Rotterdam – daar wilden toeristen vroeger nog niet dood gevonden worden. Ik spreek uit ervaring, ik geef als gids al bijna twintig jaar rondleidingen in deze stad. Ik leerde dat Rotterdam in essentie een moeilijke stad is om aan de man te brengen. Het was twintig jaar geleden Heel Hard werken. Binnenlandse bezoekers kwamen meestal vanwege een verplicht bedrijfsuitje: “Onze collega Johan heeft dit georganiseerd. Hij is voor Feyenoord. We vinden Rotterdam een klotestad. En jij bent dus onze gids. We zijn héél benieuwd wat je gaat vertellen.”
Alleen dankzij de verhalen kon je Rotterdam leren appreciëren. De plekken spraken niet voor zich
Veel Nederlanders hadden vroeger een hekel aan Rotterdam – en veel buitenlandse bezoekers wisten niet wat ze konden verwachten. Of erger: ze verwachtten een soort Amsterdam, waarbij ze behoorlijk bedrogen konden uitkomen: “UUUHM…” (vet kwauwend Amerikaans accent) “is there any chance we can see the Anne Frank House?”
Het was een sport om de teleurstelling om te buigen in waardering voor de multiculturele, moderne no-nonsense havenstad. Een stad van contrasten met een woelige geschiedenis. Alleen dankzij de verhalen kon je Rotterdam leren appreciëren. De plekken spraken niet voor zich. De kubuswoningen waren bijzonder, maar werden omgeven door grijze, dooie binnenstad. De Erasmusbrug was mooi, maar de Kop van Zuid lag nog braak. Historisch Delfshaven was schattig, maar de buurt eromheen luguber.
Grote voldoening als het lukte, als de bezoekers begrepen hoe het kwam, dat Rotterdam niet voldeed aan hun ideaalbeeld van Holland. Maar het ging ook weleens faliekant fout. Ik herinner me bijvoorbeeld een dramatisch verlopen bustour met Amerikaanse toeristen. Het was in 2003 denk ik, een najaarsdag, koud en nat, de stad was uitgestorven: “Where are the people?!” riepen de mensen achter in de bus. De trotse bus-chauffeur reageerde verbolgen: “Wat denken ze wel niet! De Rotterdammers zijn op hun werk natuurlijk!” Ik deed mijn best, maar deze tour was niet te redden. “I’M WASTING MY TIME” schreeuwde een vrouw achter mij, “this city has NOTHING to offer!!”
Hoe anders is het nu. Rotterdam is booming en hip en trekt drommen toeristen. Ze kunnen niet wachten tot de gids ze alle bijzondere plekjes laat zien. Er is nu zelfs een Lonely Planet over Rotterdam verschenen. Een pocket editie weliswaar, maar een absolute mijlpaal voor de ontwikkeling van onze stad als toeristische bestemming. Maar welk Rotterdam presenteert deze gids eigenlijk?
Schokkend: de Rotterdamse haven wordt totaal niet genoemd in de gids
Mijn indruk: het Rotterdam van Lonely Planet lijkt vooral te bestaan uit hippe plekken en curiositeiten met weinig samenhang. De sfeer blijkt al uit de foto’s in de gids: de beeldbewerker is helemaal losgegaan met photoshop-filters. Rotterdamse bouwwerken vertonen zich als hysterische objecten die zich onttrekken aan hun omgeving. Het potsierlijke effect is direct zichtbaar op de cover, met de kubuswoningen die een radioactief schijnsel lijken uit te stralen.
Het kaartmateriaal in de gids geeft ook een een verwarrend beeld. De uitneembare City map loopt van het Marconiplein tot het Oostplein, zodat het geografische midden van het centrum bij het Erasmus MC lijkt te liggen. Bovendien is in deze stadskaart een uitsnede van Delft (!) opgenomen. Op de kaart ‘Rotterdam & South Holland Top Sights’ is de Noordzeekust compleet weggesneden, net als het grootste deel van het Rotterdamse havengebied. Terwijl de nabijheid van zee en haven zo fundamenteel is voor de stad én interessant voor de toerist. Schokkend: de Rotterdamse haven wordt totaal niet genoemd in de gids.
