Deze week bestaat de Boompjes precies 400 jaar – een jubileum dat grotendeels onopgemerkt blijft. Gastredacteur Guus Vreeburg vraagt zich af hoe het verder moet met de straat waar het ooit zo ‘schoon en playsant’ wandelen was.
Een galerij met afbeeldingen
De zeventiende-eeuwse Rotterdamse chroniqueur Samuel Lois omschreef de aanleg van de Boompjes, in 1615, als volgt:
“Den 3. April / heeft men langs de Maes kant tussen het
Oude Westers Hooft en het Nieuwe Hooft, Linde boomen
beginnen te planten / dat men de Boomtiens heeft genaemt:
en het is een schoone en playsante Wandeling langs de Maes
kant / aen de Zuytsyde van de Stad.”
Wie vandaag de dag langs de Boompjes loopt – áls je daar al voor je lol komt – kan zich nauwelijks voorstellen dat dit ooit een “schoone en playsante Wandeling” was. Met twee rijen voorbijrazend autoverkeer heen en terug ruik je er uitlaatgassen in plaats van de zoete geur van lindebomen.
Groeispurt
De Boompjes was het prestigieuze sluitstuk van een enorme stadsuitbreiding die tussen 1600 en 1615 gerealiseerd werd. Het hele stuk tussen de Oude Haven, Blaak en Leuvehaven, dat tegenwoordig de ‘Waterstad’ heet, werd in één keer ‘ontwikkeld’. Uit de zompige, moerassige oever van de Maas werd een heel nieuw stuk stad aangeplempt, bestemd voor grootschalige havens, pakhuizen en industrie. Daarmee werd het middeleeuwse Rotterdam in één klap verdubbeld. Deze groeispurt viel samen met het ‘Twaalfjarig Bestand’ in de Tachtigjarige Oorlog, waardoor veel niet-katholieke vermogende kooplieden en handelaren het Spaanse Antwerpen ontvluchtten. Dat betekende voor Rotterdam een enorme toestroom van kapitaal en kennis.
De percelen aan de zuidzijde van de Scheepmakershaven werden in de loop van 1615 verkocht, met als voorwaarde dat de kopers het stukje Scheepmakershaven pal voor hun grondstuk verder uitbaggerden, met de aarde daaruit hun perceel ophoogden, en een muur bouwden. Deze muur moest de scheepswerfjes op die percelen afschermen van de Maasoever.
Op de Maasoever werden lindebomen geplant, zodat er een boulevard ontstond: de ‘Boomtiens’. De boulevard liep van ‘het Oude Westers Hooft’ – een van de oude stadspoorten aan weerszijden van de Oude Haven ‑ tot aan ‘het Nieuwe Hooft’; de monding van de toen nieuwe Leuvehaven.
In maart 1671 werd de Boompjes bestraat, van riolering voorzien en opgehoogd. Verder werd “[…] tussen de Boomen aan de binnen / syde alle met Pael werck afgeset dat geen Karossen over het / gestrate Plaveytsel langs de Huysen soude ryden” (Samuel Lois, 1746). Alle ruimte voor wandelaars dus, ver van het stadsrumoer – letterlijk.
De meeste Rotterdammers woonden nog in de middeleeuwse stad (tussen Blaak, Hoogstraat, Goudsesingel en Coolvest), maar de Boompjes lag echt ‘buiten’; de tocht erheen was een fikse wandeling. Als je er dan eenmaal was, had je onbelemmerd zicht op het weidse water. Door een stukje uit de oever een stevige palissade te plaatsen, werd voorkomen dat er schepen aan de boulevard zouden afmeren die geladen en gelost moesten worden. Geen slepers en sjouwers dus, enkel deftige wandelaars.
Al 22 reacties — discussieer mee!
Ik heb geen idee wat we met de Boompjes moeten, maar ik vind dit wel een erg interessant en leuk geschreven artikel. Dat mag ook weleens gezegd worden. Daarom.
Leuk artikel. Gelukkig zijn De Boompjes in de laatste jaren veranderd van een harde stenen tribune in een wat groenere omgeving.
