Democratie wordt steeds meer lokaal georganiseerd. Tenminste, dat is de bedoeling. Hoe gaat het er in Rotterdam aan toe? Frank van Steenbergen van DRIFT houdt de ontwikkelingen tegen het licht.
Als stad je eigen tegenstanders helpen organiseren is een uiterst paradoxale daad. Enerzijds is het onderdeel van een gezonde democratie. Anderzijds draagt het niet bij aan een efficiënt bestuur. Toch overheerst in veel Nederlandse gemeenten de behoefte om de lokale democratie te vernieuwen. Zo ook in Rotterdam. Het doel is om een bestuurlijk ecosysteem te creëren waarin Rotterdammers de ruimte hebben om zowel hun directe leefomgeving als de toekomst van hun stad te beïnvloeden.
Met de installatie van het Wijkcomité in Middelland (een groep gelote wijkbewoners) is eerder deze maand in Rotterdam een nieuwe stap gezet om een bestuurlijk ecosysteem voor de komende jaren te vormgeven. Een mooi moment om stil te staan en te reflecteren op wat er nu precies is gebeurd de afgelopen maanden. En om te kijken wat de stad nog te wachten staat. Ik doe dat vanuit mijn betrokkenheid bij diverse onderzoeken waarin ik vanuit verschillende invalshoeken de lokale democratie in Rotterdam tegen het licht heb gehouden (zie kader). In de afgelopen jaren en maanden is flink gesleuteld aan het complete bestuurlijke model van de gemeente Rotterdam. Wat zien we zoal terug van onze conclusies en aanbevelingen? En (hoe) is de lokale democratie van Rotterdam van een impuls voorzien?
Experimenteerdrift
We hebben in de afgelopen maanden geconstateerd dat diverse betrokkenen vol goede moed een volgende stap hebben gezet om de lokale democratie te vormgeven. Rotterdamse bestuurders, politici, ambtenaren en burgers hebben tegenwoordig de mond vol van democratische en bestuurlijke vernieuwing. Maar los van het praten, gaat in de komende jaren ook volop worden geëxperimenteerd in de praktijk. De meest in het oog springende wijzigingen in het bestuurlijk model, zijn:
- Een doorontwikkeling van de gebiedscommissies;
- Een loting van ‘echte’ en ‘gewone’ Rotterdammers in zes wijkcomités (in de gebieden Delfshaven, Prins Alexander en Charlois);
- De 14 verkozen wijkraden in Noord en Feijenoord.
Dit strookt met de aanbevelingen uit onze studies. Hierin stelden wij dat er ruimte voor verschil moet zijn tussen wijken en gebieden als het gaat om democratische modellen en dat experimenten kunnen leiden tot nieuwe inzichten en werkvormen. Deze experimenteerdrift juichen wij toe, maar we plaatsen daar tegelijkertijd ook kanttekeningen bij. Allereerst omdat wij in alle drie de onderzoeken constateerden dat het lerend vermogen binnen het bestuurlijk systeem gering is. Lessen uit experimenten blijven veelal bij een kleine groep directbetrokkenen hangen en verbreden zich slechts beperkt tot andere groepen en velden. Los van het feit dat bijvoorbeeld lokale ambtenaren en volksvertegenwoordigers daarmee aan hun lot worden overgelaten, doet deze geïsoleerde reflexiviteit veel van de effecten teniet en kan het ook bijdragen aan een herhaling van stappen. Dat tot op heden geen visie of plan klaarligt om de huidige experimenten te monitoren, is exemplarisch voor het gebrek aan lerend vermogen.
Verlengstuk van de stedelijke agenda
Een tweede – en meer fundamentele – kritiek is dat de experimenten sterk van bovenaf zijn ingekleurd, afgebakend en enigszins worden opgedrongen (zoals bij de wijkcommissies in Noord). Daarbij blijft het stedelijk bestuur op de Coolsingel (wethouders en de gemeenteraad) in de stelselwijzigingen buiten schot. En juist op de houding en ontvankelijkheid van het stedelijk bestuur was veel (intern en externe) kritiek. Zij zou de tegenmacht vanuit de gebieden en wijken onvoldoende ter harte nemen en haar wil – te weten een stedelijke agenda – opleggen.
