De gemeente is nog niet klaar om de wijk aan zet te laten

Ik vrees van niet. En niet omdat de Wijk aan Zet niet constructief en ambitieus genoeg zou zijn. Want het plan, dat met democratisch gekozen en financieel gecompenseerde wijkraden het huidige model van de gebiedscommissies vervangt, is gestoeld op verbeeldingskracht van wijkbewoners. 

De Wijk aan Zet erkent daarmee dat bewoners vaak, beter dan welke gemeentelijke woonvisies of nationaal interventieprogramma ook, weten wat goed voor de wijk is. De vraag is dan ook niet zozeer of wijkbewoners klaar zijn om aan zet te komen. Eerder moeten we ons afvragen of de gemeentelijke organisatie zelf bereid is, om in haar eigen woorden, te gaan “meebewegen met de ideeën van de bewoners en ondernemers in wijken”? 

De Wijk aan Zet zelf suggereert het gebrek aan dergelijke bereidheid. De haarscherpe analyses van collectief Recht op de Stad en Arwin van Buuren laten bijvoorbeeld zien dat het plan wezenlijke inspraak in besluitvorming beperkt en slechts op ‘veilige’ thema’s burgerinitiatieven toestaat. Maar vooral de gemeentelijke reacties op de aantijgingen van de VN rapporteur over Tweebosbuurt laten zien dat het benodigde “ambtelijk en politiek lef” en de grondhouding van “loslaten” en “vertrouwen geven” aan wijkbewoners nog onvoldoende ontwikkeld zijn. Want als ambtelijk meebewegen met ideëen van wijkbewoners recht en eer moet doen aan de gemeenschappelijke verbeelding van wat de wijk ‘kan zijn’, dan moet de gemeente ook accepteren dat die wijk altijd al wat ‘is’ en ‘betekent’ voor haar bewoners. De wijk aan zet laten is dan ook het herkennen en erkennen dat bewoners hun wijk en stad op een bepaalde wijze ervaren en beleven.

Uitgerekend daarom is het zo pijnlijk dat de gemeente in formele reacties, bijvoorbeeld in een brief aan de gemeenteraad of in input voor een voorlopig antwoord aan de VN door Buitenlandse Zaken, claimt “zich niet te herkennen” in het beeld dat de VN rapporteur van Tweebosbuurt schetst. Dat is een retorisch cliché dat de laatste tijd veelvuldig in ambtelijke en politieke kringen opduikt. 

Wopke Hoekstra herkende zich bijvoorbeeld niet in het beeld dat de media van hem schetsten als ‘sensibiliseerder’. En ook zijn ministerie en De Belastingdienst maken gretig gebruik van het advies van spindoctoren dat je “niet kunnen herkennen” in serieuze beschuldigingen handig het probleem bij de perceptie van de ander legt.

Door de VN rapporteurs te positioneren als onderzoekers die zich lieten leiden door “signalen van buurtbewoners” en niet met Vestia, de gemeente of Nationaal Programma Rotterdam Zuid spraken, reduceert de gemeente de serieuze mobilisatie en organisatie van burgerverzet in de Tweebosbuurt tot ‘gelegenheidsstoorzender’. 

En dat niet alleen. De gemeente trekt vervolgens een blik met feiten open die maar één ding doen: het diskwalificeren van het plezier en gemeenschap van wonen in de Tweebosbuurt, van het verdriet van haar bewoners, van hun overtuigingen niet serieus geraadpleegd te zijn, en van hun vermoeden dat ze blijkbaar niet het soort mens zijn dat beleidsmakers graag zien. 

In plaats daarvan worden de bronnen en interpretaties genoemd die wél valide zijn. Dat zijn de kwantitatieve statistieken en surveys in het Wijkprofiel Rotterdam, de ‘thermometer van de stad’, en de Landelijke Leefbaarometer. Die zouden laten zien dat het onmogelijk is om vreugde en gemeenschap aan de Tweebosbuurt voor de sloop te ontlenen. Zoals de lage opkomstcijfers bij het referendum over de Woonvisie. Die zouden mede onderstrepen dat Rotterdammers inspraak op zoiets “complex en veelzijdig” als stadsontwikkeling “niet voldoende van belang” vinden. En de prognoses in “woonwensonderzoeken” van commerciële markt- en opinieonderzoekers, op basis van data van en over doorstromers. Die zouden aantonen dat aandacht voor nieuwe, rijkere bewoners geen stiekeme gentrificatie-obsessie verhult. 

Wil de gemeente de wijk dus echt aan zet laten? Dan moet ze opstaan voor de ervaringen, dromen en angsten van wijkbewoners, én daar ook echt plaats voor maken. Door los te laten dat alleen bepaalde data, kennis en informatie een valide basis voor gemeentelijke beleids- en besluitvorming vormen. En door niet alleen middelen en geld te investeren in buurtinitiatieven die zich keurig voegen naar de visie van de gemeente, maar net zo goed in de organisatie en mobilisatie van tegenmacht op wijkniveau. Dat is pas politiek en ambtelijk lef. En dat is pas vertrouwen geven.