Veel is nog onduidelijk over de rellen in Rotterdam van afgelopen weekend, alleen al omdat de door de politie geloste schoten door de Rijksrecherche onderzocht worden. Toch weet burgemeester Aboutaleb verrassend veel, blijkens zowel zijn persconferentie van afgelopen zondag als zijn interview bij Jinek op maandagavond. Hij weet dat er een absoluut verschil bestaat tussen de relschoppers en de betogers tegen het coronabeleid. Hij weet dat de relschoppers veelal van buiten stad kwamen, dat ze door pure kwade wil of blinde irrationaliteit gedreven werden, en dat context overbodig is om te begrijpen wat er gebeurde. Begrip is ook niet nodig, voor Aboutaleb is duidelijk dat het geweld door onbegrijpelijkheid gedefinieerd wordt.
Waar het jonge jongens van 13 of 14 jaar betreft, weet Aboutaleb dan ineens dat context wel belangrijk is. En hij kent die context ook, nog zonder ze allemaal gesproken te hebben: ze komen uit gebroken gezinnen, waar de vader vaak afwezig is. De vraag is natuurlijk waarom de meeste kinderen uit gebroken gezinnen geen relschoppers zijn, maar het is een verklaring waar Aboutaleb als burgervader mee uit de voeten kan.
Dit selectief omgaan met de context van rellen is een standaardrepertoire onder bestuurders en politici. Ook premier Rutte hanteerde het tijdens de avondklokrellen. Men spreekt de taal van de moraliserende burgerlijkheid die het ‘tuig’ in een ‘geweldsorgie’ benoemt en doet alsof rellen geen politiek gebeuren zijn.
Daarbij wordt vergeten dat het uitdagen van de orde op zich al politiek is. Het geweld in Rotterdam keerde zich immers niet tegen banketbakkers of tandartsen, maar tegen politieagenten, de gewapende representanten van de orde. Me dunkt dat het gewelddadig uitdagen van de orde bij uitstek een politiek moment is. Maar bestuurders lijken politiek alleen te herkennen als het ze op een presenteerblaadje aangereikt wordt. Dat wil zeggen: als het op A4 gedrukt is en erover gebabbeld kan worden. Vanuit deze A4-politiek gezien is het uitdagen van de orde een onbegrijpelijk fenomeen.
Context is in die interpretatie een politiek instrument. Handig om ouders aan te spreken met de paternalistische stem van de burgervader. Lastig zodra het bestuur er zelf iets mee zou moeten. Want wat te denken van de broeiende spanning tussen 2G en 3G-voorstanders, waarin burgers tegen elkaar opgezet worden in het licht van een falend coronabeleid? Wat te denken van een overheid die inzake de pandemie een necropolitiek1 voert, en telkens pas ingrijpt als de zorg in de problemen komt, ofwel als het dodental toeneemt?
En, over gebroken gezinnen gesproken, wat te denken van een overheid die duizenden ouders ruïneert en kinderen uit huis plaatst? Of van een Rotterdamse politie die etnisch profileert? Een politie die de 16-jarige Hümeyra niet serieus nam toen ze bang was vermoord te worden, en die vervolgens weg kwam met onverholen racisme nota bene over datzelfde Turks-Nederlandse meisje? Wat te denken van een politie die, nog enkele weken geleden, zonder enige provocatie een vreedzame demonstratie in Rotterdam uit elkaar sloeg (de Woonopstand)?
Telt dit alles misschien op tot een orde waar sommige mensen zich gewelddadig tegen zouden kunnen keren? Uiteraard. Speelde dit alles expliciet een rol bij iedere individuele relschopper? Ongetwijfeld niet. Maar politieke spanningen vinden hun uitweg niet altijd via keurig geordende meningen, al dan niet op A4 gedrukt. Juist ook de contradicties van een orde keren als een boemerang terug in soms paradoxale constellaties van mensen en hun beweegredenen.
