Ga naar de inhoud

Waar loopt de brandgrens: de resultaten van het online onderzoek — betaald artikel

Dit artikel is voorzien van een blokkade in verband met betaalde toegang, waardoor een gedeelte van de inhoud pas leesbaar is wanneer je bent ingelogd en beschikt over een geldig abonnement.

Hoe goed weten Rotterdammers 75 jaar na het bombardement waar ooit de brandgrens liep in de stad? Driehonderd van onze lezers deden mee aan ons onderzoek. Opvallend: het bombardement lijkt in ons hoofd groter dan hij feitelijk was.

Heatmap van de 300 brandgrenzen. De rode lijn is de echte brandgrens.
Heatmap van de 300 brandgrenzen. De rode lijn is de echte brandgrens.

>>Klik hier voor een interactieve kaart met de resultaten.

We zijn heel blij dat onze lezers gehoor hebben gegeven aan de oproep om mee te doen aan het onderzoek. Er zijn in totaal nu 300 brandgrenzen getekend met een totaal aantal punten van 3276. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 36, de jongste is 18 jaar, de oudste 79. Bijna driekwart van de deelnemers is tussen de 25 en 47 jaar oud. Gemiddeld wonen de deelnemers 19 jaar in Rotterdam. 67 invullers wonen al hun hele leven in Rotterdam.

De brandgrens

Onze lezers zouden onze lezers niet zijn als ze niet direct kritische kanttekeningen zouden zetten bij onze brandgrens. Zo zegt Joey in een reactie dat de koppen van het Noordereiland óók tot de brandgrens behoren. Klopt, de koppen van het Noordereiland werden in het begin van de oorlog verwoest, maar dit kwam niet door het bombardement, maar door eigen vuur bij de verdediging van de stad in de meidagen vóór het bombardement. Dus hebben we ze, net als het stadsarchief, niet meegerekend.

Oog voor detail

Een kleine rekensom leert dat er gemiddeld elf punten zijn getrokken, dit is voldoende voor een behoorlijk accurate brandgrens. Wij hebben dan ook de indruk dat de meeste mensen de test serieus hebben ingevuld. Als we afgaan op reacties via social media, was het niet voor iedereen even makkelijk.

De meest gedetailleerde kaart die we hebben gekregen is van iemand die er écht voor is gaan zitten. Deze persoon heeft maar liefst 119 punten gebruikt om de brandgrens te tekenen. Hij of zij zat er vooral in West naast en mist ook een flink deel van Kralingen. Deze persoon was niet de enige die juist op deze punten de brandgrens verkeerd tekende, blijkt uit de resultaten.
 

Brandgrens met maar liefst 119 punten
Brandgrens met maar liefst 119 punten

 

Brandgebied kleiner dan gedacht

Een van de opvallendste resultaten van het onderzoek is dat het brandgebied veel kleiner is dan veel mensen denken. Het echte brandgebied is 2,8 km2. Het gemiddelde oppervlakte van de brandgrensgebieden van de deelnemers aan het onderzoek is 5 km2. Jongeren (tot 28 jaar) slaan de plank het meest mis, ze zitten gemiddeld op 9 km2, het driedubbele.

Sommigen dachten zelfs dat héél de stad plat lag, zoals deze tekening die het grootste oppervlak bestrijkt dat we hebben binnengekregen:

Grootst getekende oppervlakte
Grootst getekende oppervlakte

Grootste missers

Hoe komt het dat we de brandgrens te groot tekenen? Het valt vooral op dat mensen de brandgrens vaak te ver naar het westen doortrekken. Veel mensen denken dat grote stukken van het Oude Westen in de aanval verwoest raakten en trekken de grens soms tot diep in het Nieuwe Westen door. Ook wordt hij nogal eens foutief door Crooswijk getrokken. Jongeren gaan vooral hier de fout in, ouderen weten beter dat het Oude Westen nog van voor de oorlog is.

In deze wijken staan veel huizen van de stadsvernieuwing. Zien jongeren dit gebied aan voor gebombardeerd terrein? Het zou een treffende illustratie zijn van de stelling van Gyz la Rivière, dat Rotterdam drie keer is gebombardeerd: door de Duitsers, door de wederopbouw en door de stadsvernieuwing.

Een andere opvallende misser vinden we aan de Kralingse kant van de brandgrens, ook ouderen gaan hier regelmatig de mist in. De brandgrens loopt hier juist veel vérder door dan de meeste mensen denken. Veel mensen nemen het uitstulpsel rondom de Willem Ruyslaan niet mee in de tekening. Pas als mensen meer dan dertig jaar in Rotterdam wonen, weten ze de brandgrens in Kralingen goed te tekenen.

