De zeventiende-eeuwse Rotterdamse chroniqueur Samuel Lois omschreef de aanleg van de Boompjes, in 1615, als volgt:
“Den 3. April / heeft men langs de Maes kant tussen het
Oude Westers Hooft en het Nieuwe Hooft, Linde boomen
beginnen te planten / dat men de Boomtiens heeft genaemt:
en het is een schoone en playsante Wandeling langs de Maes
kant / aen de Zuytsyde van de Stad.”
Wie vandaag de dag langs de Boompjes loopt – áls je daar al voor je lol komt – kan zich nauwelijks voorstellen dat dit ooit een “schoone en playsante Wandeling” was. Met twee rijen voorbijrazend autoverkeer heen en terug ruik je er uitlaatgassen in plaats van de zoete geur van lindebomen.
Groeispurt
De Boompjes was het prestigieuze sluitstuk van een enorme stadsuitbreiding die tussen 1600 en 1615 gerealiseerd werd. Het hele stuk tussen de Oude Haven, Blaak en Leuvehaven, dat tegenwoordig de ‘Waterstad’ heet, werd in één keer ‘ontwikkeld’. Uit de zompige, moerassige oever van de Maas werd een heel nieuw stuk stad aangeplempt, bestemd voor grootschalige havens, pakhuizen en industrie. Daarmee werd het middeleeuwse Rotterdam in één klap verdubbeld. Deze groeispurt viel samen met het ‘Twaalfjarig Bestand’ in de Tachtigjarige Oorlog, waardoor veel niet-katholieke vermogende kooplieden en handelaren het Spaanse Antwerpen ontvluchtten. Dat betekende voor Rotterdam een enorme toestroom van kapitaal en kennis.
De percelen aan de zuidzijde van de Scheepmakershaven werden in de loop van 1615 verkocht, met als voorwaarde dat de kopers het stukje Scheepmakershaven pal voor hun grondstuk verder uitbaggerden, met de aarde daaruit hun perceel ophoogden, en een muur bouwden. Deze muur moest de scheepswerfjes op die percelen afschermen van de Maasoever.
Op de Maasoever werden lindebomen geplant, zodat er een boulevard ontstond: de ‘Boomtiens’. De boulevard liep van ‘het Oude Westers Hooft’ – een van de oude stadspoorten aan weerszijden van de Oude Haven ‑ tot aan ‘het Nieuwe Hooft’; de monding van de toen nieuwe Leuvehaven.
In maart 1671 werd de Boompjes bestraat, van riolering voorzien en opgehoogd. Verder werd “[…] tussen de Boomen aan de binnen / syde alle met Pael werck afgeset dat geen Karossen over het / gestrate Plaveytsel langs de Huysen soude ryden” (Samuel Lois, 1746). Alle ruimte voor wandelaars dus, ver van het stadsrumoer – letterlijk.
De meeste Rotterdammers woonden nog in de middeleeuwse stad (tussen Blaak, Hoogstraat, Goudsesingel en Coolvest), maar de Boompjes lag echt ‘buiten’; de tocht erheen was een fikse wandeling. Als je er dan eenmaal was, had je onbelemmerd zicht op het weidse water. Door een stukje uit de oever een stevige palissade te plaatsen, werd voorkomen dat er schepen aan de boulevard zouden afmeren die geladen en gelost moesten worden. Geen slepers en sjouwers dus, enkel deftige wandelaars.