Het opdringen van die stedelijke agenda wordt tevens versterkt door de machtige positie van de gemeentelijke clusters. Het gevolg is dat – mede uit angst voor een politisering van lokale kwesties – discussies met gebieden en wijken vooral worden gevoerd over procedures en minder over de inhoud. Tevens zien we een sterke neiging vanuit de gemeente om te beknibbelen op de uitvoerende capaciteit op wijk- en gebiedsniveau. Meer en meer ambtenaren die op persoonlijk en straatniveau opereren worden de diverse gemeentelijke torens ingezogen. Degene die overblijven op wijk- en straatniveau staan er grotendeels alleen voor en bevinden zich in een spagaat tussen de belangen van de wijk(bewoners) en de stedelijke agenda.
Uiteraard worden stedelijke ambtenaren wel aangespoord om de wijken in te gaan, maar de praktijk blijkt weerbarstig: de fysieke en directe afstand met de Rotterdammer is vergroot.
Erosie van het bestuurlijk ecosysteem
Het organiseren van een tegenmacht (of zogenaamde ‘checks and balances’) op gebieds- en/of wijkniveau is geen vrijblijvende actie. De democratische machten moeten verdeeld worden en het centrum van de macht moet naar de periferie worden overgeheveld. Maar wat mogelijkerwijs een consequentie is van de huidige wijzigingen, is dat nu een nog verder versplinterd veld ontstaat van wijkcomités, wijkraden en gebiedscommissies. En dat de gebiedscommissies overigens aan macht inboeten.
Zo kende de gebiedscommissies in de periode 2014-2018 een voorzitterscollectief dat doorgaans bestond uit een aantal gekozen bewoners die de betaalde functie hadden om het gezicht te zijn van het gebied. Ze zaten vergaderingen voor en hadden vooral de bestuurlijke taak om kwesties uit wijken (via partijpolitieke lijntjes) op te schalen naar de Coolsingel. Deze collectieven zijn in 2018 afgeschaft terwijl zij soms een cruciale link bleken om de stedelijke agenda te beïnvloeden en lokale belangen te vertegenwoordigen. In plaats van een sterker en luider geluid van onderaf, komen er nu gefragmenteerde stemmen bij. Dat leidt tot een (verdere) erosie van het bestuurlijke ecosysteem. Het systeem wordt – nog meer dan het al was in de afgelopen jaren – afhankelijk van de vaardigheden en contacten van enkele individuen. Wat de willekeur binnen het systeem vergroot.
Het organiseren van de eigen teleurstelling
Onze terughoudendheid om de huidige interessante experimenten te omarmen, heeft dus alles te maken met de vraag of het binnen het nieuwe bestuurlijke veld niet nog gemakkelijker wordt om een stedelijke agenda door te drukken en om de gebiedscommissies, wijkcomités en wijkraden als een verlengstuk te zien van die agenda. Wanneer de geluiden vanuit de wijken en gebieden niet serieus worden genomen moeten we met z’n allen over een aantal jaar wederom constateren dat van een evenwichtig en complementair bestuur onvoldoende sprake is. Wat ons betreft is het aan het centrale stedelijke bestuur om hier alert op te zijn en zelf ook een stap op de plaats te maken. En de meer gefragmenteerde stemmen uit de Rotterdamse wijken en gebieden niet als vrijblijvend te zien, maar deze serieus te nemen, hier gewicht aan te geven en van te leren. Anders zijn ze niet hun eigen tegenmacht aan het organiseren, maar hun eigen teleurstelling.
DRIFT-onderzoek naar Rotterdamse democratie
In 2016 en 2017 heeft DRIFT drie studies verricht naar de lokale democratie in Rotterdam. Het gaat om de volgende studies waarin steeds vanuit een andere primaire focus is gekeken naar de materie:
- Met een bestuurlijke focus is in 2016 het functioneren van de gebiedscommissies en het gehele bestuurlijke model van Rotterdam tegen het licht gehouden.
- Met een beleidsmatige focus is in 2016-2017 de meerwaarde van het ‘wijkgestuurd werken’ binnen de gemeente Rotterdam geëvalueerd.
- Met een maatschappelijke focus is in 2017 de meerwaarde van cocreatie binnen het experiment Mooi Mooier Middelland in kaart gebracht.
“Ze zaten vergaderingen voor en hadden vooral de bestuurlijke taak om kwesties uit wijken (via partijpolitieke lijntjes) op te schalen naar de Coolsingel.”
