Op 15 maart een paar dagen na de ontvoering en moord op de Londense Sarah Everard door een officier van de Londense politie, deelde de Rotterdamse Wethouder Handhaving Bert Wijbenga op Twitter: “Londen spreekt zich uit over veiligheid voor vrouwen op straat. Ook in Rotterdam nog geen vanzelfsprekendheid. Onze aanpak op #straatintimidatie zetten we onverminderd door. Vrouwen én mannen: sta op en grijp in! #reclaimthestreets.” De tweet linkte naar de internationale campagne Stand Up.
We zijn hier intussen wel gewend aan stadsbestuurders die op afschuwelijke gebeurtenissen in het buitenland reageren en zo de spotlight op Rotterdam zetten – in die zin betekent de tweet van Wijbenga niet zoveel. Maar als we zijn woorden lezen als een barometer van hoe de gemeente denkt om te moeten gaan met geweld tegen vrouwen in de publieke ruimte, dan zijn ze juist veelzeggend.
De tweet gaat namelijk niet over de ontvoering en moord op Everard, maar over de reactie van Londen op die gebeurtenis. Wie of wat Wijbenga met ‘Londen’ precies bedoelt, is niet duidelijk. Heeft hij het over de Britse regering? Op diezelfde 15 maart beloofde minister-president Boris Johnson een financiële impuls aan het Safer Streets Fund en Project Vigilant, volgens hem prijswinnende programma’s voor evidence based situationele criminaliteitspreventie.
Dat laatste is beleidsspeak voor preventieve maatregelen die vooral bijdragen aan de ‘veiligheidsbeleving’ van vrouwen op straat en hen een zogenaamd ‘handelingsperspectief’ bieden. Concreet gaat het dan om beveiligingscamera’s, slimme straatverlichting, meldingsapps, meer (onzichtbare) patrouille door politie en assertiviteitstraining voor vrouwen en omstanders.
Wijbenga kan echter ook doelen op het London dat zich na de moord besloot uit te spreken. Op 13 maart kwamen daar duizenden stadsbewoners samen in een vreedzame wake voor vrouwen die het slachtoffer zijn geworden van geweld door mannen.
Deze werd uiteindelijk hardhandig beëindigd door de Londense politie (diezelfde politiemacht waar de dader voor gewerkt had). Daarmee zou Wijbenga zich aansluiten bij het London dat voor systematische verandering pleit en dat kritiek heeft op de aanname dat meer politie en justitie tot meer veiligheid voor vrouwen zal leiden.
Maar Wijbenga’s tweet lijkt geen kant te kiezen. Met zijn hashtags linkt hij immers naar zowel de beleidsmatige aanpak van straatintimidatie als naar de internationale activistische oproep van #reclaimthestreets. Laat het nou net diezelfde ambiguïteit – tussen oppervlakkige maatregelen en groots activisme – zijn die zo kenmerkend is voor hoe Rotterdam geweld tegen vrouwen op straat sinds 2017 aanpakt.
Want enerzijds zien we ook hier het uitrollen van preventieve maatregelen die gericht zijn op de ‘beleving’ en het ‘handelingsperspectief’ van vrouwen, maar die in de realiteit weinig veranderen. En anderzijds zien we ook dat deze maatregelen worden gepresenteerd als een onderdeel van een grootse, activistische strijd tegen “het systeem”.
Invloedrijk is de aanpak ook. Zolang je tenminste, zoals menig bestuurder en manager, invloed gelijkstelt aan reclame-impact
De Rotterdamse aanpak, bekend van het ‘sisverbod’ en de titel Stop Pikpraat, lijkt inderdaad activistisch. Tenminste, zolang je activisme gelijkstelt aan ageren tegen specifiek die Rotterdamse mannen die sissen en de term ‘pikpraat’ – een door een reclamebureau verzonnen term die zich voordoet als straattaal – zelf gebruiken. Deze focus, langs culturele en etnische lijnen, kan niet los gezien worden van de politieke agenda van Leefbaar Rotterdam waaruit dit brede project van maatregelen in 2017 is ontstaan.
