Met ontzetting bekeek heel Nederland de mediabeelden van wanhopige, met olie besmeurde zwanen. De zwarte vogels, die normaal gesproken plechtstatig wit zijn, werden het slachtoffer van een lekgeslagen zeeschip. Stadsecoloog André de Baerdemaeker bespreekt twee vragen die deze ramp oproept in zijn eerste column van een nieuwe serie.
Meer dan 700 zwanen en een nog onbekende hoeveel andere vogels zaten onder de vette drab. Velen stellen de vraag hoe dit kon gebeuren in één van de modernste havens van de wereld. Een andere vraag die vaak voorbij kwam is: waarom zwemmen zoveel zwanen rond in het Rotterdamse havengebied?
Iedere zomer verzamelen knobbelzwanen zich in groten getale in de Nieuwe Waterweg en het Scheur. In pelotons van tien tot twintig dieren grazen ze de algen en wier van de stenen oevers. Die groene laag ziet er voor ons misschien volstrekt oninteressant uit, maar een zwaan levert het een dagelijkse dosis proteïnen die zijn weerga niet kent. Het is bovendien een periode dat goede voeding essentieel is: de rui.
Zoals veel andere watervogels hebben zwanen een abrupte rui. Dat betekent dat alle grote vliegveren van beide vleugels, in korte tijd uitvallen. De oevers van de waterweg liggen dan vol met pluis en de zwanen kunnen een week of zes niet vliegen. Een zwaan kan in die periode dus niet snel ontkomen aan gevaren of uitwijken naar een ander gebied als er te weinig voedsel blijkt te zijn.
Ofwel: als ruiende zwaan moet je het op zeker spelen. Je zoekt een gebied waar veel open water is zodat je niet door roofdieren in een hoek gedreven kunt worden. Tegelijkertijd moet je van voldoende voedsel verzekerd zijn. Het Rotterdams havengebied voldoet aan al deze eisen. Oké, toegegeven, het is minder sfeervol dan de Oostvaardersplassen of de Grevelingen, maar daar maalt geen zwaan om. Van heinde en verre vliegen de witte watervogels naar de Botlek om er de zomervakantie door te brengen.
Uit jaarlijkse tellingen blijkt dat het aantal zwanen in de Rotterdamse haven tussen de 600 en de 1000 vogels ligt. In juni zijn dat vooral jonge vrijgezellen, in augustus zijn er meer oudervogels die eerder hun jongen hebben grootgebracht. Afgelopen weekend telden ecologen in opdracht van Rijkswaterstaat ruim 700 vervuilde zwanen in het gebied. Dat wijst erop dat vrijwel de gehele Rotterdamse populatie beschadigt is geraakt door deze olievlek.
Nu, ruim een week na de kolossale knoeipartij, valt mij op dat 60% van de Rotterdamse zwanen helemaal geen olie op de veren heeft. Het betreft nieuw gearriveerde dieren. Dat maakt duidelijk dat er veel verloop is. Er maken meer zwanen gebruik van de haven dan voorheen gedacht. Zo levert een ramp toch ook weer nieuwe inzichten op.
Lopen die maagdelijk witte zwanen nu alsnog het risico besmeurd te raken? Dat zal afhangen van de snelheid waarmee de autoriteiten de olieresten opruimen. De kans is vooralsnog aanzienlijk. Dat betekent dat de vogelredders die nu hard werken aan de revalidatie van 400 getroffen dieren voorlopig nog niet klaar zijn. Het betekent ook dat wanneer zij de zwanen schoon hebben, ze deze nog niet kunnen vrijlaten tot een van de modernste havens ter wereld weer pluis is.
Rotterdam kent een grote verscheidenheid aan bewoners. Veel ervan zijn mensen, maar de meeste niet. Talloze planten en dieren leiden hun leven parallel aan het onze. Zij zijn de Andere Rotterdammers.
André de Baerdemaeker, ecoloog bij Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Hij stelt er een paar aan je voor in de columnserie ‘Andere Rotterdammers’.
Helaas is t in de oostvaardersplassen ook een ramp. Het water daar is zwaar aangetast door de kadavers van de konikspaarden, Heckrunderen en herten. Daarbij zit t vol met blauwalg????
De zwanen is gewoon echt heel erg sneu gewoon verschrikkelijk wat er is gebeurd. Ik hou ook een doneeractie in ons dorp voor groene dreft. Dit is t enige om de zwanen schoon te krijgen.
Mooi geschreven!
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.