In het prentenkabinet van Boijmans bevindt zich overigens een prachtige tekening van Thomas Rowlandson van De Boompjes.
http://collectie2008.boijmans.nl/nl/work/MB%201972/T%206%20(PK)
Toch misschien dit eens bekijken met de Willemskade/Westerkade (de twee kades verder richting de Maasvlakte) in het achterhoofd.
De Willemskade heeft geen drukke verkeersweg en geen hoge flats maar toch is het nooit iets als een plek waar het schoon en playsant’ wandelen was terwijl het toch redelijk overeenkomt met de plaat van Peter Schenk in het artikel op het feit na dat de Willemskade breder is.
Op de Willemskade is wat activiteit, de Spido, de aanlegplek van de Fast Ferry en Zenne. Er staan zelfs bomen maar lekker wandelen/flaneren is het er niet mede door de kinderkopjes. Komt dat omdat deze kade nog deels wordt gebruikt voor het afmeren van rijnaken etc.? Zo niet, laten we dan als eerste dit een mooie looproute richting de Zalmhaven en het Park maken.
Zo bekeken vraag ik me af hoe succesvol het omtoveren van de boompjes zal zijn. Ik zou nog steeds graag zien dat het verkeer wordt weggestopt en dat er vergroening plaats vind zodat het fraaier wandelen wordt maar een deftige wandeling zal het niet worden.
Ik zou graag meer commerciele activiteiten aan de waterkant zien. De herinrichting is leuk en trekt publiek maar die kan daar amper iets doen. Blitz is alleen open voor partijen en niet bij iedere mooie dag. Daarnaast staat het daar volledig geïsoleerd.
Meer kleinschalige bebouwing die een deel van de stoep opslokt (die is toch enorm breed) en zorgt dat de waterkant minder nadrukkelijk naast de snelweg erachter ligt zou voor de beleving positief zijn denk ik. Een paar restaurantjes, terrassen en eventueel expositieruimtes zouden een wandeling langs de Maas weer een ontspannen bezigheid maken. Tevens zou het het de rivier als uitzichtlocatie weer benutten en de nadruk op de verblijfsruimte leggen in plaats van de verkeersfunctie. Dit kost een flinke duit schat ik in, ook vanwege de dijkfunctie die de Boompjes tegenwoordig heeft. Het zal dus wel bij een droom blijven.
Leuk stuk. Het nodigt me uit om even mijn fantasie los te laten op de Boompjes.
Ik denk dat je met relatief weinig moeite en tegen lage kosten van de Boompjes een geweldig stukje Rotterdam kunt maken. Alle ingrediënten zijn reeds aanwezig, je hoeft alleen maar een nieuw element toe te voegen.
Logisch is om de Boompjes een waterstaatfunctie te geven. Je neemt het gebouw van Rijkswaterstaat – de Maas – als uitgangspunt. Daarnaast bevindt zich de Bijbank van de Nederlandse Bank, een gemeentelijk monument waarvoor momenteel een geschikte herbestemming wordt gezocht. Stel je voor dat je daarin een nieuw op te richten multinational vestigt: Royal Waterworks N.V. – Koninklijke Waterwerken.
Een multinational met een koninklijk cachet dus, die zich bezig houdt met de export van waterbouwkundige werken. Het gaat hier om een miljardenindustrie waarin Nederland toonaangevend is en ook moet zien te blijven. De Nederlandse regering getroost zich momenteel grote inspanningen in dit opzicht. Zie http://topsectoren.nl/documenten/water/Internationaliseringsstrategie-Topsector-Water_2013-10-01_36.pdf
Van begin af aan moet deze N.V. het predicaat ‘koninklijk’ voor zijn naam hebben, om de status en allure van de firma internationaal te onderstrepen. Dit lijkt geen onoverkomelijk probleem gezien de specialiteit van onze koning: watermanagement.
