Laat verloederend Lombardijen niet aan zijn lot over

De bewoners voelden zich alleen staan tegenover Havensteder, de woningbouwcorporatie die in de wijk de meeste huizen verhuurt. Veel van de bewoners uit de flats leven in armoede en lieten aan RAB weten dat de belabberde staat van hun huis hun belangrijkste zorg was.  

Namens RAB benaderden wij Havensteder, Bouw- en Woningtoezicht en informeerden we de Rotterdamse gemeenteraad. Er werd veel overlegd, maar na anderhalf jaar was er nog geen steen verschoven.

Tussen 1 maart 2020 en 30 juni 2020 deed ik daarom opnieuw onderzoek in de wijk. Behalve naar de problemen vroegen we de geïnterviewden ook naar hun visie op de wijk. Uit deze interviews komt een duidelijk beeld naar voren: de buurt verloedert, de politiek is afwezig en de bewoners staan er alleen voor. Er gebeurt weliswaar van alles, alleen verandert er niets.

De Petrakerk in de Homerusbuurt is al jarenlang in de wijk betrokken, maar kan de problemen niet aan. “De wijk Lombardijen kent veel armoede, veel sociale problemen … In de wijk is weinig sociale cohesie en het sociaal isolement is groot. Bij Kerk en Buurtwerk komen die gezinnen wel in beeld, maar er is niet voldoende tijd om ze te volgen”, zo schrijft de kerk op haar website. 

“In 2003 heeft het Verweij Jonker Instituut een rapport over Lombardijen geschreven waarin zij constateert dat de buurt bergafwaarts gaat en sindsdien lijkt er niet veel verbeterd”,  vertelt Marnix Koopman, econometrist gespecialiseerd in wonen. Koopman woont zelf ook in de wijk.

De huizen zien er aan de buitenkant netjes uit, maar de flats zijn al jarenlang niet grondig gerenoveerd. Ondanks de fraaie bloembakken en de beschilderde buitenkanten schimmelen de huizen, neemt de criminaliteit toe en voelen mensen zich steeds onveiliger.

Koopman: “De ooit mooie identiteit van de jaren-zestig-architectuur wordt niet meer gewaardeerd en de huizen zijn gehorig. De wijk lijkt inwisselbaar met wijken in andere steden. In Vreewijk komen architectuurstudenten de buurt bekijken, maar in Lombardijen niet. Alle ogen zijn gericht op Crooswijk, Kop van Zuid, Katendrecht en de Afrikaanderbuurt.”

De twee belangrijkste spelers die invloed hebben op de leefbaarheid in de buurten zijn Woningbouwcorporatie Havensteder en de gemeente Rotterdam. In de Homerus- en Molièrebuurt is Havensteder namelijk de grootste woningbouwcorporatie. Dus vroegen we deze twee partijen naar de staat van het onderhoud van de flats en de plannen voor de buurt. 

Een woordvoerder van Havensteder schreef aan RAB dat het beleid in Lombardijen afgestemd is op de woonvisie van de gemeente. Ook vertelde woordvoerder dat in de zomer van 2021 in het nieuwbouwproject Parlando 75 duurzame, sociale huurwoningen opgeleverd worden. In de wijk Smeetsland, die er door geldgebrek en bodemsanering nu nog verlaten bij ligt, worden bovendien verschillende koop- en huurwoningen gepland. 

“De gekozen weg leidt weliswaar tot nieuwe koopwoningen en nieuwe huurwoningen”, beaamt Harm de Oude, lid van GroenLinks in de Gebiedscommissie van IJsselmonde. “Maar afgesproken is dat als de eerste sociale huurders vertrekken, de huren van de woningen door Havensteder worden verhoogd. Het aantal sociale woningen in de wijk wordt dan weer kleiner. Daarmee los je misschien op papier de problemen van de wijk op, maar niet van de mensen”, stelt hij.  

Havensteder wijst erop dat zij te weinig financiële middelen heeft om, ook in de toekomst, in de behoeften van alle sociale huurders te voorzien. Dit schrijft de woningcorporatie in een blog op haar website met als kop ‘Waar moeten deze mensen straks wonen?’ De woningbouwvereniging kan daardoor niet in haar maatschappelijke taak voorzien, zo lijkt de conclusie.

