Traditiegetrouw maakt hoofdredacteur Eeva Liukku de balans op in het jaaroverzicht van Vers Beton.
beeld: Matzwart
Het negende jaaroverzicht van Vers Beton is van een wel heel bijzonder jaar. Zo’n twintig procent van alles wat we in 2020 publiceerden stond in het teken van het nieuwe coronavirus, dat de stad die nooit rust dit jaar tot stilstand dwong.
De redactie van Vers Beton gooide onder leiding van vervangend hoofdredacteur Jelena Barišić de planning om, en begon te schrijven over hoe de stad reageerde op een gezondsheidscrisis die de gehele samenleving in z’n greep hield. Zo beschreven we hoe de kunst- en cultuursector op een creatieve manier inspeelde op de eerste lockdown, welke maatregelen er werden getroffen om zorg te blijven bieden aan dak- en thuislozen en wat de impact was op de politiek. Uit onderzoek bleek dat sekswerk in de stad tijdens de lockdown gewoon doorgang vond, met alle risico’s van dien. Docenten vertelden ons dat het onvermijdelijk was dat hun leerlingen achterstanden zouden oplopen doordat de scholen in de eerste lockdown dicht bleven. Lokale ondernemers die inkomsten zagen kelderen lieten ons weten hoe lezers hen konden ondersteunen.
Weet je nog dat Ahoy tijdens de eerste lockdown werd ingericht als een tijdelijk noodhospitaal voor COVID-patiënten, maar dat er nooit gebruik van is gemaakt? Uit onderzoek van Vers Beton en Investico bleek dat dit ruim negen miljoen euro kostte en niemand wist wie die rekening zou gaan betalen.
We vroegen ook onze fotografen om te delen wat de coronamaatregelen voor hen betekenen, en de gekke tijd in de stad vast te leggen. Bekijk de foto’s in de galerij hieronder.
Een galerij met afbeeldingen
Er verschenen ook artikelen waarin op de betekenis van de crisis werd gereflecteerd. Waarom Rotterdammers tijdens de crisis ‘You’ll never walk alone’ draaiden om zorgmedewerkers te steunen, maar tegelijkertijd in grote getalen naar de Kralingse Plas trokken om daar dicht op elkaar in de zon te liggen, bijvoorbeeld. Psycholoog Gera Noordzij bespreekt dit tegenstrijdige gedrag in tijden van een pandemie. Inge Janse sprak met transitieprofessor Jan Rotmans, die de mythe van de coronacrisis als blessing in disguise doorbreekt, maar toch drie dingen zag die wél veranderden door deze crisis.
Onze stagiair Eileen Verburg beschreef hoe deze tijd op verschillende plekken in Rotterdam nu al gedocumenteerd wordt voor toekomstige geschiedschrijvers, door Rotterdams corona-erfgoed te verzamelen.
De serie Ons kent Ons, waarin redacteuren evenementen in de stad afgaan en onderzoeken op welke manier Rotterdammers elkaar ontmoeten, werd een tijdje stilgezet. Toch bleek dat er ook tijdens de lockdown nog sociale evenementen georganiseerd werden, op afstand dan. Basia bezocht bijvoorbeeld een ‘balkon workout’ op Katendrecht. De mooiste column over de bevreemdende periode in de stad is van Ferrie Weeda: “Hoe schrijnend ook, het virus brengt buren én sterren dichterbij”
Bekijk hieronder het werk dat onze illustratoren hebben gemaakt over de crisis.
Een galerij met afbeeldingen
Wat er nog meer gebeurde in 2020
Toch was het niet alleen maar corona wat de klok sloeg.
Zo was 2020 ook het jaar waarin wereldwijde demonstraties tegen racisme plaatsvonden, onder de slogan Black Lives Matter. In Rotterdam kwamen duizenden mensen bij de Erasmusbrug bijeen om te protesteren tegen anti-zwart geweld en voor gelijkheid. Hier publiceerden we verschillende opiniestukken over, en we maakten een beeldreportage. Naima Cornelia interviewde de lokale organisatoren van de Rotterdamse demonstratie, waarin ze terugblikken op de betekenis van dit moment in een rechtse stad als Rotterdam.
beeld: Salih Kiliç
In november werd tevens het onderzoek gepresenteerd naar het Rotterdamse slavernijverleden, tot stand gekomen dankzij de motie-Wijntuin die daar drie jaar geleden toe opriep. Caterine Baeten interviewde hoogleraar Gert Oostindie over de resultaten, en wij organiseerden een talkshow waarin onderzoekers, activisten en politici in debat gingen over hoe we ons als Rotterdammers tot dit verleden moeten verhouden.
