De PvdA staat aan de vooravond van de zwaarste nederlaag uit haar geschiedenis. Het eind van het kabinet Rutte II komt daardoor in zicht. En dus zal er nog meer dan de afgelopen maanden al is gebeurd, gespeculeerd worden over een overstap van Aboutaleb naar de landelijke politiek. Hij zou zijn partij moeten gaan redden, hoor en lees ik in PvdA kring. Hij zou het vertrouwen van weggelopen kiezers kunnen terugwinnen, verwachten vriend en vijand. Hij is de ideale premier, omdat hij in roerige tijden de juiste woorden weet te vinden om de rust te bewaren, schrijven commentatoren van links tot rechts. Dus is het verstandig als hij het komend weekend de koffers alvast pakt? Mijn advies is duidelijk: “Niet doen”.
Het opstappen van minister Opstelten maakt echter duidelijk hoe onzeker de lotgevallen van oud-burgemeesters in Den Haag kunnen zijn. De een na de andere burgemeester van een grote stad zag er een mooie bestuurlijke loopbaan sneuvelen.
Ed van Thijn en Job Cohen
Zo beten twee Amsterdamse burgemeesters hun tanden stuk op de landelijke politiek. Eerst Ed van Thijn. In januari 1994 verliet hij Amsterdam om minister van Binnenlandse Zaken te worden. Vier maanden later struikelde hij over de zogeheten IRT-affaire. Job Cohen werd in 2010 PvdA-lijstrekker. Hij leek af te steven op het premierschap, maar de verkiezingen werden een fiasco. Hij belandde in de oppositie, werd fractievoorzitter en kon zich in de harde wereld van de Tweede Kamer niet staande houden.
Andre van der Louw
Ook drie Rotterdamse voorbeelden zouden Aboutaleb tot nadenken moeten stemmen. Andre van der Louw, de meest geliefde burgemeester die de stad ooit heeft gehad, liet zich in 1981 door zijn politieke leider, Joop den Uyl, ompraten om minister te worden. Hij werd zelfs gezien als een mogelijke opvolger van Den Uyl. Hoe anders pakte het uit. Van der Louw had al snel spijt als haren op zijn hoofd van zijn overstap naar het ministerschap. Acht maanden later viel het kabinet waarvan hij deel uitmaakte.
Bram Peper
Ook het ministerschap van Bram Peper was geen succes. Rotterdam zag hem in 1998 – na zestien jaar burgemeesterschap – met een zucht van verlichting vertrekken. Hij was op de stad uitgekeken en de stad op hem. Na zijn vertrek startte de gemeenteraad een grootscheeps onderzoek naar de ruimhartige manier waarop Peper onkosten bij de gemeente bleek te hebben gedeclareerd. De “bonnetjesaffaire” was geboren; een eindeloze stroom van beschuldigingen en geruchten kwam op gang en uiteindelijk zag hij zich gedwongen om als minister op te stappen. Het vertrek van Ivo Opstelten tenslotte ligt nog vers in het geheugen. Hij werd als politieke pleegvader van Mark Rutte beloond met een ministerschap, maar aan een kwakkelend politiek bestaan kwam door de Teeven-deal een eind.
Het lonkende landsbelang
Voor mij staat het als een paal boven water. Succesvolle burgemeesters van de grote steden zijn in Den Haag kwetsbaarder dan ministerskandidaten met een andere achtergrond. Ze hebben lokaal vaak weinig tegenspraak en tegenstand ondervonden. Ze zijn als burgermeester niet betrokken bij het politieke gekrakeel van alle dag. Sterker nog: daar horen ze ver van weg te blijven. Ze worden als gezicht van hun gemeente met alle egards behandeld. En iedereen wil graag dat de burgemeester het goed doet. Wie uit zo’n wereld komt, krijgt het in Den Haag moeilijk.
Maar ja. Wat als het landsbelang lonkt? Als je partij je echt nodig heeft? Als je de sensatie voelt van een nieuwe uitdaging? Als de kinderen de deur uit zijn? En als je in Rotterdam steeds vaker denkt: “Dat komt me wel heel bekend voor”? De verleiding lijkt dan toch groot om aan een overstap naar Den Haag te denken. Waarschijnlijk te groot. Ik vrees dan ook dat er woensdagavondlaat ergens in Kralingen toch een koffertje wordt klaargezet.
