Dronken van het leven

De redactie is diep bedroefd te melden dat oud-redacteur en mede-oprichter van Vers Beton Chris van der Meulen woensdag 14 juli is overleden aan een hartstilstand op 49-jarige leeftijd.

Chris had een karakter en persoonlijkheid die dun gezaaid zijn. Een scherpzinnige denker, een creatieve provocateur, een kritisch sociaaldemocraat. Een gangmaker en charmeur, zorgzaam voor wie hij lief had – maar ook een rusteloze ziel, die het liefst werkte diep in de nacht.

Zijn laatste essay op Vers Beton handelde over het begrip ‘solidariteit’. Een begrip dat veel scheuren vertoont, betoogde Chris, en daarom dringend een nieuw, stevig fundament nodig heeft. Want het is een modewoord geworden, dat zelfs misbruikt wordt door politici met heel andere gewoonten. Een lijvig en belangrijk stuk, waar hij ook een uitgebreid interview over gaf op Radio Rijnmond.

Tegelijkertijd startte hij een petitie over een totaal ander onderwerp: een pleidooi om het testen van het luchtalarm te verplaatsen naar de eerste vrijdag van de maand. En wel om 17:00 uur – borreltijd. Constaterende: “dat onze wankele psychische gezondheid nodeloos onder druk wordt gezet door het testen van een alarm dat enkel nare connotaties in zich draagt”. Verzoek: “Dat het testen van het alarm verplaatst wordt naar de eerste vrijdag van de maand om 17:00 uur. Zo kunnen we een – kennelijk – noodzakelijk kwaad tot een vrolijker moment maken.”

Het aantal ondertekenaars (9) stelde hem enigszins teleur, al was dat nog altijd een beter resultaat dan de Bond Tegen De Arbeidsethiek. Ooit in de sauna van de Finse Zeemanskerk opgericht als verzet tegen loonslaven die zich verheven voelen ten opzichte van mensen zónder werk. Het bleef echter bij grootse plannen – binnen de muren van de sauna.

Van zijn woede over de ‘Rot toch op’-uitspraak van burgemeester Aboutaleb na de aanslag op Charlie Hebdo, maakte Chris dan wel werk. Hij liet de tekst op een shirt bedrukken, samen met andere bekende uitspraken. En inderdaad, vergeleken met teksten van Lucebert, Tolstoj, Winston Churchill en Martin Luther King staken de woorden van de burgemeester schril af.

Het is tekenend voor Chris: maatschappelijke kritiek én humor. Op Provo-achtige wijze. In zijn nabijheid was het dan ook altijd boeiend; er werd gediscussieerd, er werd geruzied, er werd gelachen en er werd gedanst.

De vraag is niet wat Chris deed, maar wat hij eigenlijk niet deed. Hij was ook een schipper, hij deed aan zweefvliegen, hij liep marathons in Libanon, hij bleek een begenadigd trouwambtenaar en wierp zich de laatste jaren op als een beschermheer van cultureel erfgoed in de stad.

Zo was hij ook jarenlang actief in de wereld van het publieke debat, als organisator en moderator bij vele debatcentra en culturele instellingen in het land. Als hij zich ergens zorgen over maakte, was het de intellectuele teloorgang van het debat – in de stad, in de academische wereld, in de kunsten, in de politiek. Overal wist hij de vinger op de zere plek te leggen waarom het debat volgens hem fundamenteel de verkeerde kant op ging. Chris kon het moeilijk verbergen als hij iemand een flapdrol vond, of als iemand simpelweg de verkeerde argumenten gebruikte. Hij organiseerde eens een programma waarin de Erasmus Universiteit ter verantwoording werd geroepen voor de ‘intellectuele verwaarlozing van de stad’, dat zo provocerend was dat de uitgenodigde hoogleraren wegliepen uit de zaal. Het anti-intellectuele Rotterdam was echter niet de ideale habitat voor zijn liefde voor het debat, hij verzuchtte dan ook “Wat is dat toch met die weerzin tegen woorden in Rotterdam?” Hierna organiseerde hij – uiteraard – een debat dat de ‘pornoficatie van de dadendrang’ aan de kaak stelde.

Chris was niet alleen oud-redacteur maar ook mede-oprichter van Vers Beton. Hij was weliswaar actiever in de vergaderingen en borrels dan als schrijver, maar het staat vast dat de richting die Vers Beton is opgegaan in de beginjaren door zijn ideeën en inbreng is beïnvloed. Hij vond achteraf dat Vers Beton te veel enkel op Rotterdam was gericht. Tijdens zijn speech op het lanceringsfeest van Vers Beton zei hij immers al: Vers Beton moest schrijven over de wéreld, vanuit een Rotterdams perspectief.

Hij was ook lange tijd actief voor de Wiardi Beckmanstichting, het wetenschappelijk bureau van de Partij van de Arbeid. Hij stond ook eens op de lijst voor de gemeenteraad, maar raakte teleurgesteld in de partij. Hij miste het idealisme, de politieke bevlogenheid. Chris nam definitief afscheid van de PvdA na de “Rot toch op”-speech van Aboutaleb. Zijn afscheidsbrief stuurde hij naar Aboutaleb, die hem prompt op het stadhuis uitnodigde. Het gesprek heeft hem niet voor de partij behouden. Ondanks alles bleef hij zich profileren als sociaaldemocraat.

In Griekenland, dáár zag hij wel ‘het primaat van de politiek’. De uiterst linkse Syriza stevende af op een grote overwinning met de boodschap zich niets aan te trekken van de door de EU opgelegde bezuinigingen. Chris vloog naar Athene om daar de verkiezingen bij te wonen. Deze revolutie móest hij meemaken.

Chris heeft zich de laatste jaren ontpopt als een beschermer van cultureel erfgoed in de stad. Zelf woonachtig op het historisch schip ‘de Waterploeg’ in de Oude Haven, heeft hij zich ingezet voor de Stichting Tijdelijk Beheer Koningspoort. Door educatieve activiteiten te organiseren bij de scheepshelling, en dankzij een geslaagde lobby via de media en politiek, wist hij aandacht te genereren voor de penibele situatie van de historische werf en wist zo de dreigende sluiting tegen te houden.

Zonder de ongevraagde bemoeienis van Chris zou het inmiddels opgeknapte beeld Naum Gabo zeer waarschijnlijk ook nog steeds staan weg te roesten op de Coolsingel. Het dossier rondom de restauratie van Naum Gabo zat muurvast en dat kon Chris niet aanzien. Met zijn kennis van metaal en restauratie uit de schipperswereld maakte hij een nieuw restauratieplan op dat vele malen goedkoper bleek dan de ramingen die tot dan toe bekend waren. Met dit plan, inclusief een publiek cultureel programma rondom het beeld, kreeg hij partijen bij elkaar en bleek een breekijzer in het dossier. Het heeft Chris vele jaren werk, stress, en een rechtszaak tegen een bouwbedrijf gekost, maar dankzij Chris kan Rotterdam weer van het beeld genieten in al zijn glorie.

In het leven van Chris was niets kleins. Hij leefde naar een van zijn favoriete gedichten, ‘Wees altijd dronken’ van Charles Baudelaire, in de versie van Johnny the Selfkicker:

,,Men moet altijd dronken zijn – zo is het. Dat is het enige waarom het gaat. Om niet de eeuwige last van de Tijd te voelen die uw schouders breekt en u buigt naar de aarde, moet u aan één stuk dronken zijn. Maar hoe? Van wijn, poëzie, hasjiesj of deugd? Het staat u vrij. Maar dronken moet u zijn!’’

Chris was dronken van het leven.