In 2020 was het tevens 80 jaar geleden dat de stad werd gebombardeerd door nazi-Duitsland. Nu de collectieve herdenking bij het monument van Zadkine niet door kon gaan, vroeg Susan Hogervorst zich af of er ook andere manieren zijn om bij het bombardement stil te staan. Maurice Geluk ging met zijn oom terug naar de plek waar diens ouderlijk huis had gestaan, voordat het tachtig jaar geleden door een bom werd verwoest.
Op de valreep van 2020 werd ook het nieuwe cultuurplan vastgesteld, waarin de cultuurgelden tot en met 2024 werden verdeeld. In aanloop naar dit proces schreven we veel over de wens om nieuwe makers in dit plan ruimte te bieden, over de opvallende uitkomsten van het advies van de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur (RRKC), en publiceerden we diverse opinies, zoals dat de architectuur er in het plan wel erg karig van af kwam (iets wat later is rechtgetrokken) en kritiek op hoe de RRKC te werk is gegaan. Voor de gemiddelde Rotterdammer was het meest opvallende resultaat dat Museum Rotterdam vanaf nu de deuren moet sluiten. Willemijn Sneep en Susan Hogervorst onderzochten hoe dat zover kwam en schreven een uitgebreide reconstructie van hoe de stad al veertig jaar lang geen passende bestemming voor haar eigen erfgoed weet te vinden.
In deze tijden van ongekende krapte op de woningmarkt, ging het daar uiteraard ook over. In een update van onze interactieve kaart over de huizenprijzen in Rotterdam bleek dat de prijzen over het hoogtepunt heen zijn, maar dat er nog steeds een groeiende groep is die de stad verlaat. En de huurprijzen in de particuliere sector blijven hoog. De gemiddelde huurprijs is zo’n 1426 euro, en in de helft van de gevallen blijkt het aangeboden contract een tijdelijke te zijn, zo ondervond Romy van Dijk toen zij voor een onderzoek in samenwerking met Investico meer dan 250 woningen in de stad afbelde.
Die krapte op woningmarkt komt tegelijkertijd met grootschalige sloopplannen van de gemeente. Begin januari portretteerde Teun van den Ende een aantal Rotterdammers die zo’n sloopbrief op de mat kregen. Vanuit de Tweebosbuurt schrijven Ahmed Abdillahi en Mustapha Eaisaouiyen sinds deze zomer regelmatig over hun strijd tegen de sloopplannen in hun buurt. Als je helemaal geen kant meer uit kan op de woningmarkt, dan biedt het bijzondere Pension Almonde een uitkomst.
Maar er wordt ook veel gebouwd in de stad. Opgeleverde, in het oog springende bouwprojecten zijn langs de lat gelegd in de rubriek Architectuurkritiek. Zo kwamen woningbouwprojecten Little C, Forum op de Noordoever, Startmotor en het nieuwe Theater Zuidplein op Zuid voorbij.
2020 bleek wel een goed jaar voor de Rotterdamse literatuur te zijn. We interviewden veel schrijvers die een boek uitgebrachten, zoals Saïd el Haji, Shantie Singh, Raoul de Jong en Jasper Willems. Het was helaas ook het jaar waarin dichter en schrijver Hans Sleutelaar overleed.
Onderzoeksjournalistiek
Bij Vers Beton pakken we nu al enkele jaren grotere onderzoeksdossiers op, sinds 2019 in nauwe samenwerking met OPEN Rotterdam. Enkele daarvan noemde ik al: zo onderzochten we waarom Museum Rotterdam gesloten is, en deden we onderzoek naar tijdelijke contracten in de particuliere huursector. Maar we deden meer.
Het jaar begon met een zeer uitgebreide reconstructie van de aanleg van de Hoekse Lijn. De ombouw van het treinspoor naar een metrolijn duurde twee jaar langer dan gepland en werd bijna twee keer zo duur als begroot: in totaal ongeveer 500 miljoen euro. Hoe kon het zo misgaan? Uit de reconstructie van onderzoekscollectief Spit voor Vers Beton, OPEN Rotterdam, WOS en Schie bleek dat mismanagement, wensdenken en een gebrek aan democratische controle het project lieten ontsporen. Lees hier de longread, inclusief een deepthroat bron die op een parkeergarage een geheime code overhandigd. Dit dossier leverde een nominatie voor de Rotterdamse Persprijs op, en er werden zowel in de Tweede Kamer als in de gemeenteraad vragen gesteld.