Aboutaleb dankt zijn recente populariteit aan het feit dat hij zich inhoudelijk gezien ‘partijloos’ heeft gemaakt. Door zijn status als burgemeester – die hoort sowieso een beetje boven de partijen te staan – kan hij zich dat permitteren. De huidige positie van Aboutaleb lijkt daarmee op die van Bram Peper in de jaren negentig; de Neelie Kroes van Aboutaleb heet Joost Eerdmans.
In Den Haag, eenmaal terug in het partijgelid, kan hij binnen de kortste keren een mes in de rug verwachten. In Rotterdam een zwaan, in Den Haag een sitting duck. Zo ongeveer. Aboutalebs duidelijke opvatting over de rol van de islam in de politiek wordt door veel van zijn islamitische partijgenoten niet gedeeld. Laat niemand zich in de luren leggen door al dat (autochtone) applaus.
Het is me trouwens ook niet duidelijk welke functie Aboutaleb op dit moment in Den Haag zou moeten gaan bekleden. Zolang er geen landelijke verkiezingen komen kan hij geen lijsttrekker zijn. Fractievoorzitter van de PvdA kan hij ook niet worden want hij stond niet eens op de kandidatenlijst. Minister dan? Waarvan? Ronald Plasterk lijkt me wel aan vervanging toe – zie alleen al zijn gehannes met de provinciale herindeling -, dus Aboutaleb als minister van Binnenlandse Zaken? Op welk onderwerp moet hij zich dan profileren? De AIVD? Het publiek zal hem alleen maar zien als jihadbestrijder. Dat is onveilig en onverstandig.
Aboutaleb heeft overigens uitdrukkelijk laten weten niet naar Den Haag te willen. Gezien de slotzinnen van zijn stuk hecht Peter van Heemst weinig waarde aan die woorden en dicht hij Aboutaleb een sterk opportunistische dan wel ijdele natuur toe – ik vind dat eerlijk gezegd van zijn kant uit een beetje eigenaardig. Dat valt niet te rijmen met de inspanningen die Van Heemst zich getroostte om Aboutaleb burgemeester van Rotterdam te maken, tenzij dat inderdaad alleen maar bedoeld was om Leefbaar Rotterdam te pesten. Als dat laatste het geval was, dan is dat nu dus mislukt. Voor de goede orde: ik zou het wel zo netjes en democratisch vinden als de burgers van een stad konden kiezen wie hun burgemeester wordt.
Goed. Het is zoals het is. Met zijn optreden na de aanslag op Charlie Hebdo, tijdens een belangrijk mediamoment, heeft Aboutaleb voor een aanpak van de radicale islam gekozen waarvan ik vind dat je die zou moeten steunen, hoewel je er best opmerkingen bij kunt en mag maken. Het is vanuit de PvdA een beginnetje dat navolging verdient.
Ook belangrijk: Ik vind dat Aboutalebs lobby in Den Haag voor Rotterdam-Zuid, opgezet met Marco Pastors, een mooi resultaat heeft opgeleverd: 500 miljoen euro aan verhuurdersheffing die in Zuid blijft. Lof daarvoor aan beiden. Zolang Eerdmans en Pastors de deur dicht houden voor Wilders en geen domme uitspraken doen over een uittreden van Nederland uit de EU – met alle schadelijke gevolgen voor de Rotterdamse haven – kan de samenwerking tussen Leefbaar Rotterdam en de PvdA à la Aboutaleb dus best een positief resultaat opleveren.
We zijn het zeer eens over het grote verschil tussen de wereld waarin een burgemeester functioneert en die waarin een minister zijn werk doet. Dat verschil verklaart waarom burgemeesters na een overstap aan de lopende band “mislukken”.
Overigens zit in jouw verhaal een wat curieuze draai: je kan Aboutaleb niet aan het begin neerzetten als “partijloos” en en aan het slot spreken van “de PvdA à la Aboutaleb”.
