Het is één van de heftigste jaren uit de moderne historie. Denk aan de protesten op het Tianmenplein, de executie van Ceaușescu. Een jaar dat met de val van de Berlijnse Muur de aanzet gaf tot de val van het communisme. De Amerikaanse filosoof Francis Fukuyama ging zelfs zo ver het einde van de Koude Oorlog te zien als het ‘einde van de menselijke vooruitgang’. Hij schreef dit in zijn in 1989 gepubliceerde – en zeer controversiële – essay ‘The End of History’.Het is dus niet zomaar een jaartal dat door John Körmeling bovenop de Hillekopflat op Zuid werd bevestigd. Het kunstwerk stamt overigens uit 1991. De groene cijfers worden gevormd door neonbuizen. Ze stralen je al van ver tegemoet. Frappant: in documentatie is het niet terug te vinden bij kunstwerken uit het jaar ‘91, maar verrassend genoeg bij de jaartaltitel.
Het stigma ‘Zuid’
John Körmeling (1951) is van oorsprong architect. Het CBK gaf hem de opdracht voor een sculptuur op het dak van de nieuw te bouwen Hillekopflat. Körmeling werkt regelmatig met neon op gebouwen en in de openbare ruimte. Zijn aanvankelijke idee was om het woord ‘Zuid’ op de flat te plaatsen. Dat werd echter te stigmatiserend bevonden. De Rotterdamse wijk stond al niet al te best bekend. Zo werd het uiteindelijk ‘1989’. Enerzijds om het historisch brandpunt van dat jaar te benadrukken, anderzijds puur om het feit dat dit het bouwjaar is van de Hillekopflat. Het pand werd ontworpen door Mecanoo. Körmelings praktische benadering met humor – zonder verdere opsmuk – is kenmerkend. Eerder ontwierp hij bijvoorbeeld een reuzenrad voor auto’s om zo het parkeerprobleem in de binnenstad van Utrecht op te lossen.
De sculptuur was een tijdlang afwezig in de skyline van Zuid. Het werd gerenoveerd. De fundering zou niet betrouwbaar zijn, reden om het in 2012 plat op zijn kant te leggen. Helaas liet de financiering van deze restauratie lang op zich wachten. Zo lag het (te) lang zinloos op zijn kant. Op 9 februari is ‘1989’ na restauratie weer overeind gezet en floepten de groene neonlichten aan alsof er niets was gebeurd.
De flat gold in de tijd van vervaardiging als één van de hoogste gebouwen op de Zuidoever. Vanaf de Noordoever lieten de felle, groene cijfers zien dat Zuid erbij hoorde. Hoewel er nu veel meer hoge gebouwen rondom de Hillekopflat staan, zijn de neoncijfers nog altijd een blikvanger. Het statement is duidelijk: de skyline op Zuid is niet over het hoofd te zien.