Nadat de interviews met bewoners over hun slecht onderhouden onderkomens waren afgenomen, publiceerde RAB in maart 2019 foto’s van het achterstallige onderhoud, waarna de landelijke krant NRC er in mei 2019 aandacht aan besteedde. Vervolgens vroegen Rotterdamse politieke partijen om opheldering aan wethouder Kurvers, verantwoordelijk voor het woonbeleid. Vier maanden later, op 17 september 2019, liet Kurvers aan de Rotterdamse gemeenteraad in een brief weten dat Bouw- en Woningtoezicht – naar aanleiding van de klachten over bovengenoemde flats – constateerde dat er sprake is van verouderde standpijpen. Maar achterstallig onderhoud was het niet. Binnen het Rotterdamse corporatiebezit is geen sprake van extreem achterstallig onderhoud, stelde Kurvers in dezelfde brief. 

Dat er in Rotterdam bij de corporaties geen extreem achterstallig onderhoud is wordt door RAB ten zeerste betwijfeld, maar gelukkig meldde de brief aan de gemeenteraad ook dat Havensteder eindelijk besluit om de twee verloederde flats, aan de Plinius- en Pirandellostraat in de Homerusbuurt, aan te pakken. Dit zijn alleen niet de enige twee flats waar problemen zijn.

Begin 2020 formuleren Havensteder en de gemeente Rotterdam prestatieafspraken waarin nu ook Lombardijen wordt genoemd. Ook ontwikkelen de gemeente, Havensteder en anderen een visie voor 2040 voor Lombardijen, zo meldt de woningbouwvereniging aan RAB. Daarin wordt onderzocht “… of in deze wijk op termijn meer differentiatie in woningvoorraad mogelijk is. Maar ook welke sociaal-economische aanpak nodig is om op korte- en middellange termijn de sociale problematiek en werkgelegenheidsproblemen te verhelpen,” aldus een woordvoerder van Havensteder.

Na jarenlange klachten kregen de bewoners van de verloederde Pliniusflat dan eindelijk ook te horen dat hun flat gesloopt zal worden. Per 1 juli hebben zij negen maanden de tijd om een nieuwe woning te zoeken. “Mocht dat niet lukken, dan zal Havensteder hen daarna nog negen maanden helpen,” zo vertelt Yolanda, een bewoonster van de Pliniusflat, die zelf vanwege het toenemende geweld niet in de buurt wil blijven wonen.

Voor deze bewoners komt er beweging in de zaak. 

Maar Annuska, bewoner van de Pirandello-flat, wacht nog steeds op groot onderhoud. En dat terwijl haar wc regelmatig met rioolwater overloopt vanwege de oude, roestige leidingen, de zwarte schimmelplekken op de muren zitten en het regenwater dagenlang blijft staan op de platte daken waar elektrische bedradingen liggen.

Ook Julia, die al jaren in een flat in de Thomas à Kempistraat in de Homerusbuurt woont, is er geen vooruitgang. “Ik heb alleen maar bruine plekken en geen schimmel, maar ik ken huizen waar het twintig keer erger is dan bij mij en ik ken vrouwen die zeggen: bij ons gebeurt ook niks”, vertelt ze. Ook deze flats zijn aan de buitenkant netjes opgeschilderd, maar er is al jarenlang geen groot binnenonderhoud gepleegd.

Hun klachten lijken nog altijd aan dovemansoren gericht, en lijken bij Havensteder zelfs gewoon te verdwijnen, zoals RAB vorig jaar constateerde. Julia vertelt hoe moeilijk het voor haar was om een klacht over aanhoudende lekkage op haar balkon in behandeling te laten nemen. Er kwam pas schot in de zaak nadat zij met de burgemeester contact had gehad. 

“Toen werd ik opeens gebeld door een hoge meneer van Havensteder die zei ‘u brengt mij in een moeilijke positie, want nu moet ik bepaalde problemen in de wijk in vier weken oplossen’. Hij legde mij uit dat dit voor hem consequenties zou hebben. Ik antwoordde dat ik al maandenlang probeerde Havensteder te bellen, over de wateroverlast op mijn balkon. Ik wil ook wel eens in de zon ontbijten.’ Waarop deze meneer antwoordde ‘kunt u niet ergens anders ontbijten?’”

