Dramatisch afscheid van het Dijkzigt ziekenhuis

Binnen waande je je in Stanley Kubrick-decor. Overal ronde vormen en hallucinerende kleuren: bruin, oranje, groen, paars. Gevelplaten van geanodiseerd aluminium. De geur van medicatie en ontsmettingsmiddel. Ik ben geboren in een psychedelisch ruimteschip.

‘Gebouw Z’ – dat is de Z van zuster. Het zusterhuis, een soort galerijflat, was via een lager gebouw verbonden aan het kolossale ‘beddenhuis’. Daar pasten 1000 patiënten in. De jaren ’50-gebouwen waren via gangen, sluizen en luchtbruggen gekoppeld aan nieuwere delen van het complex. Een stad in de stad.

Op de 8e verdieping Noord ben ik geboren. Het was een bloederige toestand. Mijn vader heeft alles gefotografeerd en dat kwam in een soort dagboek. Dat mocht ik bij wijze van educatie een keertje inzien, op m’n 10e ofzo. Geboren worden ziet er soms heftiger uit dan sterven.

Het oude ziekenhuis ligt opgebaard. “In dit gebouw is warm, koud water en riolering afgesloten”. Er loopt een gele streep over de vloer, die door halfverlichte gangen leidt, langs onttakelde installaties, naar de oude personeelskantine. De acteurs slepen hier met dode planten. Het publiek moet een verklaring tekenen: niet van de route afwijken (‘het parcours is asbestveilig’). “Wij wensen u een mooi afscheid van dit gebouw”.

Tijdens de muziekvoorstelling klinken voortdurend herinneringen door de speakers: “Ik herinner me de blauwe dekbedden. Ik herinner me de lange afstanden. Van de operatiekamer naar pathologie kostte tien, vijftien minuten. Ik herinner me de rokende patiënten, met of zonder infuus.”

Twintig jaar geleden kon je nog gewoon roken in het ziekenhuis. Ik herinner me dat ik op ziekenbezoek ging bij m’n oma, die werd behandeld voor keelkanker. Ik trof haar bed leeg aan en schrok. Oma bleek echter in de ‘rookhuiskamer’ van de KNO-afdeling te zitten, een knusse ruimte met schitterend uitzicht op het Park. Het was er een gezellige boel. “Hé Ferrie! Dit is een wijf joh!” riep ze, wijzend op haar vlezige buurvrouw in een kolossale roze nachtjapon. “Met haar ke-je lachen!!” Oma schaterde het uit, kreeg een vuurtje en genas van haar kanker.

Het gebouw is een doolhof. Doodstil lopen de toeschouwers twee aan twee door de eindeloze gangen. Er klinkt een Moorse klaagzang. Leisteen op de vloer, trappen met krullen. Hier vlakbij is de longafdeling waar m’n opa z’n laatste adem uitblies, de nacht dat Bush senior Irak binnenviel. Zwijgend stapt het publiek door de afdeling kaakchirurgie. Afwisselend draaien de hoofden links en rechts de lege ruimtes in, achter de afzetlinten en de bordjes ‘asbestgevaar’. De tandartsstoelen en de bedden zijn weg: het dode gebouw heeft de hoofdrol.

Een operatiekamer. Zes armen aan het plafond. Liggend op de behandeltafel: een hemels zingende mannelijke sopraan. Hij krijgt een longtransplantatie en wordt onder begeleiding van een cello opnieuw geboren. Hij staat zingend op van de operatietafel en loopt – naakt, op crocs – voor ons uit. Leidt hij ons naar de onderwereld?

We komen aan bij een van de monumentale trappenhuizen, bij Interne geneeskunde. Hier stierf mijn andere opa. We hebben ‘m nog vieux aangeboden, dat mocht van de dokter. Maar hij was zo ziek dat hij afsloeg. Ik was 10. Ik vluchtte naar het trappenhuis en keek huilend uit over Rotterdam-West. Het uitzicht is nog steeds troostrijk. Mensen gaan dood, gebouwen worden gesloopt. Maar de stad blijft.

De tocht door de gangen voelt als een roadmovie met het gebouw als landschap en een soundtrack met jazz, folklore en cantates: “Und da löscht es aus und die Nacht wird schwer.” Orgel, accordeon en cello klinken luid in de spoelkeuken in de kelder. Een bloedmooie accordeonist blijkt ook adembenemend te kunnen zingen. “Het ziekenhuis is in veel gevallen toch een gevangenis.”

Het Dijkzigt ziekenhuis wordt gesloopt. Ik ben hier geboren, maar sterven moet ergens anders. Ik hoop dat mijn overlijden nog wel even uitblijft, hoor. Maar als het dan moet, dan weet ik één ding zeker. Zo’n mooie uitvaart als Dijkzigt heeft gekregen, dat wil ik ook.