Veel zorgen waren er over het thuisonderwijs dit jaar: zou het de kansenongelijkheid onder Rotterdamse kinderen vergroten? Onderwijsjournalist Ronald Buitelaar was toevallig al bezig aan een onderzoek naar wat de stad Rotterdam doet om kansenongelijkheid in het onderwijs tegen te gaan. Hij stuitte op grote twijfel over het effect van al die extra vrijgemaakte miljoenen voor onder meer ongeveer zevenduizend basisschoolleerlingen op Zuid. En de ‘schuif op Zuid’, is dat niet gewoon een potje vastgoedmonopolie waarvan vooral leerlingen met rijke ouders zullen profiteren? Bekijk hier het hele dossier, inclusief de ‘vidcasts’ waarin experts doorpraten over het onderwerp.
Waar zijn de sekswerkers gebleven? Het begon met deze ene simpele vraag. Want hoe rijk en illuster het Rotterdamse prostitutieverleden is – denk Katendrecht, Keileweg, G.J. de Jonghweg – zo weggestopt is alles wat vandaag de dag met seks in ruil voor geld te maken heeft. Journalisten Sylvana van den Braak en Daphné Dupont-Nivet ontdekten dat sekswerkers in toenemende mate ‘ondergronds’ gaan, in reactie op landelijk en stedelijk prostitutiebeleid. In de illegale sector lopen sekswerkers vervolgens meer risico op chantage, diefstal, mishandeling, verkrachting en uitbuiting. Ook zagen ze dat sekswerk tijdens de lockdown gewoon doorging.
Hoe kan het dat dakloosheid onder Rotterdamse jongeren de afgelopen jaren met ruim een derde is toegenomen, ondanks diverse maatregelen en plannen van aanpak? Willemijn Sneep onderzocht dit in het dossier Buitengesloten. Zo bracht ze het nieuws dat Rotterdam af wil van de zogeheten ‘kostendelersnorm’, waardoor jongeren vaker dakloos raken. Ook sprak ze met Rotterdamse jongeren die dakloos zijn. Ze beschreef hun moeilijke zoektocht naar stabiliteit en een veilige plek in een indrukwekkende longread.
Maurice Geluk onderzocht de banden tussen de Rotterdamse miljardairsfamilie Van der Vorm en het stadhuis. Hij sprak vijfentwintig betrokkenen en analyseerde honderden documenten. Hieruit blijkt dat de familie en haar vertegenwoordigers in Rotterdam zelden voor een dichte deur staan. Het roept de vraag op wie er nu eigenlijk aan de touwtjes trekt: de gemeente of de gulle gever? De recente komst van de miljoenenfondsen van de familie Van der Vorm geeft een nieuwe impuls aan de Rotterdamse traditie van daadkrachtige weldoeners. Historicus Hilde Sennema analyseert het ontstaan van deze traditie en de invloed ervan op onze stad. De partij van de Dieren stelde schriftelijke vragen in de gemeenteraad naar aanleiding van dit dossier.
Meer dan schrijven
We doen altijd meer dan alleen artikelen schrijven. We brachten dit jaar ook de podcast Coolsingelpraat uit, over lokale politiek, en we publiceren iedere maand een mini-college van een wetenschapper over de stad. Onze talkshow in Arminius, die we normaal gesproken zo’n drie keer per jaar organiseren, kon vanwege de maatregelen maar één keer doorgaan. Deze stond volledig in het teken van het recent uitgekomen onderzoek naar het Rotterdamse slavernijverleden, en bracht veel debat teweeg.
Ook zijn we op de valreep van het jaar een nieuwe podcast begonnen, in samenwerking met OPEN Rotterdam, waarin ik samen met hoofdredacteur Celeste Boddaert de onderzoeksjournalisten interview over hun dossier.
2020 in cijfers
We hebben tot vandaag 211 artikelen gepubliceerd, dat is bijna een derde minder dan in 2019. Deels kwam dit omdat artikelen die al voor de lockdown op de planning werden uitgesteld (en soms ook afgesteld), want opeens leek niets behalve corona nog relevant. Na een tijdje konden we weer publiceren over andere onderwerpen, maar ik merkte dat er minder ideeën binnenkwamen dan dat ik gewend was. We hebben misschien iets minder gepubliceerd, maar niet minder bezoekers gehad dan de afgelopen jaren: bijna driehonderdduizend mensen bezochten Vers Beton.