Mijn ervaring als trouwe bezoeker van alle vergaderingen van de Gebiedscommissie Charlois is toch voornamelijk dat men vooral niet te lastig cq kritisch wil overkomen naar het college. Zeker niet als de voorzitter van de gebiedscommissie ook nog eens een partijgenoot van een wethouder is. Want dat resulteert in een lagere plek op de kieslijst bij de volgende verkiezingen.
Voor wat betreft de gelote wijkcomite`s zie ik geen toekomst. Men is van goede wil maar heeft nul bestuurlijke ervaring. Kent zelfs de eigen wijk niet eens goed. Heeft vaak niet eens kennis van zaken als bewonersinitiatieven, Buurt Bestuurt of andere wijkzaken. Daar heeft een ambtenaar dus een dagtaak aan wil daar nog iets goeds uit voort komen. Ben bang dat de meesten het al snel voor gezien houden. Maar we zullen het zien.
AUB geen lokale democratie met de huidge samenstellingen in bepaalde wijken.
Welke wijken bedoel jij hiermee dan?
Allebei ? de witte en de allochtone wijken of alleen de allochtone?
Dan ben jij de racist!
Als er wijken zijn met meer diverse culturen en wijken die gegentrificeerd zijn is er geen racisme..
Ieder zijn wijkje en plekje dan,maar de Gentrificatie is nu volop de wijken aan het inlopen.
Dus jij wil wel dat de overgebleven paar oude wijkjes op zuid nóg meer Gentrificatie ondergaan terwijl er al zoveel van die wijken zijn.
Eenheidsworst is zó ongezellig.
Mogen de mensen die buurtjes en straatjes met diverse culturen ook hun plek in de stad hebben met en bij elkaar?
De gentrificatieburgers mogen dat ook toch?
Oja als jij vind dat die wijken met diverse culturen wat meer witter moeten worden,doe dat dan door uit die wijken de burgers voorrang te geven in een
Gentrificatiewijk.
Eerlijk delen. Van twee kanten zeg maar
Daar hoor ik jóu weer niet over.
Voorbeeld,
Drie buitenlandse gezinnen uit Zuid naar een bakfietswijk en vanuit die bakfiets wijk drie gezinnen naar Zuid.
Vijf allochtone vrijgezelle mannen naar Barendrecht en vijf witte vrouwen naar de Bijerlandslaan.
Drie allochtonen gezinnen naar de markthalbuurt en drie markthalgezinnen naar Zuidwijk.
Vijf Antilliaanse vrouwen met kinderen naar de Laurensbuurt en vijf hippe autochtone vrouwen naar Hoogvliet.
Drie Marokkaanse jongeren een kamer in Kralingen en drie autochtone jongeren een kamer in Zuid.
Kijk dat is pas mixen.
Zo bedoel jij het ook toch?
Want Gentrificatie op een wijk uitstorten is niet mixen,mixen moet met beide kanten gebeuren.
Ik zou racist zijn als mijn verhaal niet zou kloppen en het de onderbuik zou voeden. Realiteit en feiten heeft niets met racisme te maken. Jou gentrificatie is nergens op gebasseerd is puur populistische priet praat.
Oude wijken op Zuid die lijden onder gentrificatie? Meneer, ga eens kijken rond de Putsebocht, weinig gentrificatie, maar er zijn ook rijke turken enzo, mogen die daar dan ook niet meer wonen? Er zijn AMPER rijke wijken in Rotterdam, gooi een steen en je staat in een Vogelaarswijk. Voorbeeld Putsebocht, over eenheidsworst gesproken, ga eens kijken!
Ik ben voor gemengde wijken want dat is hoe de wereld is en door een betere samenstelling van wijken, denk ik dat de jeugd die geboren wordt in de lagere klasse om het zo maar te noemen, grotere kans van slagen heeft in de maatschappij dan deze ‘arm’ is. Waarom wonen er geen Turken in Melissant, dan gaan we zorgen dat daar ook geforceerd moet wonen, oh wacht, daar was jij weer tegen.
