“Ook Rotterdamse makers en kleinere instellingen verdienen extra steun in de coronacrisis”

Daarom ook was het bijzonder pijnlijk om afgelopen dinsdag te vernemen dat de minister die ons hoekje van de wereld dient te overzien, zo hopeloos verloren leek in haar gesprek met het Platform Arbeidsmarkt Culturele en Creatieve Toekomst (PACCT).

Uit haar antwoorden op de gestelde vragen bleek minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) geen enkel idee te hebben van de complexiteit van het onderhouden van een creatief bestaan. Van de veelvoud aan rollen die een gemiddelde culturele maker stapelt om de eindjes aan elkaar te knopen. Terloops een cultureel seizoen ‘verloren’ verklaren is schadelijk. Verloren seizoenen laten brokken achter.

Misschien was het vooral daarom dat ik op woensdagavond met argusogen de eerste berichten las waaruit bleek dat het kabinet 300 miljoen euro extra beschikbaar maakt voor de culturele sector. Een minister die geen idee heeft van de kwetsbaarheid van de maker in een sector die een aantal kabinetten geleden werd uitgehold, zal moeite hebben met het formuleren van oplossingen en/of hulpmiddelen die precies dat gegeven adresseren.

Maar laten we beginnen bij het begin. Want hoewel ik mijzelf probeer te overtuigen van de goede intenties, is 300 miljoen euro natuurlijk de doodsteek voor heel veel instellingen. Het geschatte verlies in de sector wordt namelijk al geschat op bijna een miljard euro. De redelijke verwachting was dan ook dat het geld uit het nieuwe steunpakket vooral naar ‘de groten’ zou gaan. In het verzachtende politieke jargon heet dat van vitaal belang.¹

Begrijp me niet verkeerd. De schouwburgen, musea en concertzalen zijn absoluut van belang. Maar zonder de makers – de kleintjes aan het einde van die keten – is de rest een verzameling nutteloze stenen en geluidsapparatuur. Hoe bescherm je diegenen die de cultuurhuizen, die je tegen deze crisis wenst te bestendigen, ook daadwerkelijk vullen?

In Rotterdam zitten we in het laatste jaar van het lopende Cultuurplan. Dat betekent concreet dat de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur (RRKC) bezig is een nieuw advies op te stellen voor de verdeling van de vierjarige gemeentelijke subsidie voor culturele instellingen en organisaties in de stad. Hoewel dat altijd al een spannende periode was, is dat nu exponentieel gestegen. Wie weet of deze instellingen tegen het einde van dit jaar zijn omgevallen?

Nieuw in de Cultuurplanperiode 2021-2024 is de lancering van een Rotterdamse Culturele Basis (RCB). Het gaat hier om acht grote Rotterdamse instellingen² die verzekerd zijn van hun subsidiëring. De RCB-instellingen zijn uitgekozen op basis van een zestal criteria. Zo moeten de instellingen minimaal 20 jaar meerjarige subsidie van de gemeente krijgen, in de huidige Cultuurplanperiode (2017-2020) al minstens 2 miljoen euro subsidie per jaar ontvangen en minimaal 100.000 bezoekers per jaar over de vloer krijgen. Ook zaken als artistieke kwaliteit, en hun positie in de stad en in het veld wegen mee. Leest toch een beetje als ‘van vitaal belang’.

En precies hier ligt de crux van het verhaal. Jarenlang was er een strijd om grassroots makers en organisaties meer ruimte te geven in de Rotterdamse culturele sector, en werden gesubsidieerde instellingen bekritiseerd omdat zij die ruimte maar niet wilden bieden. Maar de afgelopen paar jaar was er eindelijk een voelbare verschuiving gaande in het lokale culturele landschap. Steeds meer Rotterdamse instellingen openden hun huizen voor samenwerkingen, interventies en take-overs van nieuwe makers. 

Het zijn jonge, alternatieve en prikkelende stemmen die, volledig geworteld in een hedendaags Rotterdam, de stad een smoel geven voor deze nieuwe eeuw. Nieuwe makers, denkers en doeners die in hun vezels hebben ingebed waar een gemeenteraad beleid op bedenkt. Voor wie inclusie, interconnectiviteit en innovatie³ geen ambities zijn, maar de vanzelfsprekende basis van waaruit zij zich verhouden tot hun praktijk en tot de stad. Zij — of nee — wij zijn de kleintjes aan het einde van de keten.

De Rotterdamse instellingen die ruimte voor ons maken zijn meestal niet de allergrootste. En het zijn zelden die instellingen die ‘van vitaal belang’ genoemd worden door ministers die nooit aanwezig zijn op spoken word-avonden, culturele programma’s op een donderdagavond of de uitverkochte show van een lokale rockband. Hoeveel men in die hogere politieke echelons ook hoopt op een doorstromen van de gelden — in de VS noemen ze dat het trickle down-model — zo sceptisch ben ik over hoe dit er werkelijk uit zal komen te zien. 

Too big to fail is een gevaarlijk fenomeen. Vooral in een stad waar de kleintjes haar dynamische hart doen kloppen. Wie een gezonde culturele sector voor ogen heeft, zal die kleintjes moeten bijstaan om van stenen een huis te maken en geluidsinstallaties te laten zingen.