Top 10 best gelezen stukken
- Onderzoek: Hoe de steenrijke familie Van der Vorm macht en invloed koopt in Rotterdam
- Tips om ondernemers te steunen tijdens de eerste lockdown
- Onderzoek: Sekswerk in tijden van Corona
- Architectuurkritiek: recensie van Forum
- Reconstructie: zo ontspoorde de metro Hoekse Lijn voor honderden miljoenen
- Rotterdamse docenten over lesgeven op afstand: “Het is onvermijdelijk dat sommige van mijn leerlingen achter gaan lopen”
- Architectuurkritiek: Little C
- Onderzoek: Basisscholen op Zuid keren zich tegen extra lesuren voor ‘kansarme’ leerling
- Zeven Rotterdammers om in 2020 in de gaten te houden
- Nieuwsbericht over de Hoekse Lijn
Samenwerkingen
Vers Beton heeft dit jaar veel samengewerkt, met uiteenlopende mediapartners. Uiteraard met OPEN Rotterdam, onze vaste partner in de onderzoeksjournalistiek, maar ook met onderzoeksplatform Investico, Reporter Radio en Argos. We zijn ook een nieuwe samenwerking met Rijnmond begonnen, daarom hoor je tegenwoordig af en toe een redacteur van Vers Beton op de regionale radio-omroep.
Journalistieke subsidies ontvingen we van Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, waardoor we tijdrovende onderzoeksjournalistiek kunnen betalen. Ook kwamen we in aanmerking voor een (eenmalig) steunfonds van het European Journalism Centre.
Het productiehuis Vers Beton werkt ook dit jaar weer samen met jarenlange partners in de stad, zoals AIR, debatcentrum Arminius, Uitagenda Rotterdam (voor onze column in het blad), Studio Erasmus en Rotterdamse Nieuwe. Dit jaar deden wij daarnaast ook projecten in samenwerking met Theater Rotterdam, het Rotterdams Weerwoord, Stichting Stadsherstel, Jongerentop010, Monnie, KCR, AFFR en Uitgeverij Boom.
Corona-effecten
Welke effecten heeft corona op ons gehad? We zagen dat er samenwerkingen en projecten in het kader van het productiehuis zijn uitgesteld, of helemaal niet door konden gaan, waardoor we inkomsten zijn misgelopen. Sommige supporters hebben hun bijdrage stopgezet omdat ze op de kleintjes moesten letten, maar dat aantal was te overzien. Het viel voor ons over het algemeen mee: dat wij ons niet afhankelijk hebben gemaakt van adverteerders als belangrijkste inkomstenbron is wat dat betreft een zegen. Ook hoefden wij onze manier van werken niet reusachtig aan te passen, thuiswerken deden velen van ons al (al worden de vergaderingen en borrels wel enorm gemist). En dankzij een motie in de Rotterdamse gemeenteraad om de lokale media te steunen, kocht de gemeente Rotterdam flink wat advertenties bij ons in. Dat was een welkom steuntje in de rug!
Supporters
Dit turbulente jaar heeft voor ons bevestigd dat supporters de kurk zijn waar de redactie op drijft. Andere inkomsten kunnen wegvallen, maar supporters zorgen voor een stabiel fundament waar we op kunnen bouwen. Onze supporters hebben al dit moois dit jaar mogelijk gemaakt. De teller staat op 840 actieve supporters. We blijven dus groeien, maar er is nog een weg te gaan naar ons streefdoel van 2000.
Wat zijn de plannen voor 2021?
Volgend jaar wordt het zakelijke deel van onze organisatie versterkt door Edwin de Voigt, die ons als projectleider Externe Betrekkingen gaat helpen om meer ‘uit de markt’ te halen. Op de achtergrond hebben we in 2020 samen met de adviseurs van De Verdienmodellen gewerkt aan een nieuwe merkstrategie. Hier zal hij mee aan de slag gaan, en daarnaast nieuwe samenwerkingen opzetten (later in het jaar zullen we hier meer over berichten). Wil je op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op dit vlak? Word dan supporter, en krijg via de nieuwsbrief vaker updates over het reilen en zeilen van de organisatie.
Het goede nieuws is dat de onderzoeksredactie weer subsidie heeft gekregen voor 2021. Volgend jaar willen we meer stabiliteit creeën door te werken met een vast, klein team dat doorlopend aan onderwerpen werkt. Willemijn Sneep zal in elk geval één van deze onderzoeksfuncties gaan vervullen. Chef onderzoek Maurice Geluk gaat Vers Beton helaas verlaten voor een nieuwe baan bij Quote. Er staan daarom voor de overige functies in het onderzoeksteam nu drie vacatures open: we zoeken een chef, een trainee en een video-onderzoeksjournalist via OPEN Rotterdam.
Tot slot wacht ons een jubileum: in 2021 is het tien jaar geleden dat Vers Beton werd opgericht. In januari 2011 vond de allereerste vergadering plaats, in juni 2011 publiceerden we ons eerste manifest op de site. Hier zullen we toch iets mee moeten doen…
Ik hoop met iedereen op betere tijden in 2021, met de komst van het vaccin. Tot die tijd zullen we het nog even moeten uitzitten. Ik wens alle lezers een prettige en veilige lockdown en een goede gezondheid volgend jaar.
Nog geen reactie — begin de discussie!