De uitdagingen van de legitimiteit van de orde hangen overal in de lucht – wie ervaart niet de rotte geur van het parlementaire gebabbel? – maar wie die delegitimaties op welke manier articuleert is altijd in zekere mate willekeurig. Er kan altijd iets gebeuren, maar soms is er slechts het geweld, de pure uitdaging en ontkenning van de orde. Het politieke laat zich, helaas voor de boekhouders van de A4-politiek, niet tot ‘individuele motieven’ reduceren. En ja, er is de momentane eigendynamiek van de rel, maar die ontvouwt zich altijd – jawel – in een context.
Een vaak gehoord argument is dat dit een romantisering van rellen is. Een tot politiek promoveren van mannelijkheid en chaos in de publieke ruimte. Dat is het niet. We zullen moeten onderkennen dat politieke spanningen soms rauw zijn, zich niet tot A4-formaat laten beperken, en uitdrukking vinden voorbij consensusgerichte debatten. Relschoppers hoeven geen politiek programma in drievoud aan te leveren om onderdeel te zijn van diepere politieke spanningen. We hoeven ze ook niet te bewonderen om dat te onderkennen.
Natuurlijk is dit een onvolledige analyse. Dat is die van de burgemeester ook, en dat is in zijn geval een stuk kwalijker. Het stug wegkijken van wat er in de samenleving aan de hand is, is óók niet in het belang van de veiligheid van agenten. Het leidt ertoe dat de politie telkens weer voor de bus gegooid wordt en dat agenten die zich bedreigd weten naar extreem geweld grijpen.
Tijdens zijn persconferentie zondagnacht zei Aboutaleb: “as we speak is het zo dat de politie de macht terug heeft in het centrum van de stad.” De politie heeft de macht? In een democratie? Ook de veiligheid van agenten is niet gebaat bij een burgemeester die denkt dat de politie ‘de macht heeft’, en die zich vervolgens voordoet als ‘collega’ van de politie, als collega-machthebber dus. Want, om zangeres Sophie Straat te parafraseren, het is al kut genoeg om agent te zijn.
En dit was geen verspreking of manier van spreken van Aboutaleb. Het is consistent met zijn pose van de autoritaire pater familias die doet alsof politiek alleen uitdrukking vindt in het stemhokje en alsof al het andere vraagt om “repressie”, zoals hij bij Jinek zei. In dezelfde autoritaire houding volgde de Rotterdamse Gemeenteraad onlangs de burgemeester, toen die een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld tijdens de Woonopstand niet nodig vond. Dat zou maar tot een ‘welles-nietes’ leiden. Laat er ditmaal wel een onafhankelijk onderzoek komen, omdat het niet meer dan democratisch is dat tegenover ieder ‘welles’ van de orde een ‘nietes’ gesteld kan worden.
Maar ook als dat ‘nietes’ niet op A4 aangeleverd wordt, hoe naar dat ook is, is niemand geholpen bij de miskenning van een politiek moment. De burgemeester of premier die die miskenning uitspreekt en ondertussen werkt aan de verdere desolidarisering tussen mensen (zoals de invoering van 2G), is bij voorbaat medeplichtig aan het geweld dat zich, als de orde zo doorgaat, ongetwijfeld weer voor zal doen.
- Een politiek die de dood van duizenden mensen incalculeert en accepteert ↩︎
- Een bekende retorische figuur: zeggen dat het, bijvoorbeeld bij rellen, vooral mensen van buiten zijn die dat doen. Martin Luther King werd bijvoorbeeld zo genoemd toen hij in het zuiden van de VS aan protesten deelnam. ↩︎
- Commodificatie is het proces waarbij steeds meer aspecten van het leven worden uitgedrukt in een geldwaarde, en gedefinieerd worden in termen van vraag en aanbod. ↩︎
Helder en raak, en goed dat Vers Beton dit soort stemmen een plek geeft!
Om te reageren moet je ingelogd zijn. Inloggen kan je hier. Als je nog geen account hebt meld je nu aan als supporter of maak hier een gratis reageerdersaccount aan.