Steeds minder zichtbaar

Over het algemeen zien we dus dat naarmate mensen ouder zijn, ze de brandgrens beter benaderen. Ze tekenen de brandgrens kleiner.

We hebben de resultaten aan Jantje Steenhuis, directeur van het Stadsarchief, voorgelegd. Hoe komt het dat oudere Rotterdammers de brandgrens beter tekenen? Steenhuis: “Vroeger was de brandgrens veel zichtbaarder in de stad. Mensen die hier al lang wonen hebben de leegte in de stad nog meegemaakt. Tegenwoordig is de stad af, dat was eigenlijk al zo toen ik in 1999 hier kwam wonen. Je moet er nu echt oog voor hebben waar de brandgrens loopt, anders zie je het niet. Daarom is het goed dat wij de brandgrens weer zichtbaar hebben gemaakt met de markering in de buitenruimte.“

Gerelateerde inhoud

Steun onafhankelijke journalistiek

Als abonnee van Vers Beton kun je alle artikelen onbeperkt lezen en delen met je eigen netwerk. Je bent al lid vanaf € 7,50 per maand, de eerste maand lees je gratis.

Misschien vind je dit ook interessant

  • Staat de ‘deutschfreundliche’ zakenman Van der Mandele niet te veel op een voetstuk in Rotterdam?

    • Wetenschap en onderwijs

    Weggemoffelde geschiedenissen, flinterdunne oorlogsarchieven en onvolledige dossiers staan kritisch onderzoek naar de samenwerking tussen de Rotterdamse zakenman Karel van der Mandele en de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog in de weg. Historicus Merel Leeman over het omstreden oorlogsverleden van Van der Mandele, die nog steeds op handen wordt gedragen in Rotterdam.

  • “Er zit een groot gat tussen de belevingswereld van jongeren en de stad”

    • Stadmaken

    Duizenden brugklassers komen deze dagen thuis met het gifgroene boek Metro 010 in hun schooltas, een graphic novel over de geschiedenis van Rotterdam. Dit boek is het succesvolle passieproject van Ellen Schindler, partner bij ontwerpbureau De Zwarte Hond. Momenteel wordt gewerkt aan een Groningse en Berlijnse editie. Een gesprek over hoe je jongeren serieus en structureel kunt betrekken bij stadsontwikkeling.

  • Antonio: het verhaal van een verzetsheld uit de Rotterdamse slavernijgeschiedenis

    • Wetenschap en onderwijs

    Rotterdam speelt een belangrijke rol in ons slavernijverleden, maar die geschiedenis ligt nog veelal begraven in internationale archieven. Loulou Drinkwaard verdiepte zich in de levensloop van Antonio, een man die stierf op een Rotterdamse plantage nadat hij zich herhaaldelijk verzette tegen een leven in slavernij.

  • Alle artikelen

De Stadsagenda

  • Lieve Rotterdammers, kom meehelpen om wonen weer van onszelf te maken en ook betaalbaar!

    Venue: Festivalhart Schiemond
    Datum:
  • Hoe zorgen we dat wetenschap echt wérkt voor de volgende generatie kinderen en jongeren in de stad? Hierover gaan we op 8 juli in gesprek met zorgprofessionals, jongerenwerkers, beleidsmakers, onderzoekers en ervaringsdeskundigen in een stadsdialoog in Rotterdam, georganiseerd door onderzoekscollectief Healthy Start (Erasmus Universiteit Rotterdam, Erasmus MC en TU Delft).

    Venue: Blue City
    Datum:
  • Baroeg Open Air is een jaarlijks festival dat wordt georganiseerd door poppodium Baroeg. Het festival kenmerkt zich door de brede, underground programmering en ontspannen sfeer. Op zaterdag 13 september 2025 vindt de zestiende editie van Baroeg Open Air plaats in het Zuiderpark bij Ahoy. Kinderen t/m 12 jaar hebben gratis toegang.

    Venue: Zuiderpark
    Datum:
  • Bekijk de agenda

De leukste vacatures in en om Rotterdam

  • Wij zijn op zoek naar een nieuw lid voor de RvT. We zoeken een toezichthouder met aanvullende competenties van de zittende leden, en daarom bij uitstek iemand uit de culturele sector zelf en bovendien de diversiteit van de raad vergroot. Ervaring is ondergeschikt aan de bereidheid om te leren en ontwikkelen als toezichthouder.

  • Ben jij op zoek naar een fijne werkplek waar jouw creativiteit en marketing skills ruim baan krijgen? Kun jij je strategische blik combineren met een hands-on mentaliteit? Dan is Casa Cadanza de plek voor jou!

  • Als Medewerker Hospitality ben je verantwoordelijk voor een gastvrije ontvangst van alle bezoekers. Je zorgt dat iedereen zich welkom en veilig voelt en helpt hen op weg.

  • Bekijk alle vacatures