Verder raakt Royal Waterworks het hart van de Nederlandse identiteit: de strijd tegen het water. Tolerantie in ons land is ontstaan omdat bevolkingsgroepen wel moesten samenwerken omdat ze anders collectief zouden verzuipen. Je gebruikt de Boompjes dus ook om de basis van de Nederlandse identiteit te onderstrepen. Die noodzaak voor bevolkingsgroepen om samen te werken bestaat anno 2015 uiteraard nog steeds. Helaas lijkt het besef daarvan nagenoeg verdwenen uit ons collectieve bewustzijn.
Gebrek aan koninklijk cachet – Rotterdam heeft geen koninklijk paleis omdat hier zich nooit een koning vestigde – is één van de redenen van het Rotterdamse culturele minderwaardigheidscomplex, dat de stad tot nu toe alleen op het gebied van de architectuur van zich heeft afgeworpen. Hoe eigen de moderne architectuur van de stad ook is, er ontbreekt eigenlijk een subtiele, Hollandse omlijsting. Wat meer traditionele Hollandse accenten – een molen, een bloembollenveld hier en daar – zou juist de eigenheid van deze stad onderstrepen. Rotterdam is geen Amerikaanse stad, het is een Hollands-Amerikaanse stad.
Het is aan politici om het bedrijfsleven te interesseren voor deelname aan deze N.V., die de exportpositie van waterbouwkundige bedrijven aanzienlijk zal versterken. Royal Waterworks is de V.O.C. van onze eeuw, alleen handelen we nu in water. Motto’s: Niet Voortmodderen Maar Baggeren. Geen Woorden Maar Wilgentenen. Het accountantskantoor Ernest & Young (EY), gevestigd naast het gebouw van Rijkswaterstaat, kan de oprichting en beursgang begeleiden. Aan de Boompjes is het zakelijk hoofdkantoor van Royal Waterworks, dat beschikt over drie fantastische showrooms: Neeltje Jans, FutureLand en Paleis Soestdijk. Daar kun je mee aankomen bij Amerikaanse, Chinese, Indiase en Braziliaanse opdrachtgevers.
De kantoren op Boompjes 55 en 60-68 staan bij mijn weten momenteel (gedeeltelijk) leeg. Waarom zou je beide kantoren niet geschikt maken voor start-ups op het gebied van waterbouwkunde? Je kunt ook denken aan een dependance van de TH Delft. Ook mooi als je een actie opzet om allochtone jongeren te interesseren voor de studie waterbouwkunde. De strijd tegen het water is uiteraard ook hun strijd.
De internationale vlaggenparade op de Boompjes accentueert dat.
Op de Boompjeskade is ruimte voor een openluchtmuseum van ons waterbouwkundige erfgoed, zie daarvoor de site van de stichting Civilion: http://www.civilion.nl/stichting_civilion_waterbouwkundig_erfgoed/index.html
De stichting Civilion zoekt al tijden een geschikte vestigingsplaats. De Boompjeskade lijkt ideaal. Om de Oscar voor de film Karakter te eren zetten we een karaktervol beeld naast restaurant Blits.
De kade laten we verder zoveel mogelijk groen. Een drijvend terras voor de kade – waarom niet.
Natuurlijk moeten we ook iets doen aan de uitlaatgassen. Waarom proberen we niet de elektronische stofzuiger van Daan Roosegaarde uit? Doen ze in Peking ook. Of een andere methode die genoemd wordt op http://www.froot.nl/posttype/froot/op-deze-bijzondere-manieren-bestrijden-de-chinezen-luchtvervuiling/
Zo leggen we misschien een eitje voor nóg een multinational.
Kortom, kansen genoeg voor de Boompjes.
Beste Guus,
Omdat ik aan de Boompjes (Blauwe flat) woon en zicht heb op de Boomjes het volgende:
Interessante stellingname. Maar….
1. Ik zie veel mensen lopen over de Boompjeskade. Alleen loopt het dood bij de Willemswerf, Willemsbrug. Een betere aansluiting naar Oude Haven (Blaak, Kubus, Markthal) zou mooi zijn. Het zijn ook veel toeristen die ik zie lopen (en fotograferen).
