Bij het renoveren van ‘Trespapaleizen’ aan de Rechthuislaan op Katendrecht heb ik leren zien hoe er achter de vele lagen kunststof grote kansen verstopt kunnen zitten voor onze oude stadswijken en haar sociale huurders. De Rotterdamse corporaties zouden zorgvuldig moeten kijken of panden die tijdens de stadsvernieuwing zijn gerenoveerd een derde leven verdienen.
Al ruim tien jaar woon ik op Katendrecht. Ik zag de wijk veranderen en heb me dikwijls verwonderd over de sociale huurwoningen die ingeklemd liggen tussen het zo geliefde Deliplein, Verhalenhuis Belvedère en alle nieuwbouwwoningen aan de Maashavenkade en het Kaappark. Alles aan de wijk werd mooier, maar deze historische kern bleef onveranderd. Kanariegele voordeuren, witte beplating op de gevels, gesloten balkons aan de straat en dikke plastic kozijnen leken uit te willen schreeuwen: “Kijk, hier zijn ze, de sociale huurwoningen!”
Drie jaar geleden kreeg ons architectenbureau van Woonstad Rotterdam de kans om na te denken over verduurzaming en gevelverbeteringen van deze sociale huurwoningen. Maar waar begin je dan? Archiefmateriaal. We zochten oude tekeningen en foto’s en hoe meer we daarvan bekeken, des te meer pijn het deed.
De Rechthuislaan was een van de hoofdstraten van historisch Katendrecht en werd in de volksmond de ‘Karbonadestraat’ genoemd. De statige panden hadden winkels op de begane grond met daarboven woningen.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn deze panden – ongetwijfeld met goede bedoelingen – onder de vlag van de stadsvernieuwing ingrijpend getransformeerd. Dwars door de oude woningstructuur heen werden nieuwe portiekontsloten appartementen gemaakt. Om een woning toe te voegen – er was immers woningnood – werd de kap daarbij vervangen door een witte dakdoos. Op de begane grond werden de winkels opgeofferd en dichtgezet om er bergingen van te maken. Historische kozijnen werden vervangen door onderhoudsvrije witte kunststof, erkers werden daarbij weggesloopt. De optelsom aan ingrepen is zo rigoureus dat je zonder historische beelden erbij niet meer kan achterhalen hoe deze straten er ooit hebben uitgezien. Niet twee, maar soms wel twintig keer hebben we onderdelen in de gevel vergeleken met oude foto’s uit het begin van de twintigste eeuw of uit de jaren zeventig.
De panden zijn in de afgelopen tijd gerenoveerd in bewoonde staat. Dat betekent voor de bewoners dat ze hun geliefde wijk niet hoeven te verlaten en dat ze voor dezelfde huur eindelijk achter een gevel kunnen wonen waar je jezelf niet voor hoeft te schamen. “Het lijkt net alsof ik straks ook in een koopwoning woon”, was de ontroerende reactie van een bewoonster van de Rechthuislaan toen ze de informatieavond bezocht.
De woningen werden flink verduurzaamd. Gevels en daken zijn beter geïsoleerd en bij de achtergevels is de gevelbeplating niet weggegooid, maar beplakt met een warmgrijs folie en weer teruggeplaatst.
Als corporatie of architect zou je deze woningen graag nog rigoureuzer verduurzamen en renoveren, maar dat heeft als consequentie dat je de huidige bewoners dient uit te verhuizen. In dit deel van Katendrecht wonen veel ‘oud-Kapenezen’, soms al generaties lang, die verknoopt zijn met hun wijk en met elkaar. Of ze na uitverhuizing nog ooit terugkeren, blijkt in de praktijk onwaarschijnlijk. Hoe weeg je duurzaamheid tegen sociale duurzaamheid? Een mooi debat voor onze woningcorporaties en de politiek.
Inmiddels zijn de woningen achter de steigers vandaan gekomen. Met hun gereinigde gevels, nieuwe houten kozijnen, zinken daken, houten bakgoten en chique voordeuren levert dat een beeld op dat veel buurtbewoners zeer positief verrast. In het eindresultaat zijn alle drie de lagen uit de geschiedenis gebroederlijk zichtbaar: het statige pand uit 1900, de stadsvernieuwing en de huidige renovatie en verduurzaming uit 2021. Om anderen te herinneren hoe troosteloos het er een half jaar geleden nog uitzag, zie ik bewoners soms naar de overzijde van de straat wijzen, waar nog niet gerenoveerd is.
Deze “stadsvernieling” met veel kunststof en schreeuwerig kleurgebruik kom je in bijna alle oude stadswijken van Rotterdam tegen. Iets wat ik tot voor kort als treurig beschouwde, zie ik inmiddels als kans. Als je weet hoe je ernaar moet kijken, is er in onze oude stadswijken veel van de oude glorie terug te brengen. Daarbij viel me onlangs op dat in veel wijken op Zuid in de jaren tachtig minder rigoureus is gerenoveerd. Een onbedoelde kans en cadeau voor Zuid.
Veel historische straten in Rotterdam verdienen dezelfde zorgvuldige benadering. Bestudeer goed wat je (nog) hebt. Afhankelijk van de staat, straat en sociale cohesie moet je de kansen goed in beeld brengen. De Rechthuislaan is een schoolvoorbeeld geworden waar alle Rotterdamse corporaties en bestuurders eens zouden moeten gaan kijken, om met een extra bril op na te denken over welke woningvoorraad vervangen kan worden en welke, soms onverwachts, een derde leven verdient.
Fantastisch initiatief Manou, dit artikel en de de-renovatie. Ter informatie, wij hebben kortgeleden met ons bureau de cultuurhistorische verkenning voor Katendrecht gemaakt en een substantieel aantal trespa-vernielde panden daar geselecteerd voor bescherming in het bestemmingsplan.
Deze historische architectuur heeft appeal en grote kwaliteit!
Groot probleem is dat in een groot aantal 19e eeuwse wijken van Rotterdam de trespapaleizen niet beschermd zijn. Dit type renovatiepanden is op veel locaties door cultuurhistorisch onderzoekers als beeldondersteunend gewaarmerkt. De gemeente heeft ervoor gekozen deze panden in het bestemmingsplan niet te beschermen tegen sloop (dit itt tot de ‘niet gerenoveerde’ beeldbepalende exemplaren). Daar zou het college van B&W nu eindelijk eens werk van moeten maken!
Reactie op de reactie: toch is dat niet helemaal waar. De meeste dure gebouwen waren toen ook lelijk.
In het artikel komt niet aan de orde waarom de bouw uit de stadvernieuwingsperiode er zo uit ziet. Ik zie vier oorzaken:
– het principe was dat iedereen na renovatie terug kan komen, dus dakdozen leverden extra ruimte voor gezinnen die te krap behuisd waren.
– een berging op de begane grond was cf. de wenken en voorschriften van destijds: ruimte voor fiets en kinderwagen op de begane grond.
– alle investeringen hadden effect op de huurprijs na renovatie, dus er weinig ruimte voor extra,s
– architecten hadden in die tijd weinig ervaring met bouwen in de bestaande structuur.
Als je meer wilt weten over de aanpak van de vooroorlogse wijken vanaf 1970 lees dan het recente boek van Ben Maandag- Stadsvernieuwing in Rotterdam-
Overigens is het prijzenswaardig dat Woonstad en deze architect in Katendrecht zo investeren in deze sociale woningbouw.
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.