Inmiddels is die lekkage opgelost, maar de waterschade aan haar meubels heeft Julia nooit kunnen verhalen omdat zij door haar verzekeraar en door de woningbouwvereniging van het kastje naar de muur werd gestuurd, zo vertelde ze. Uiteindelijk heeft Julia de kosten voor eigen rekening genomen. Na deze ervaringen met de woningbouwvereniging had Julia geen energie meer en gaf zij haar strijd voor een betere leefomgeving op. 

“Iedereen verdient aan ons, maar wij zitten in de penarie,” zei een professional, die zich grote zorgen maakt over de buurt. In het afgelopen jaar hebben drie (smaakmakende) projecten zich om verschillende redenen uit de buurt teruggetrokken.

Inmiddels is het een half jaar later en zijn veel mensen door de maatregelen rondom het coronavirus tot hun huis veroordeeld. Het leed stapelt zich op en armoede wordt nog schrijnender zichtbaar. Particuliere inzamelingsacties steunden enkele gezinnen die in de leeggehamsterde supermarkten misgrepen. Maar veel van de geïnterviewden voelen zich alleen staan.

Een structurele kwalitatieve investering met professionals in sociaal opbouwwerk lijkt noodzakelijker dan ooit, in plaats van hulp via kortlopende projecten zoals het goedbedoelde bewonersinitiatief dat door de kwetsbare bewoners zelf moet worden aangevraagd en uitgevoerd.

“Veel van de projecten voor de kwetsbare mensen uit de buurt worden door vrijwilligers gedragen, die zelf ook tot die doelgroep behoren,” merkt een hulpverlener op wiens naam bij de redactie bekend is.  

Manager Benjamin van Hoorn van Havensteder schrijft op Linkedin hoe de woningcorporatie tijdens de coronacrisis geen huurovereenkomsten beëindigd. En Havensteder laat per mail aan RAB weten dat ze haar maatschappelijke taak op zich wil nemen: “Daarom steken we veel energie in het sociaal beheer van portieken en galerijen in onze gebouwen. We hangen nieuwe lampen op, vervangen versleten inloopmatten en halen troep weg uit gangen.”

Is deze inzet van Havensteder en van de gemeente Rotterdam voldoende voor de bewoners of is er meer nodig? We vroegen bewoners om hun wens voor de buurt.

 “Ik zou in de wijk blijven als er een goede prijs-kwaliteit verhouding wordt geboden. Leuke barretjes, restaurantjes, winkels”, antwoordde Dr. Koopman. “Maar als ik de keus zou hebben, dan zou ik in Katendrecht gaan wonen.”

Julia zegt: “Afval op straat maakt de buitenruimte vies en onveilig. Dergelijke zaken kunnen sneller opgepakt worden, zowel door Havensteder als door de gemeente. Mensen moeten sneller gehoord worden om zich veilig en thuis te voelen.” En Annuska voegt er aan toe: “We missen steun van de gemeente of de politiek. We missen iemand die zegt: nu gaan we het aanpakken!”

Anderen, die liever anoniem willen blijven (hun namen zijn bij de hoofdredactie bekend) hopen op een grondige aanpak van de rest van de flats in de twee armoedigste buurten in Lombardijen: de Homerusbuurt en de Molièrebuurt. 

De patstelling, de beloftes, het vuil op straat, de armoede, het toenemende geweld, het achterstallige onderhoud aan de flats, dit alles leidt tot de verzuchting: waarom moeten deze mensen zo lang wachten? 

Lombardijen wordt verwaarloosd. Wat ooit een frisse, moderne tuinstad was, is nu een verloederde achterstandsbuurt. De mensen moeten op hun tanden bijten totdat de plannen klaar zijn. Hopelijk is er dan nog geld in de pot. Maar veel bewoners zijn het wachten beu en hebben de moed inmiddels opgegeven. En dat zou de politiek zich ten zeerste aan moeten trekken.