Alle Rotterdammers hebben recht op de stad

Ook in de buurten waar recent verzet is tegen sloop- of renovatieplannen van de gemeente en woningcorporaties, zoals in de Tweebosbuurt en het Patrimonium’s Hof (Feijenoord), de HKT-blokken (Noord) en de Pompenburgflat (Centrum), komt het steeds op hetzelfde neer: bewoners willen niet dat plannen over hun hoofden heen worden gemaakt. Zij willen meepraten over de toekomst van hun woningen en buurt. Maar voor de meeste bewonersgroepen is de realiteit dat zij geen zeggenschap hebben in de plannen of geen steun krijgen om hun eigen plannen te kunnen uitvoeren. 

Maar in hun gedeelde ervaringen zagen deze Rotterdammers een positieve kracht. Zo kwamen de bewonersgroepen uit bovengenoemde buurten dit jaar bijeen, met ook het Rotterdams Woongenootschap, Stad in de Maak en een paar Rotterdamse stadssociologen, stedenbouwkundigen en creatievelingen. Vooral vanuit de overtuiging dat het anders kan en dat wij, vanwege onze ervaringen en expertise, goede ideeën hebben voor een beter en eerlijker woonbeleid in Rotterdam. Het initiatief Recht op de stad was geboren.

Met het initiatief Recht op de stad willen wij politici en beleidsmakers ertoe bewegen een andere koers te gaan varen. Een koers die staat voor betaalbaar, sociaal, prettig en veilig wonen. Wij willen niet alleen kritiek hebben, maar ook bijdragen aan een beter woonbeleid. Bij Recht op de stad staat de bewoner centraal. Bewoners zijn heel goed in staat om mee te denken en mee te beslissen, zoals blijkt uit de voorbeelden waarmee we dit artikel begonnen. Een belangrijk punt in ons plan is dan ook dat de gemeente bewoners meer zeggenschap geeft, als zij dat willen. De stad kan zich dan ontwikkelen op basis van de krachten en talenten die bewoners bezitten.

Ons uitgangspunt is dat wonen een grondrecht is. Dat betekent niet alleen dat iedereen een betaalbaar en goed dak boven het hoofd heeft, maar ook dat mensen zeggenschap hebben over hun woonomgeving en beschermd worden tegen misstanden op de woningmarkt. Een thuis en een prettige leefomgeving zijn namelijk voor iedereen de basis voor verdere ontplooiing. Zonder een stabiel thuis kunnen mensen niet volledig profiteren van de kansen die hen worden geboden – bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en werk, waar het Nationaal Programma Rotterdam Zuid in investeert. Kinderen moeten zonder zorgen opgroeien, maar ook later verzekerd zijn van een betaalbare woning. 

Dit raakt aan de wortel van de Rotterdamse samenleving: een stad die groot geworden is door de vestiging van zowel denkers als arbeiders uit alle windstreken, en die aan hen en hun nakomelingen kansen bood zich te ontplooien. Rotterdam was altijd al een open stad waar alles mogelijk is. Niet voor niets wordt de stad door de gemeente gepromoot met de slogans ‘Make It Happen’ en ‘Het verhaal van de stad vertellen we met z’n allen’. 

Toch zien wij dat we momenteel niet met z’n allen het verhaal van Rotterdam mogen vertellen. Het huidige woonbeleid dat in 2016 werd vastgelegd in de Woonvisie, heeft als doel om de inkomenssamenstelling in de stad te veranderen, vooral op Zuid.  Volgens dit plan moeten er 22.000 goedkope woningen worden gesloopt en maar deels vervangen, er worden vooral duurdere woningen gebouwd.

Die onderliggende gedachte – dat huishoudens met een lager inkomen minder welkom zijn in onze stad dan de ‘sterke schouders’ of ‘sociale stijgers’ die de gemeente wel graag ziet – verwerpen wij. Van het uitsluiten van huishoudens met een laag inkomen of met een afkomst uit een ander land, zoals dat ook al vijftien jaar via de Rotterdamwet wordt gedaan, wordt onze stad niet mooier maar lelijker. 

Onze zorgen over deze bevolkingspolitiek komen samen met de huidige wooncrisis, die ook Rotterdammers hard raakt. Er is in de regio een woningtekort van zo’n 18.000 woningen. Dak- en thuisloosheid nemen toe, vooral onder jongeren en arbeidsmigranten uit Oost-Europa. De wachtlijsten voor sociale huurwoningen zijn lang. Veel huurders op de vrije markt verkeren continu in woononzekerheid vanwege tijdelijke huurcontracten. Malafide verhuurders kregen te lang vrij spel.

De lijst van problemen is dus lang. Huur- én koopprijzen rijzen de pan uit en bewoners moeten steeds vaker concurreren met speculanten en beleggers. Ook op Zuid worden de woningen voor velen onbetaalbaar. Ondernemers in het Zomerhofkwartier en creatievelingen in Rotterdam-West vragen zich af hoelang ze er nog kunnen blijven, want ‘tegen het geweld van de markt kunnen we niet opbieden’. De term gentrificatie behoeft inmiddels geen uitleg meer. 

We willen dat de stad weer voor iedereen is. En dus besloten we onder het motto van ‘recht op de stad’ om met elkaar een alternatief, beter plan te schrijven voor het huidige woonbeleid. We pleiten voor échte zeggenschap voor bewoners en behoud van de sociale woningvoorraad door onderhoud en verduurzaming. Voor alleen slopen als het echt nodig is en altijd in samenspraak met bewoners. En voor een bouwprogramma voor alle inkomensgroepen, respect voor de sociale, culturele en historische karakteristieken van wijken, en bescherming van bewoners tegen de uitwassen van marktwerking. Aan discriminatie en uitsluiting van groepen – zeker door de overheid – en aan de doorgeslagen ‘financialisering’ van de woningmarkt moet snel een einde komen. 

Wij – een Tweebosbuurtbewoner en een stadssociologe –  doen dit op vrijwillige basis, net als de vele anderen die zich aan Recht op de stad hebben verbonden. De initiatiefnemers leggen hun ziel en zaligheid erin. Onze drijfveer is liefde voor de stad, en de overtuiging dat Rotterdam een stad voor iedereen is. 

In maart 2022 zijn er verkiezingen voor de gemeenteraad. Onze missie is om de politici en bestuurders die zich hebben verbonden aan de Woonvisie, te laten inzien dat dit beleid veel leed, woede en frustratie veroorzaakt. En dat het woonbeleid anders kan: beter en eerlijker. Daarvoor is niet alleen overredingskracht essentieel, maar ook de stem van vele Rotterdammers die wij willen versterken. 

Sinds de start van Recht op de stad hebben verschillende organisaties en bewonersgroepen, waaronder uit de Fazantstraat (Charlois), de PWS-blokken (Noord) en Gerdesia-Midden (Kralingen), hun steun uitgesproken voor ons plan. 

Daarom is dit verhaal ook een uitnodiging en een oproep aan meer bewoners en bewonersgroepen om zich aan te sluiten bij Recht op de stad. Laten we de stad weer teruggeven aan de Rotterdammers van nu én alle toekomstige Rotterdammers. Zodat we het verhaal van de stad daadwerkelijk met z’n allen gaan vertellen.