Invloedrijk is de aanpak ook. Zolang je tenminste, zoals menig bestuurder en manager, invloed gelijkstelt aan reclame-impact. Dan ben je dus trots op Stop Pikpraat, omdat de campagne in 2019 in Londen geëerd werd met de prestigieuze SABRE-Award (de belangrijkste prijs voor de Europese pr-branch).
En ook de Stop Pikpraat-app, die vrouwen kunnen gebruiken om de locatie waar en het tijdstip waarop er naar ze gesist wordt door te geven, is een doorslaand succes. Zolang je tenminste, net als veel ambtenaren, succes opvat als een gebruiksfrequentie die informatie produceert over wat gevaarlijke plekken en tijdstippen kunnen zijn. Dan kan de gemeente namelijk kordaat ingrijpen, door “het verbeteren van straatverlichting of het meer snoeien van bosjes.”
Daarmee is de Rotterdamse aanpak van geweld door mannen tegen vrouwen op straat natuurlijk allesbehalve activistisch, invloedrijk en succesvol. De aanpak is vooral ornamentaal. En daarmee bedoel ik niet alleen de nadruk op de spectaculaire, prijswinnende PR-presentatie, maar vooral de maatregelen zelf.
Die reduceren het geweld van mannen tegen vrouwen in de openbare ruimte namelijk tot een pratende piemel, wiens acties succesvol voorspeld kunnen worden met bewijs dat wordt verzameld dankzij slimme technologie. En dat is dan geen bewijs voor het feit dat deze maatschappij levensgevaarlijk is voor vrouwen, maar voor het feit dat er een bosje gesnoeid moet worden. Dat er muziek moet klinken in een metrostation en dat vrouwen hun assertiviteit moeten trainen om zich zo goed voorbereid mogelijk op plekken des onheils kunnen begeven.
Niet verwonderlijk dus dat Wijbenga’s tweet eindigt met een link naar Stand Up, een campagne die in meer dan één opzicht ornamentaal is. Het programma traint toekomstige slachtoffers en getuigen van straatintimidatie in assertief gedrag, en is financieel mogelijk gemaakt door cosmeticagigant L’Oréal Paris – een multinational wiens verdienmodel erop gericht is dat vrouwen hun lichaam in relatie tot anderen leren zien en managen als een probleem, als object van onvermijdelijke afbraak en afsterving.
Dat kan makkelijk, want de eigen verantwoordelijkheid om risicogebieden te leren navigeren en omzeilen is bij vrouwen al goed ontwikkeld. Geen wonder dus, dat de Global Brand President van L’Oréal de training van ‘Stand Up’ goed bij het cosmeticamerk vindt passen.
Maar Sarah Everard had niets aan een assertiviteitstraining gehad
Maar Sarah Everard had niets aan een assertiviteitstraining gehad. Ook niet aan een Stop Pikpraat-app. En al helemaal niet aan gesnoeide bosjes. De plek waar ze is ontvoerd, gold volgens recente peilingen als ‘best veilig’. Zelfs toen bewakingscamera’s uiteindelijk hielpen bij de identificatie van de dader, was het voor Sarah al veel te laat. Haar moordenaar was geen sissende ‘straatjongen’: hij was een witte politieman. Hij vertegenwoordigde de institutie die vrouwen zou moeten beschermen.
Het laat zien dat vrouwenhaat geen product is van specifieke tijden, locaties, bepaalde bevolkingsgroepen of van hoe de sterren staan. Als er één voorspellende waarheid is, dan is het dat vrouwenhaat altijd en overal aanwezig is.
Het serieus bestrijden van mannengeweld tegen vrouwen moet, op z’n Rotterdams gezegd, dus niet gaan over ‘lullen’, maar over ‘poetsen’. Over het poetsen en schoonmaken van de spiegel, waar we als stad echt eens eerlijk in moeten kijken om dat te realiseren.
Scherp en raak Jiska!
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.