Terwijl grote groepen gelote bewoners dat net zo goed – zo niet beter – voor zichzelf en elkaar kunnen. De G-1000-beweging krijgt steeds meer voeten aan de grond, omdat zij bewoners in staat stelt zelf de agenda te bepalen. Dat is natuurlijk wel bedreigend voor de ‘powers that be’, maar er is zelfs al een bijzonder hoogleraar voor!
3. Uit de wandelgangen: Het Rayon-Wijkenscenario. Als we de man in de bruine regenjas mogen geloven, zijn er in geledingen binnen de gemeente plannen voor een nieuwe indeling in vier rayons (noord, zuid, boven de ring en onder de ring) en 42 wijken. Clustering tot vier rayons die op elkaar lijken lijkt logisch: Rayon Centrum/Noord/Kralingen/
4. Destructie: Het nucleaire scenario. Als we de nihilisten en pessimisten onder ons (hoi Peter!) mogen geloven, kunnen we het allemaal prima zonder lokale vertegenwoordiging. Een centrale gemeente is efficiënt, overzichtelijk en past binnen de concerngedachte van de gemeente Rotterdam. Bent u het toch ergens niet mee eens? Bel dan 14010 of kom langs (wel eerst afspraak maken) bij één van de stadswinkels. Succes!
Een wenkend perspectief
Welke vorm van lokale besluitvorming en bestuur er in 2018 ook staat, volgens WIJ Delfshaven zijn er een aantal belangrijke waarden waar in ieder geval aan voldoen zou moeten worden:
Samen de stad maken: Steeds meer mensen kunnen en willen een actieve rol spelen bij wat er in hun directe omgeving gebeurt. Dat is goed voor sociale cohesie in kwetsbare wijken en zorgt voor economische dynamiek van onderop. Bovendien zijn de resultaten van samenwerken met burgers vaak efficiënter, menselijker en slimmer dan die van een samenwerking tussen de overheid, instellingen en bedrijven.
Menselijke maat van de lokale overheid: Met een gemeente die steeds centralistischer functioneert en meer taken krijgt, wordt het steeds moeilijker voor individuele bewoners om zich te verweren tegen de kracht van de bureaucratie. Een lokaal geworteld en geïnformeerd netwerk is benaderbaar, aanspreekbaar door bewoners en is bovendien een bron van nuttige informatie voor het concern Rotterdam.
Laboratorium voor de democratie: Het huidige systeem van representatieve democratie en eens in de vier jaar stemmen is door een afkalvende opkomst steeds minder representatief. Bovendien lijkt het huidige politieke systeem geen antwoord te kunnen formuleren op grote uitdagingen als de milieucrisis en de groeiende ongelijkheid. Er is dus behoefte aan een nieuwe politiek die de ‘wisdom of crowds’ weet te gebruiken. Die democratische vernieuwing lijkt vooralsnog niet van binnenuit het systeem te komen, die ontstaat aan de randen en daar buiten.
Debat Op de DRAAD-debatavond komende dinsdag 31 maart in Arminius kun je verder praten over de gebiedscommissies. Met een zware politieke lading: de gebiedscommissievoorzitters en gemeenteraadsleden staan op het programma. Dat zou nog al eens saai kunnen worden. Daarom dat we graag hier aan jullie de vraag stellen: wat vindt de rest van Rotterdam eigenlijk van de gebiedscommissies en wat zouden zij moeten doen?
