“Dit goede nieuws hebben we pas gisteren gehoord.” Museumdirecteur Sjarel Ex kijkt trots de zaal in. Museum Boijmans van Beuningen gaat in 2019 dicht, maar voor de restauratie en de toekomstplannen is gekozen voor de meest ambitieuze optie: Boijmans wordt ‘het museum van de toekomst’. Geflankeerd door de cultuurwethouder en de voorzitter van de adviescommissie staat Sjarel Ex de pers te woord. Boijmans wordt een totaal vernieuwd museum, internationaal concurrerend en toekomstbestendig, gericht op groei van het aantal bezoekers. Bovendien wordt de renovatieperiode ook een actieve ‘vernieuwings- en experimenteerperiode’. Totale kosten: zo’n 223 miljoen euro.
Het goede nieuws komt van wethouder Saïd Kasmi. “Dat geld gaat er komen” en: “dit soort projecten hebben we vaker gedaan.” De heren zijn opgetogen en optimistisch. Aad Meijboom, van de speciale adviescommissie van de Rotterdamse Raad voor Cultuur (RRKC): “Het is vervelend dat er asbest is, vervelend dat er achterstallig onderhoud is, maar dit is de kans om het museum van de toekomst te vormen.”
Zeven jaar dicht
De RRKC pleit voor een ’transitieplan’, dat verder gaat dan de restauratie van het gebouw. Museum én gemeente zijn volgens de adviescommissie te veel bezig met de bouwkundige kant van het proces. De RRKC adviseert een ’transitieperiode’: Het museum moet tijdens de renovatie gaan uitproberen en vernieuwen, reflecteren op de wensen van het (bredere) publiek, experimenteren met presentatievormen en bovendien ‘een actieve positie kiezen in de stad en in het Museumpark.’ Vanaf 2019 is Boijmans niet gesloten; het museum is ‘anders open’. Het RRKC-rapport ‘Boijmans binnenstebuiten’ valt in goede aarde: Het gemeentebestuur en de museumdirectie omarmen het advies van de commissie.
Er is ook slecht nieuws. Het museum gaat zeven jaar dicht. Of nouja… Het gebouw gaat dicht. Dit gebouw, een cultureel stadsicoon, een pleisterplaats voor kunstliefhebbers, een trekpleister voor toeristen, is zeven jaar weg. Een hele generatie basisschoolleerlingen zal het museum zoals wij het kennen nooit bezoeken. Zeven jaar is echt héél lang. De laatste schatting van de gemeente (de eigenaar van het gebouw) was een renovatieperiode van drie à vier jaar. Ter vergelijking: Het Rijksmuseum was negen jaar gesloten, voor de verbouwing van het complete Binnenhof is vijf jaar ingepland. Museumdirecteur Ex verdedigt de lange duur van de renovatie met een uitgebreid betoog over asbest (“grootste asbestsanering ooit”).
Een ambitie is geen museum
Het echte nieuws: De komst van het ‘Museum van de toekomst’ is nog helemaal niet zeker. Wie zich verdiept in het dossier ‘Verbouwing Boijmans’ ziet heel veel goede intenties en mooie beloften, maar heel weinig harde afspraken en concrete plannen. De museumdirectie en het college van B&W hebben het advies van de RRKC omarmd. Ze hebben de ambitie uitgesproken om ‘het toekomstscenario’ te volgen. Maar een ambitie is nog geen museum.
De financiën en de besluitvorming hierover zijn de belangrijkste belemmerende factor. Het ‘kwaliteitsscenario’ kost €40 miljoen méér dan het ‘basisscenario’ (alleen het strikt noodzakelijke onderhoud uitvoeren). En uiteindelijk besluit de gemeenteraad, en niet het college of de museumdirectie, over welk scenario gevolgd wordt. De plannen voor Boijmans komen waarschijnlijk bij de raadsvergadering van 29 november op de agenda. De financiële onderbouwing van het toekomstscenario is daarnaast óók afhankelijk van ‘geld van derden’. Bijdragen van het Rijk, fondsen, bedrijfsleven en particulieren moeten de €40 miljoen meerkosten van de ’toekomstvariant’ dekken. Dus als de wethouder zegt: “Dat geld gaat er komen”, dan is dat een verwachting, geen toezegging. Mocht de verwachting niet waar worden gemaakt, dan is de gemeenteraad weer aan zet. Hetzelfde geldt bij onverhoopte financiële tegenslagen die de twintig procent ingecalculeerde marge overschrijden.
