De Beste Stuurlui: Als het aan het CDA had gelegen, kon mijn oma niet naar de kerk

Ik las het verkiezingsprogramma van CDA Rotterdam en moest aan mijn oma denken.
Mijn oma is geboren in een klein dorpje op het Finse platteland. Op jonge leeftijd verloor ze haar moeder en moest het huis uit om zelf de kost te verdienen als meid. Op een gegeven moment werkte ze voor een dominee die een nieuwe baan kreeg in een havenstad in West-Europa. Zo maakte ze in 1936 op 27-jarige leeftijd een bootreis naar Rotterdam en kwam eerst hier te werken in de Finse Zeemanskerk, daarna in Antwerpen.
Ik heb nooit een goed gesprek met haar kunnen voeren. Ze is heel oud geworden, daar lag het niet aan. Ondanks dat ze al op jonge leeftijd in Nederlandstalig gebied woonde, was haar Nederlands daar simpelweg niet goed genoeg voor. En mijn vader heeft het Fins niet aan zijn kinderen doorgegeven. Mijn grootmoeder kon prima boodschappen doen en elke dag viel Het Laatste Nieuws in de brievenbus. Ze heeft ook taallessen gevolgd, maar ze had er gewoon geen talent voor. In de praktijk leefde en werkte ze voornamelijk in een kleine Finse gemeenschap waar ze geen Nederlands nodig had. Toen ik als tiener dan maar zelf Finse lessen ging volgen, waren haar verwachtingen hoog gespannen. Ik heb ze helaas niet kunnen beantwoorden.

Mijn mummi (zo’n beetje een van de weinige Finse woorden die we thuis gebruiken) was zeer gelovig. Ik ben ook in de Zeemanskerk gedoopt, en dat was voornamelijk voor haar gemoedsrust. Ik ben niet religieus opgevoed, maar ik heb wel eens een dienst met haar bijgewoond. Met Kerst of een begrafenis, bijvoorbeeld. Het maakt de ervaring extra mysterieus als je als ongelovige een dienst bijwoont in een taal die je niet verstaat. Ik probeerde wel de liederen mee te zingen uit het liedboek.

Rotterdam kent een lange traditie van dergelijke Zeemanskerken. Ze zijn opgericht om zeemannen een plek te bieden om hun geloof te beleven, en ze tussen de kroegen, drank en ander nachtelijk vertier een beetje op het rechte pad te houden. Vaak was er ook een hotelfunctie aan gekoppeld om ze te herbergen. Tegenwoordig is de Finse Kerk zoveel meer, ze is het culturele centrum van een gemeenschap die hier woont en werkt. Dat Nederlands hier nog steeds niet de voertaal is, bewijst wel het nieuwe bord dat tegenwoordig aan de kerkgevel aan de ’s Gravendijkwal hangt: “Finse Huis” (tot grote ergernis van mijn familie zonder lidwoord).

Terug naar het verkiezingsprogramma van het CDA Rotterdam. Ik las tot mijn grote verbazing dat als het aan hen ligt, over vier jaar álle predikanten in Rotterdam in het Nederlands moeten preken.
Dat betekent dat iemand als mijn grootmoeder één van de belangrijkste dingen in haar leven, haar geloof, niet had kunnen belijden zoals zij dat wilde. Natuurlijk was het beter geweest als ze goed Nederlands had gesproken. Maar hier had ze al genoeg onder te lijden. Ze kon immers geen gesprekken met haar kleinkinderen voeren.
Christine Eskes, nummer 5 op de lijst van het CDA en verantwoordelijk voor de programmacommissie, legt uit dat de partij met deze maatregel segregatie wil tegengaan. Vergeet ook niet de rol van Diyanetmoskeeën en Turkse kliklijnen, zo vertelde ze. Alle gemeenschappen moeten daarom open en transparant zijn.
Nu snap ik dat er allerlei redenen zijn waarom je zou willen dat meer geloofsgemeenschappen Nederlands als voertaal gebruiken. Maar dit is niet iets dat je zomaar kunt afdwingen. Want je gooit met het badwater allerlei andere belangrijke zaken weg. Om te beginnen, de scheiding tussen Kerk en Staat. Eskes zegt dat dit niet in het geding is, omdat ze niet aan de inhoud van de preken komen, dat het alleen gaat om de vorm. Ik vraag me af of kerken en moskeeën dit zelf ook zo zullen ervaren. En hadden we in Nederland niet juist een strijd gevoerd om de kerkdiensten in de taal naar eigen keuze te mogen houden?
Maar wat we vooral verliezen met zo’n maatregel: een gastvrije stad voor hen die nieuw zijn, of gewoon geen talenknobbel hebben. Een internationale stad waar iedereen op zijn manier zijn geloof kan uitoefenen. We verliezen een stad waar mensen mogen zijn wie ze zijn.