De opbouw van de Lonely Planet resulteert in een opmerkelijk venster op Rotterdam. De totale pocket telt 160 bladzijden: twee derde inhoudelijke toeristische informatie over deelgebieden, een derde introductie (waaronder “Best Microbreweries”) en ‘survival guide’ (“Ik eyt kheyn vleys”, “Kunt ew wat van duh preys af-doon?”). Van de inhoudelijke pagina’s gaat slechts 60 procent daadwerkelijk over Rotterdamse ‘deelgebieden’. De rest, 55 pagina’s, gaat over Den Haag, Delft, Kinderdijk en Gouda!
De Lonely Planet-auteur Virginia Maxwell (gespecialiseerd in Mediterrane landen) heeft Rotterdam verdeeld in de gebieden Centrum, Noord, West en Zuid. Voor zover de deelgebieden worden gekarakteriseerd, vervalt de auteur in clichés, simplificaties of klinkklare onzin. Ze omschrijft Rotterdam-Noord als meest multiculturele deel van de stad en West als een ontspannen gebied (‘the pace is slow‘). Je vraagt je af: Zou Maxwell weleens op de West-Kruiskade zijn geweest?
De omschrijving van ‘Rotterdam-South’ is het meest bizar: “The districts south of the river are characterised by their innovative urban design, cutting-edge modern architecture and popular eating and entertainment venues.” Bestudering van de kaart leert dat de auteur ‘South’ beperkt tot de Kop van Zuid en Katendrecht. Het ‘echte Zuid’ vergeten we maar even. Hoort bij Barendrecht. Aan een totaal andere kant van de stad, een vergelijkbare actie: Kralingen wordt niet behandeld, een gemiste kans als illustratie van de diversiteit in Rotterdam.
Je zoekt vergeefs in de gids naar het SS Rotterdam, de Maastunnel, het Witte Huis en het Stadhuis. Zelfs de Laurenskerk en Erasmus ontbreken
In de gids is veel aandacht voor moderne architectuur, kunst, shopping en vooral eten en drinken. Het gaat daarbij vooral om een opsomming van (hippe) individuele locaties – verhalen over de samenhang en ontwikkeling ontbreken. Een kwetsbare opzet: sommige locaties zijn inmiddels al gesloten (zoals Groos) of staan op het punt om te verdwijnen (zoals de Fenix Food Factory). Gelukkig heeft moderne architectuur (vanaf de jaren ’20) een prominente plaats in de gids. Maar veel belangrijke Rotterdamse onderwerpen ontbreken. De haven heb ik al genoemd, maar je zoekt ook vergeefs in de gids naar het SS Rotterdam, de Maastunnel, het Witte Huis en het Stadhuis. Zelfs de Laurenskerk en Erasmus ontbreken – dat is een schande.
Het grote manco van de Lonely Planet Rotterdam is het vluchtige karakter van de selectie en het gebrek aan synthese: het verhaal van de stad. Want wat blijft er over als je de nieuwe hippe plekken wegdenkt? Dat is het Rotterdam van vijftien, twintig jaar geleden. En natuurlijk is het fijn dat je nu op elke straathoek ‘new-wave coffee‘ kunt drinken – maar dat maakt Rotterdam niet uniek. En natuurlijk ben ik heel blij dat toeristen niet meer ‘I’m wasting my time!’ schreeuwen. Maar toch is belangrijk te weten hoe de stad zich zo heeft ontwikkeld, en hoe die zich zal ontwikkelen: als stad van contrasten met een woelige geschiedenis. Om dat verhaal aan de man te brengen, blijft er gelukkig voor de ‘echte’ stadsgids nog genoeg werk over.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.