En ik benadruk aan het slot slechts hoe plichtsbesef (“mijn partij roept”) iemand kan afbrengen van zijn goede voornemens (“ik blijf in Rotterdam”). Dat was bij Van der Louw het geval, dat zou nu weer kunnen gebeuren.
Stel dat D66 ministers gaat leveren aan een volgend kabinet dan zitten daar vast ook mensen bij die hadden beloofd hun hele periode (als wethouder, burgemeester?) vol te zullen maken maar dat toch niet doen als Pechthold een zeer indringend beroep op ze doet naar Den Haag te komen.
Over de angst van D66 voor de PVV-trekjes van Leefbaar Rotterdam ga ik misschien nog een keer een column maken en dan zal ik zeker gebruik maken van je reactie.
Peter van Heemst
In 1980 toen ik nog lid van de Peveda was, hoorde ik van een collega, die in het derde elftal van VOC keepte, dat er in zijn team een prof rondliep, die vertelde burgemeester van Rotterdam te worden.
Dat gebeurde inderdaad een jaar later! Ons soort mensen onder elkaar!
Schoonheidsfoutje: Ed van Thijn was niet minister van justitie maar van bzk. Vertrekkende minister van justitie, Ernst Hirsch Ballin, sleurde hem mee in zijn val.
Klopt. Mooie van internet column is dat ik nu de tekst zou kunnen corrigeren -:) Dank.
Peter van Heemst
De beste analyse tot nu toe van je. Totdat Aboutaleb een soort Verheyen wordt. Je had ook van de gelegenheid gebruik kunnen maken dat Peper – had ook zijn fouten – uiteindelijk is vrijgesproken van mediahype van AD.
Verheijen, met een ij bedoel je? Die komt niet in deze, maar in mijn vorige column voor. O ja. Bij mijn weten heeft Aboutaleb ooit gezegd dat hij nooit iets declareert.
Peter
Een typisch voorbeeld van Peper-itus: de onbedwingbare publiciteitszucht van stokoude ex- politici. Ook aangetroffen bij Wiegel en Lubbers.
Nog maar een paar jaartjes, Peter, dan valt dezelfde hoon jou ten deel. Lokaal dan he, want verder kent niemand je.
Nog maar paar maandjes. Denk ik, Ingrid. Jij bent veel te optimistisch. Dank je.
Peter van Heemst
Ingrid, not me. Maar misschien vindt Ingrid je ijdelheid en zelfingenomenheid -maar dat niet beseffen- ook wel vermakelijk.
Inhoudelijk: los van dat Aboutaleb natuurlijk niet op jouw advies zit te wachten, gaat je conclusie ‘iedere burgemeester van een grote stad mislukt per definitie in Den Haag’ al in 3 van de 5 gevallen mank. Althans, met jouw verklaring dat ze niet over de juiste ‘competenties’ zouden beschikken, ‘verwend’ als ze waren als burgemeesters.
Alleen Job Cohen en recent Ivo Opstelten waren bewezen ongeschikt als minister. Overigens net zoals er slecht functionerende ministers waren/zijn die géén burgemeester zijn geweest.
Peper (probeer je rancune toch eens wat meer te verbergen, wil je als columnist voor vol worden aangezien), vd Louw en van Thijn struikelden door factoren die niets hadden te maken met hun functioneren als minister.
Maar waar gaat dit eigenlijk over? Zoals @Kees Versteeg hier al zei: Aboutaleb heeft uitdrukkelijk laten weten niet naar Den Haag te willen. Enfin, jij hebt weer een stukkie geproduceerd. Leuk voor Twitter.
Ha, ha, ha. Waar mijn hart vol van is daar loopt mijn pen van over, Karin.
Blijf me kritisch volgen hè. Liever 10 kritische lezers zoals jij dan 1 fan die alles altijd mooi vindt als Ingrid.
En ik ga uitzoeken hoe ik ook jouw reacties via twitter onder de aandacht van een groter publiek kan brengen.
Ik ben het overigens niet over alle onderwerpen oneens met je, je moet gewoon nog aan een paar dingetjes werken, haha.
Maar terug naar de inhoud: ik haal je hele stelling onderuit en dit is het weerwoord??
Gelukkig heeft Rijnmond Peper herontdekt als ‘kenner’ van stadions.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.