Toen ik een paar jaar geleden verhuisde van Utrecht naar Rotterdam, moest ik flink wennen aan het verkeer in deze stad. De gemeente Utrecht heeft ingezet op een autoluw centrum waar de automobilist het aflegt tegen de fietser. In Rotterdam heerst daarentegen de auto, doorkruisen brede wegen het centrum en stuit de fietser met regelmaat op grote knooppunten. Dit verschil in mobiliteit heeft alles te maken met het bombardement van Rotterdam in 1940, waarna de stad is heropgebouwd naar het voorbeeld van Amerikaanse steden en de focus op de automobilist in plaats van de fietser of wandelaar kwam te liggen.
In die tijd leek een autovriendelijk stadscentrum ideaal. Inmiddels kennen we de nadelen, waaronder luchtvervuiling. Recentelijk heeft consultancybedrijf Arcadis de twintig grootste Nederlandse steden gerangschikt op gezondheid. En jawel: Rotterdam belandde op de voorlaatste plek. Rotterdam scoorde vooral laag op gezond milieu, het domein dat luchtkwaliteit, geluidsoverlast en hittestress meet, en heeft van de twintig steden de hoogste concentratie fijnstof en stikstofdioxide.
Het is algemeen bekend dat deze stoffen schadelijk zijn voor je gezondheid, maar om het in perspectief te plaatsen: het RIVM heeft onderzocht welke invloed jarenlange blootstelling aan luchtvervuiling heeft op de gezondheid wanneer de fijnstofconcentratie 0,14 milligram per vierkante meter is – de gemiddelde fijnstofconcentratie in Nederland in 2013. Uit het onderzoek bleek dat bij deze mate van blootstelling de levensduur gemiddeld met dertien maanden afneemt, waarmee het gezondheidseffect van luchtverontreiniging vergelijkbaar is met dat van overgewicht en te weinig bewegen. Hoewel de omliggende steden en de nabije haven absoluut aan de luchtvervuiling van Rotterdam bijdragen, meent de gemeente dat vooral autoverkeer de boosdoener is.
Bij deze mate van blootstelling aan luchtvervuiling neemt de levensduur gemiddeld met dertien maanden af
In 2017 heeft de gemeente daarom de Koersnota Schone Lucht gepresenteerd met als doel de luchtvervuiling te reduceren. In dit plan wordt onder andere het autoluw maken van de stad als maatregel genoemd. De auto moet dan plaatsmaken ten gunste van de fietser. Willen we dat, en zo ja, is het haalbaar voor Rotterdam?
Of een autoluwe stad wenselijk is, is afhankelijk van de effectiviteit van de maatregel. Rotterdam heeft van 2015 tot en met 2020 met de invoering van de milieuzone het wegverkeer deels teruggedrongen. Vers Beton factcheckte de effecten van deze zone en concludeerde dat de invoering ervan heeft geleid tot een daling in uitstoot van 7,54% voor roet en 2,52% voor stikstof tussen 2015 en 2017. De maatregel blijkt dus effectief te zijn, en (nog) meer spectaculaire resultaten kunnen zeker behaald worden als de gemeente nog harder gaat inzetten op minder autoverkeer.
Een stad met weinig auto’s heeft nog meer voordelen. Zo wordt Rotterdam geteisterd door sportwagens die door het centrum scheuren. Niet alleen is dat onveilig voor omstanders, maar ook veroorzaken de brullende motoren en knallende uitlaten veel geluidsoverlast en irritatie. In een autoluwe stad zullen de racecoureurs verdwijnen en plaats moeten maken voor fietsers. Dan wordt het prettiger en veiliger voor Rotterdammers om buiten te fietsen, sporten en wandelen, wat de leefbaarheid aanzienlijk vergroot. Verder zullen er minder parkeerplaatsen nodig zijn waardoor er meer ruimte komt voor groen en recreatie.
Aan een autoluwe stad kleeft echter een nadeel: de stad wordt minder toegankelijk voor inwoners met een mobiliteitsbeperking en voor hulpdiensten. Gelukkig zijn hier al oplossingen voor bedacht. In Amsterdam stuitte men op hetzelfde probleem, waarop onafhankelijk belangenbehartiger Cliëntenbelang Amsterdam voorstelde dat de gemeente afspraken maakt met mensen met een mobiliteitsbeperking zodat parkeerplaatsen voor hen toegankelijk blijven en er wel genoeg plek is om een auto voor de deur te laten voorrijden. Verder zijn er uitstekende stadstoegangssystemen beschikbaar.
Een autoluwe stad moeten we dus willen, maar is het haalbaar? Absoluut. Diverse Europese steden die vroeger autovriendelijk waren, is het immers gelukt auto’s te weren. Een voorbeeld is Madrid, een stad met weinig fietspaden waar tot 2005 de auto het populairste vervoersmiddel was. Sinds dat jaar worden auto’s langzaamaan uit het centrum geweerd en sinds 2018 kun je met de auto het centrum zelfs helemaal niet in, tenzij je er woont. Ook Hamburg, een havenstad die qua autoverkeer en infrastructuur erg op Rotterdam lijkt, is hard op weg autoluw te worden, onder meer door groene zones via fiets- en wandelpaden met elkaar te verbinden.
Een autoluw Rotterdam is dus wenselijk en haalbaar. Gelukkig zijn de eerste stappen al gezet. Op populaire routes is de maximumsnelheid verlaagd en springen stoplichten vaker op rood. Ook heeft de gemeente experimenten uitgevoerd met een aantal nieuwe verkeerssituaties. Ik vind echter dat er veel meer had moeten veranderen sinds de presentatie van de Koersnota Schone Lucht in 2017. Daarom pleit ik voor de aanleg van een groot fietsstratennetwerk, meer gratis fietsenstallingen en de inzet van deelfietsen.
Verder zou Rotterdam samenwerkingen aan moeten gaan met autoluwe steden in Europa, zoals Madrid en Hamburg, om te leren van hun ervaringen. Onze stad moet zo snel mogelijk autoluw worden, omdat elke Rotterdammer recht heeft op schone lucht.
Hoi Sarah, wat goed om na te denken hoe we onze stad leefbaarder krijgen met daarin de ruimte voor fietsers en voetgangers.
Je zet vooral in op luchtkwaliteit en geluidsoverlast. Auto’s die rijden op fossiele brandstof worden in een hoog tempo vervangen door elektrische exemplaren. Dat geldt ook voor de scooters.
Zou je het artikel nog eens over willen doen waarbij de luchtvervuiling en geluidsoverlast buiten beschouwing worden gelaten?
Gr Jan
Hoi Jan,
Bedankt voor je reactie! Om even te checken of ik je goed begrijp: je vraagt of ik nogmaals een artikel wil schrijven over de voordelen (en haalbaarheid) van een autoluw Rotterdam, zonder daarbij in te gaan op de positieve effecten hiervan op luchtvervuiling en geluidsoverlast? Uiteraard zijn er nog meer positieve effecten van een autoluwe stad, u noemt zelf al de toename van leefbaarheid. Maar ik ben dan benieuwd; ziet u zelf nog meer voordelen vastzitten aan een autoluwe stad, die ik niet in mijn artikel heb benoemd? Ik hoor het graag!
Groeten, Sarah
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.