2. De Boompjes zijn een onvervangbare toegangsweg naar Centrum en West (Maastunnel). Alleen door de weg ondergronds te maken valt er winst te boeken, maar de kade is ook een dijklichaam, dus een tunnel in een dijk is geen realistisch idee vrees ik.
Maar goed; discussie verre van gesloten dus.
Vriendelijke groeten,
Ad
dag Inge, dank voor je compliment. precies wát vind je interessant aan dit artikel? Guus Vreeburg
Interessant in dit kader is wel dat er een jaar of tien geleden in de hal van de Willemswerf een expositie is geweest waarbij de stedenbouwkundige diensten van Londen, Hamburg en Barcelona (allemaal havensteden) plannen presenteerden voor de Boompjes, gebaseerd op de oplossingen die ze zelf hebben gebruikt om hun waterfronten te herontwikkeling.
Interessant stuk!
De Boompjes speelde ook een prominenten rol in het boek (en de film) Karakter van F. Borderwijk.
Zie ‘De Boompjes’ in de film (vanaf minuut 37) https://youtu.be/g9eznvyOsAs?t=37m
Een van de eerste zinnen van het artikel vat het wat mij betreft al samen:
Apart van de reuk is er het gezicht en het geluid wat wat mij betreft niet aantrekkelijk maakt.
Op de link naar de site van Air is een studie Veilig en goed ingepaste waterkeringen te vinden met veel meer informatie over de nieuwe plannen met de Boompjes, Nieuwe Mathenesse, het Stadionpark en de Brielselaan.
Geef mij maar een tunnel, zogezegd de stadsdijk of de parkdijk.
Wat ik nu ineens af vraag is hoe het met de waterkering staat, je kan wel de boompjes verbeteren maar komt er dan een waterkering/sluis in de ingang van de Leuvehaven.
HET VERHAAL VAN PIJBES IS STEEKHOUDEND.
ik ruik geen teer meer .. Dat is mijn gevoel met de haven .. Dat komt niet meer.
Maar stel je voor:
EEN GIGANTISCH MULTI PURPOSE CULTURAL CENTER
Met veel JAZZ
Een PRODUCTION PLATFORM symbool voor onze DYNAMIEK
als een EILAND in de MAAS,
DEMONTABEL in een paar secties
met LOOPBRUGGEN ter symbolisering van de verbinding RMO en LMO.
Verlicht en te ervaren als een OASE, van de Boompjes te ervaren als een AHA-erlebnis.
Zijn we eindelijk af van die grachten concertjes
YES WE CAN.
dag Ad, dank voor je reactie; ben bezig met (historisch) onderzoek naar de Boompjes; dat kan op termijn uitmonden in een voordracht; daarin komen natuurlijk ook uitgebreid alle (huidige) opties ter sprake voor een toekomst voor de Boompjes – daarvoor was in déze bijdrage geen ruimte…
mooie tekening, Piet – die kende ik nog niet! heb ‘m toegevoegd aan mijn verzameling (historisch) beeldmateriaal over de Boompjes, die ik straks kan gebruiken in mijn voordracht over verleden, heden, en mogelijke toekomst van ‘de Boomptiens’… ik meen ‘de Boompjes’ ook al aangetroffen te hebben in het ‘Rotterdam Scetchbook van JWM Turner, van tijdens zijn bezoek hier in 1835
dag Michel, heb je meer info over die expositie? die heb ik destijds helemaal gemist…
Beste Guus,
Ik heb even gezocht en blijkbaar was het al iets langer geleden. De expositie heette Boompjes….venster op de wereld en maakte onderdeel uit van het programma van Culturele Hoofdstad 2001. Naast genoemde steden heeft ook Baltimore een voorstel gemaakt.
Helaas is er nu niet veel meer van terug te vinden. Het enige dat ik heb kunnen vinden zijn deze twee artikelen:
http://www.cobouw.nl/nieuws/algemeen/2001/09/07/Ideeen-voor-De-Boompjes-lopen-sterk-uiteen
http://m.trouw.nl/tr/m/nl/5009/Archief/article/detail/2782597/2001/02/05/Rotterdam-zoekt-de-rivier-op.dhtml
Met name in het artikel uit Trouw komen wat mensen aan het woord die erbij betrokken waren, misschien kan je die opsporen en kunnen die je verder helpen.
