Als de temperatuur daalt, stijgt de koopkoorts. Met Sinterklaas en Kerstmis in aantocht beleven we de jaarlijkse hoogtijdagen van het consumentisme. Koopzucht lijkt het medicijn tegen de winterdepressie. Als het koud is, donker en nat, geeft shoppen troost. Hoe korter de dagen worden, hoe groter de verleiding om iets te kopen. (Of om jezelf op te knopen. Maar iets kopen geeft een langer gevoel van bevrediging.)
Je kunt geluk kopen. Dat is consumentisme. Je slaat zoveel mogelijk cadeautjes, kleding en eten in, want dan worden je Sinterklaas en Kerst onvergetelijk. Zoniet, dan wordt december een tranendal. De angst voor mislukte feestdagen is groter dan de angst voor de dood. De commercie speelt feilloos in op deze vrees.
Een Sinterklaasoptocht in 1983 is mijn vroegste herinnering aan deze commerciële manipulatie. Op de Nieuwe Binnenweg werd de Sint feestelijk ingehaald door alle Delfshavense kindertjes. De winkeliersvereniging had ‘m breed laten hangen. Vlaggen. Een fanfare. Een majorettekorps stampte parmantig over het gore asfalt. Daarachter een ontzagwekkend paard, briesend in de mist. En daar bovenop, plechtig wuivend, de rijzige gestalte van de Sint Nicolaas. Alle kinderen sidderden van angst. Er waren ook Pieten bij, maar die waren onbelangrijk. Het ging om de Sint. Dit was de man van de cadeautjes.
Bij het Heemraadsplein hield de optocht abrupt op. Sinterklaas steeg van zijn paard, zwaaide nog een keer naar de kindertjes, en stapte vervolgens doodgemoedereerd café ‘Postiljon’ in. Mijn vader, de aanstichter van het uitje, bromde tevreden: “Trek in een chocomel jongen?” De meeste ouders en kinderen haastten zich naar de winkels, maar mijn vader en ik volgden de Sint op zijn schreden.
Enkele minuten later zaten wij aan de bar van café Postiljon. Het was er ramvol en héél ongemakkelijk. Niet ongemakkelijk omdat ik als zesjarige in het café zat. Dat gebeurde wel vaker. Het was ongemakkelijk omdat de Sint op slechts twee meter afstand zijn eigen demasqué opvoerde.
De goedheiligman had z’n staf in de hoek gepleurd, beleefde de grootste lol met de stamgasten en sloeg het ene glas bier na het andere achterover. Lallende lomperiken gaven hem plagende duwtjes die hij proestend incasseerde, pogend niet te veel bier uit z’n glas te morsen. De schaars aanwezige vrouwen kirden obscene opmerkingen. Mijn vader was niet onder de indruk. Hij draaide een shaggie en bestelde nog een biertje. Ik sloeg vol gêne de volwassen wereld gade. Na een half uur ging Sinterklaas naar de wc. Hij kwam niet meer naar buiten.
Nu, anno 2018 is de Sint écht op z’n retour. Niet vanwege z’n liederlijk gedrag, maar door toedoen van z’n dubieuze assistent. Bovendien past ‘ie niet goed past bij onze huidige internationale consumptiecultuur. Kort gezegd: Vroeger had je Zwarte Piet, nu heb je Black Friday. Ik weet niet wat erger is.
Okay, Black Friday levert geen culturele gevoeligheden op. Maar het is schokkend om het kapitalisme in z’n meest pure vorm te aanschouwen. De koopkoorts die van consumenten maniakaal shoppende zombies maakt. De schaamteloze afwezigheid van een hoger doel, van magie, van authenticiteit of desnoods glamour.
Ik moet bekennen: ik ben ook een slaaf van het kapitalistisch systeem. En zo schuimde ik afgelopen vrijdag met 100.000 anderen in opgewonden staat de stad af. De Rotterdamse binnenstad was afgeladen vol. Drukker dan ik in de afgelopen tien jaar gezien heb.
De Sint heb ik niet gesignaleerd. Pieten ook niet trouwens. Wat ik wel zag: de onderdrukte angst in de ogen van medeconsumenten.
Black Friday staat op het punt een feestdag te worden. Een feest dat kan mislukken. De beste koopjes missen, is als Sinterklaas zien afglijden in een lichtzinnig bacchanaal.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.