Nog meer financiële haken en ogen: De RRKC-adviescommissie spreekt over een ‘vastgoedprobleem’: de gemeente eist als huisbaas van Boijmans een steeds groter deel van het cultuurbudget op. Daarnaast zijn de huur- en exploitatiekosten van de toekomstvariant na heropening hoger dan de ‘basisvariant’. Bovendien zijn de kosten van de transitieperiode nog niet geïnventariseerd, laat staan gedekt.
Moeizaam proces
Met financiën en draagvlak zijn we er nog niet. Voor het slagen van het ambitieuze toekomstperspectief is visie en daadkracht noodzakelijk. Hebben het gemeentelijk apparaat en de museumorganisatie wel de juiste competenties in huis? Als de wethouder zegt “dit soort projecten hebben we vaker gedaan” dan is te hopen dat hij bijvoorbeeld niet denkt aan het hoofdpijndossier van de Hoekse Lijn.
Wat betreft de duurzaamheidsambitie van de nieuwbouw is er bij voorbaat al een vrij pijnlijk feit te melden: Boijmans besloot recent de toekomstige zonnepanelen weg te bezuinigen om een gat in de begroting van het Depot te dichten. Het RRKC-rapport staat vol kritische kanttekeningen over ambitieniveau, visie en bedrijfsvoering van museum en gemeente. De adviescommissie mist in het museumbeleid reflecties over publieksparticipatie en inclusiviteit. Wat betreft het tonen van de collectie tijdens de renovatie: “De plannen zijn niet uitgekristalliseerd en de financiering ervan roept vragen op.” Het breed gewaardeerde plan om een ‘dependance‘ te vestigen in de oude V&D op Zuidplein staat inmiddels op losse schroeven, zo blijkt tijdens de perspresentatie. Sjarel Ex spreekt over een moeizaam proces met de Zuidplein-VVE (met 66 leden): “Als het niet doorgaat is het heel jammer, maar dan hebben we het wel geprobeerd.”
Museum Boijmans en de gemeente hebben kortom nog een lange weg te gaan. Gelukkig hebben ze zeven jaar. En gelukkig kunnen wij met ze meedenken, bijvoorbeeld tijdens het debat ‘Boijmans Binnenstebuiten‘, op 16 november in Arminius. Ik ben erbij en jij hopelijk ook. Want Museum Boijmans van Beuningen is van ons allemaal.
De gemeente / overheid heeft niet een erg beste reputatie qua planning halen en binnen budget blijven (mede omdat veel betrokken partijen hebben daar ook helemaal geen belang bij hebben).
Het fundamentele probleem is dat projecten met deze omvang per definitie niet te managen zijn. Knip het dus op in veel kleinere stukken. Bijvoorbeeld 1 vleugel tegelijk. En dan kost dat maar wat meer, die keuzen kan de politiek / de stad ook maken.
Rotterdam Centraal werd ook zeven jaar verbouwd, maar daar kon je in de tussentijd nog voluit gebruik van maken. Zie het nu al voor me dat we gewoon tien jaar lang niet naar het Boijmans kunnen.
Inderdaad! Echt onbegrijpelijk dat het museum helemaal dicht moet.
Het is een enorm gebouw, waarom kan dat niet in delen verbouwd worden? Dat zal allicht langer duren en (nog) meer geld kosten. Maar dan blijft de kunst wel toegankelijk.
Het meest zorgwekkende is, dat de plannen voor de verbouwing nog gemaakt moeten worden, terwijl het museum over een half jaar al helemaal wordt gesloten. Terwijl de noodzaak van de verbouwing al jaren bekend is (het achterstallige onderhoud en de asbestproblematiek), richtten gemeente én museum al hun aandacht en energie op het realiseren van het Depot.
Het gebouw moet wel in één keer worden worden verbouwd, gezien de asbestproblematiek én gezien efficiency. De hoop is wel dat gemeente en museum de verbouwing goed kunnen sturen, zodat de planning gehaald kan worden.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.