Ik ben eerlijk gezegd ook wel weer nieuwsgierig hoe die voorstellen eruit zagen.
Zie ook deze (met plaatjes):
http://www.archined.nl/recensies/nog-geen-oplossing-voor-zorgenkind-de-boompjes/
Ik heb als matroos op de binnenvaart (iedere Paasvakantie) veel over de grote rivieren gevaren.
In Duistland is de rivier de aorta van de steden, die er aan liggen. Leuke oevers met terrassen en andere horeca.
In Rotterdam kunnen we dat bewerkstelligen door de Boompjes breder te maken met duwbakken! De bakken ophogen tot de hoogte van de kade en allerlei bestemmingen geven. Terras, speeltuin, zwembad, biergarten etc.
Tegelijkertijd afscherming van de verkeersweg. Geen geluid en geen beeld van voorbij razend verkeer. Dit gecombineert met loopbruggen (zoals van Hofplein naar Boogjes) alleen veel korter.
Eens gaan kijken maar de Leuvehaven heeft al een waterkering/sluis.
De Boompjes op het grote schilderij van Paul Signac –’Le Port de Rotterdam‘, gemaakt in 1907– is natuurlijk ook een klassieker… Gewoon op zaal in Boijmans te bezichtigen!
Hij schetste –in potlood en aquarel– van op zijn hotelkamer aan de Westerkade, waardoor ook een stukje Leuvenhoofd is meegepakt.
Terzijde: De –indertijd zeer pittoreske– Boompjes is met name door 20e eeuwse schilders van het tweede garnituur veelvuldig als onderwerp gekozen. Op vrijwel ieder veiling op de Kipstraat komt er wel zo’n ‘Gezicht op’ langs, steevast met ‘bedrijvigheid’ van trekpaarden, sleperswagens, stoomschepen, zakkendragers en wat dies meer zij.
Vaak slappe aftreksels van de bekendere Boomjes-schilderijen van ‘de Breitner van Rotterdam’, August Willem van Voorden.
Van een aquarel door Van Voorden is ook ooit een schoolplaat vervaardigd; hele generaties schoolkinderen leerden daarmee hoe “De Rotterdamsche Haven” –n.b.: de grootste der waereld!– er uit zag.
Terzijde: Tof project Guus!
Beste Ronald,
Het idee van de duwbakken is sympathiek maar er is nog vrij veel eb/vloed-verschil en dat kan nog eens versterkt worden door hoge/lage afvoer van de rivier. Daar zijn weer speciale voorzieningen voor nodig en voor je het weet wordt het geknutsel en gekunstel. Het idee om de boompjes verdiept aan te leggen t.h.v de rederijstraat over een lengte van zo’n 40/50 meter en daar een voetgangers gebied in te richten vanuit waterstad naar de rivier heeft mijn inziens meer potentie. Ingreep is radicaler, dat geef ik toe, maar misschien het grootste probleem, het uitnodigen van de inwoners om daar naar de rivier te komen, gelijk ondervangen. Door daar horeca te situeren creëer je feitelijk nog een extra afscherming tegen het verkeer. Teressan kunnen deels hoog worden aangelegd (vergl. Zalmhuis en deels laag aan de kade)
Met het verschil tussen eb en vloed heb je gelijk. Het zou geknutsel kunnen worden.
Eigenlijk zou De Boompjes een onderdeel kunnen worden van een grote wandel/ horeca zone die de uitgangcentra in de stad verbindt.
Stadhuisplein.Meent. Binnenrotte. Blaakse Bos. Oude Haven. Boompjes. Leuvehaven. Witte de Withstraat.Eendrachtsplein. Oude Binnenweg. Binnenwegplein. Coolsingel.Stadhuisplein.
Een gezellige wandelcirkel in de stad, die een veelheid aan ontspanningsmogelijkheden moet bieden.