Hoe goed weten Rotterdammers 75 jaar na het bombardement waar ooit de brandgrens liep in de stad? Driehonderd van onze lezers deden mee aan ons onderzoek. Opvallend: het bombardement lijkt in ons hoofd groter dan hij feitelijk was.
>>Klik hier voor een interactieve kaart met de resultaten.
We zijn heel blij dat onze lezers gehoor hebben gegeven aan de oproep om mee te doen aan het onderzoek. Er zijn in totaal nu 300 brandgrenzen getekend met een totaal aantal punten van 3276. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 36, de jongste is 18 jaar, de oudste 79. Bijna driekwart van de deelnemers is tussen de 25 en 47 jaar oud. Gemiddeld wonen de deelnemers 19 jaar in Rotterdam. 67 invullers wonen al hun hele leven in Rotterdam.
De brandgrens
Onze lezers zouden onze lezers niet zijn als ze niet direct kritische kanttekeningen zouden zetten bij onze brandgrens. Zo zegt Joey in een reactie dat de koppen van het Noordereiland óók tot de brandgrens behoren. Klopt, de koppen van het Noordereiland werden in het begin van de oorlog verwoest, maar dit kwam niet door het bombardement, maar door eigen vuur bij de verdediging van de stad in de meidagen vóór het bombardement. Dus hebben we ze, net als het stadsarchief, niet meegerekend.
Oog voor detail
Een kleine rekensom leert dat er gemiddeld elf punten zijn getrokken, dit is voldoende voor een behoorlijk accurate brandgrens. Wij hebben dan ook de indruk dat de meeste mensen de test serieus hebben ingevuld. Als we afgaan op reacties via social media, was het niet voor iedereen even makkelijk.
De meest gedetailleerde kaart die we hebben gekregen is van iemand die er écht voor is gaan zitten. Deze persoon heeft maar liefst 119 punten gebruikt om de brandgrens te tekenen. Hij of zij zat er vooral in West naast en mist ook een flink deel van Kralingen. Deze persoon was niet de enige die juist op deze punten de brandgrens verkeerd tekende, blijkt uit de resultaten.
Brandgebied kleiner dan gedacht
Een van de opvallendste resultaten van het onderzoek is dat het brandgebied veel kleiner is dan veel mensen denken. Het echte brandgebied is 2,8 km2. Het gemiddelde oppervlakte van de brandgrensgebieden van de deelnemers aan het onderzoek is 5 km2. Jongeren (tot 28 jaar) slaan de plank het meest mis, ze zitten gemiddeld op 9 km2, het driedubbele.
Sommigen dachten zelfs dat héél de stad plat lag, zoals deze tekening die het grootste oppervlak bestrijkt dat we hebben binnengekregen:
Grootste missers
Hoe komt het dat we de brandgrens te groot tekenen? Het valt vooral op dat mensen de brandgrens vaak te ver naar het westen doortrekken. Veel mensen denken dat grote stukken van het Oude Westen in de aanval verwoest raakten en trekken de grens soms tot diep in het Nieuwe Westen door. Ook wordt hij nogal eens foutief door Crooswijk getrokken. Jongeren gaan vooral hier de fout in, ouderen weten beter dat het Oude Westen nog van voor de oorlog is.
In deze wijken staan veel huizen van de stadsvernieuwing. Zien jongeren dit gebied aan voor gebombardeerd terrein? Het zou een treffende illustratie zijn van de stelling van Gyz la Rivière, dat Rotterdam drie keer is gebombardeerd: door de Duitsers, door de wederopbouw en door de stadsvernieuwing.
Een andere opvallende misser vinden we aan de Kralingse kant van de brandgrens, ook ouderen gaan hier regelmatig de mist in. De brandgrens loopt hier juist veel vérder door dan de meeste mensen denken. Veel mensen nemen het uitstulpsel rondom de Willem Ruyslaan niet mee in de tekening. Pas als mensen meer dan dertig jaar in Rotterdam wonen, weten ze de brandgrens in Kralingen goed te tekenen.
Steeds minder zichtbaar
Over het algemeen zien we dus dat naarmate mensen ouder zijn, ze de brandgrens beter benaderen. Ze tekenen de brandgrens kleiner.
We hebben de resultaten aan Jantje Steenhuis, directeur van het Stadsarchief, voorgelegd. Hoe komt het dat oudere Rotterdammers de brandgrens beter tekenen? Steenhuis: “Vroeger was de brandgrens veel zichtbaarder in de stad. Mensen die hier al lang wonen hebben de leegte in de stad nog meegemaakt. Tegenwoordig is de stad af, dat was eigenlijk al zo toen ik in 1999 hier kwam wonen. Je moet er nu echt oog voor hebben waar de brandgrens loopt, anders zie je het niet. Daarom is het goed dat wij de brandgrens weer zichtbaar hebben gemaakt met de markering in de buitenruimte.“