AUB geen lokale democratie met de huidge samenstellingen in bepaalde wijken.\
Er zijn vele onderwerpen die niet per 4 jaar op de schop gegooid moeten worden, die het stadsbestuur overstijgen, dat is onderwijs, zorg, werkgelegenheid en soortgelijke onderwerpen. Dat zijn landelijke vraagstukken die een goed en gedegen plan moeten hebben en die tot zeker 15 jaar de tijd krijgt om te ontwikkelen en in te voeren.
Dan kan het stadsbestuur weer de wijk in. Het huidige politiek stelses is veroudert en de burger is er niet bij gediend dat elke vier jaar iemand denkt het ei van columbus te hebben gevonden maar dat niet kan waarmaken in 4 jaar, aangezien die problemen 40 jaar de tijd hebben gehad om te groeien en bloeien.
Wat heb jij toch een gruwelhekel lijkt het aan de Rotterdamse diverse stad.
Wat zullen we aan de “huidige samenstelling in bepaalde wijken doen”doen?
Er is al een Rotterdam wet,Gentrificatie volop,Afbraak van sociale woningbouw etc.
Er is niets mis met diversiteit, alleen moet het wel divers blijven, zodra iets niet meer divers is, is er ook geen diversiteit meer. Dat schijnt u totaal niet willen inzien en begrijpen. Een 10 jaar geleden vochten de Turken in wijk Feyenoord, Oranjeboomstraat, in het buurtcommissie hun Turkse politieke oorlog uit over de rug van de burgers. Doordat die wijk veelal uit Turken bestaat was de diversiteit in de buurtcommissie ver te zoeken.
Grappig is dat u wel andersom redeneert, als iets te veel blank is/wordt, dan is het gentrificatie, yuppen, bakfiets wijk enzovoorts, dan vind u dat de diversiteit in het geding komt. U heeft, net als vele anderen last van selectieve verontwaardiging en daardoor vaak dubeble redenatie over hetzelfde onderwerp. Jij vindt dat het niet uitmaakt dat één groep de overhand heeft binnen een wijk, als die maar niet wit is. Dat maakt u simpel gezegd een racist, maar zo had je had waarschijnlijk nog nooit bekeken.
Weet uw wie trouwens al die omstreden wetten, zoals de Rotterdam wet, heeft overgenomen, het huidige college, mooi he. Zo graag in de coalitie willen, dat ze hun eigen ziel hebben verkocht!
Van Steenbergen benoemt interessante punten en spreekt van ontwikkelingen in de laatste maanden maar dit is al jaren aan de gang. Probleem is wel dat DRIFT in haar onderzoeken te oppervlakkig is en aanbevelingen doet die amper verbeteringen zullen bieden. Zowel het MMM onderzoek als het onderzoek naar de gebiedscommissies van DRIFT gaat voorbij aan fundamentele oorzaken. Het organiseren van constructieve tegenmacht vraagt om een andere benadering dan loting, stemrecht 16-jarigen en MMM experimenten. De gemeente heeft de leercurve van een platworm en schrikt dan al heel snel van ondernemers en burgers die goed beslagen ten ijs komen. Het is niet zozeer angst voor politisering maar gebrek aan ambtelijk-bestuurlijk kwaliteit. De gemeente kiest te vaak voor defensieve controledrift ipv de gefundeerde voorstellen van de basis met vertrouwen te aanvaarden en doordenken. Dit zien we op een breed scala aan dossiers. Zo gaan tientallen miljoenen en heel veel maatschappelijk kapitaal verloren. Zie eerdere VB artikelen:
https://www.versbeton.nl/2016/04/schaduwwethouder-anke-griffioen-niet-de-burger-maar-de-gemeente-moet-participeren/
https://www.versbeton.nl/2016/06/de-iconen-staan-nu-de-inhoud-nog/
https://www.versbeton.nl/2017/01/participerende-burger-ontbreekt-in-onderzoek-gebiedscommissies/
“Uiteraard worden stedelijke ambtenaren wel aangespoord om de wijken in te gaan, maar de praktijk blijkt weerbarstig: de fysieke en directe afstand met de Rotterdammer is vergroot.”
Komt dat wellicht door dat de plannen van stedelijke ambtenaren en hun werkgevers niet stroken met de plannen en wensen van de Rotterdammers?
En dat de plannen van stedelijke ambtenaren en hun werkgevers/opdrachtgevers nu eenmaal meer
belang heeft en door moet gaan ondanks wat de Rotterdammer wenst?
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.