Ver weg strijden voor een ideaal, zoals nu in Syrië, gebeurde ook in de crisisjaren voor de Tweede Wereldoorlog. De Rotterdamse werkloze Pieter Lieder vocht in de Spaanse Burgeroorlog, uit onvrede met zijn situatie. Bij terugkomst werd onder andere het Nederlanderschap afgepakt.
Halverwege de jaren dertig zucht Nederland onder een ernstige economische crisis. In Rotterdam zitten meer dan 50.000 mensen langdurig zonder werk. De jonge metaalbewerker Pieter Lieder is één van hen. Om in aanmerking te komen voor financiële ondersteuning moet hij zich iedere dag melden bij het arbeidsbureau. Daar, in de rij voor het stempellokaal, groeit zijn frustratie met de dag.
“Het was erg voor een jonge vent om jaren lang werkloos rond te lopen”, verklaart Lieder later tegenover een journalist. “Dat kweekte een haat tegen het kapitalistische systeem, dat voor onze toestand verantwoordelijk was. Daar praatte je over, urenlang.”
Dat Lieders onvrede in Rotterdam breed wordt gedeeld, blijkt in 1934. Als de overheid in juli van dat jaar de uitkeringen verlaagt, leidt dat tot een golf van protesten. In Crooswijk, in het centrum en op Zuid breken hevige rellen uit, die door de politie hardhandig worden neergeslagen. Een jaar later vertaalt het ongenoegen zich bij de gemeenteraadsverkiezingen in goede scores voor extreemlinkse en -rechtse partijen.
Al 6 reacties — discussieer mee!
“Ver weg strijden voor een ideaal, zoals nu in Syrië, gebeurde ook in de crisisjaren voor de Tweede Wereldoorlog”
De vorige eeuw vergelijken met heden leidt negen van de tien keer tot anachronismen. Bovenstaande is grof.
In de vorige eeuw gingen jonge jongens uit idealisme naar Spanje om het fascisme te verslaan. Gedreven door een verheven ideaal. Gelijkheid, broederschap en vrijheid.
Het tuig dat nu naar Syrië gaat wil dood en verderf zaaien onder ongelovigen, vrouwen verkrachten en wreedheden begaan. Ze zien het dagelijks op het internet en het schijnt als een magneet te werken. Ze willen hun fascistische ideologie verspreiden en via een Kalifaat en wereldheerschappij verwezenlijken.
Dus als je dan toch wilt vergelijken. 30.000 mannen uit ons land kozen voor de Waffen SS !
Met zulke argumenten kan ik niet zo veel. Idealisme en moordzucht blijken in de geschiedenis heel goed samen te kunnen gaan. ‘You can’t make an omelette without breaking eggs’, luidt dan meestal de rechtvaardiging.
Ook uit naam van ‘vrijheid, gelijkheid, broederschap’ is flink wat afgemoord, niet in de laatste plaats in het land waar ze die slogan ooit geïntroduceerd hebben. En wat de Spaanse Burgeroorlog betreft: die was lang niet zo fris als we nu geneigd zijn te denken. Daar draaide men zijn hand tenslotte ook niet om voor een slachtpartijtje meer of minder.
Natuurlijk heb je gelijk Anne, maar ik vermoed dat de motivatie om te gaan heel anders is.
Het socialisme van voor de oorlog was idealisme. Jongens die naar Spanje gingen maakten die keuze vanuit dat idealisme. Zij warden daarbij geconfronteerd met het geweld vanuit nationalistische hoek. Dat in eigen kring ook gemoord werd, is hen waarschijnlijk pas later duidelijk geworden.
Pas na de eerste gruwelijke beelden bij de media kwam er een golf van djihadisme op gang. Anders gemotiveerd lijkt mij.
Trouwens schrijnend dat de teruggekeerde SS’ers vaak eerder hun Nederlanderschap terug kregen dan de Spanjegangers. Veel SS ‘ers werden een onderdeel van het Nederlandse leger en gingen in het laatste jaar 1949 naar Ned.Indië en later Korea! Die SS’ers gingen overigens ook uit avonturisme en idealisme (Bolsjewieken bestrijden)
Misschien dat het vergelijk met vrijwilligers voor het Franse vreemdelingenlegioen dichterbij komt.
Die wisten dat ze werden ingezet in Algerije b.v.
Misschien zou de vergelijking
Als je bedoelt dat jihadisten, net als vroeger SS’ers, geïnspireerd zijn door een geweldscultus en dat die inspiratie bij Spanjegangers ontbrak, heb je zeker een punt. Vraag is wel hoeveel invloed dat aspect heeft in het radicaliseringsproces. In de meeste gevallen blijft geweld toch een middel tot het bereiken van een doel: het kalifaat, de klassenloze samenleving, het duizendjarig rijk. Dat doel blijft voorop staan.
Over wat dan wel de doorslag geeft bij radicalisering zijn de geleerden volgens mij nog steeds in debat. De een benadrukt de rol van ideologie, de ander kijkt vooral naar de sociale omgeving, weer een ander kijkt vooral naar de psychologische kant van de zaak. In die situatie kan het volgens mij geen kwaad te wijzen op parallellen in het verleden. En inderdaad: dan zou je ook naar SS’ers kunnen kijken.
Anne… wat een interessant artikel over mijn oom. Piet Lieder was een jongere broer van mijn vader. Heb jij je informatie uit documenten en daar wellicht kopieen van die ik graag zou willen hebben? Ik ben al heel blij met de pasfoto. De enige foto’s die ik van heb zijn van veel later. Omdat ome Piet het zwarte schaap in de familie was heb ik hem pas veel later leren kennen hoewel ik uiteraard wel wist van zijn bestaan. Nou… als je iets hebt wil je mij dat dan doen toekomen????? Alvast bedankt.
Met vriendelijke groet,
Sjaan Lieder
Bedankt voor jouw leuke reactie, Sjaan. De pasfoto is inmiddels verstuurd, samen met een korte uitleg over en verwijzingen naar onze bronnen. Ik hoop dat je er iets aan hebt.