Het Grote Vers Beton Jaaroverzicht van 2021

Woningnood en woonprotest

Terwijl we voor grote delen van het jaar door de noodwet onze woningen niet mochten verlaten, groeide de woningnood onverminderd door. De woningnood speelt wantoestanden in de huursector in de hand, voor één klagende huurder staan er immer tien anderen in de rij. Sharyfah Bhageloe tekende enkele van deze schrijnende verhalen op en vond waarom het zo moeilijk is om je recht te halen als huurder. Ook lijkt kraken weer terug van weggeweest, een nieuwe generatie kraakt als vorm van activisme. 

Pogingen van de gemeenteraad om de woningmarkt te verlichten met startersleningen verergeren het probleem juist, zo betoogde Matthijs Korevaar. Gwen van Eijk zette op een rijtje welke maatregelen de stad nu wél al kan nemen om de wooncrisis tegen te gaan. Want de gemeentelijke woonvisie is door de crisis nu definitief failliet, stelde ik dit najaar in een stuk waarin ik terugblik op het woonreferendum van 5 jaar geleden. 

2021 Was ook het jaar dat 5 speciale rapporteurs van de Verenigde Naties het Rotterdamse stadsbestuur op zijn vingers tikte vanwege dit woonbeleid, maar dat heeft niet kunnen voorkomen dat dit jaar de sloop van de Tweebosbuurt definitief begon. Bewoners Ahmed Abdillahi en Mustapha Eaisaouiyen die regelmatig voor Vers Beton schrijven over de strijd die zij voeren om hun wijk te behouden: “De 19e april zal de Rotterdamse geschiedenis ingaan als de dag dat de Tweebosbuurt viel.” Maar ook schreven ze: “Wij strijden opdat andere buurten niet overkomt wat ons is overkomen.” 

En dat is gebleken. De Rotterdamse demonstratie tegen de wooncrisis begon symbolisch op het Afrikaanderplein, pal naast de Tweebosbuurt. Toen de stoet de Erasmusburg opliep, werd plots een deel van de demonstranten door de politie afgezonderd en gearresteerd, waarbij de politie ook geweld heeft gebruikt. Fotograaf Frank Hanswijk maakte voor ons een fotoreportage. En fotograaf (niet in functie) Salih Kilic schreef over de klappen die hij van de politie kreeg: “De politie heeft als taak demonstraties in veiligheid te faciliteren, niet om burgers in gevaarlijke situaties te brengen” 

In een veelgelezen essay duidt filosoof en socioloog Willem Schinkel op Vers Beton het politiegeweld tijdens de Woonopstand: “niets rechtvaardigt het politiegeweld van 17 oktober, maar er is, in de huidige orde, ook niets onschuldigs aan het verkondigen van een recht op wonen.” 

Het was niet de eerste keer dit jaar dat de Rotterdamse politie onderwerp was van gesprek. We hebben op Vers Beton zelfs nog nooit zo vaak over de politie geschreven als in 2021. Er speelde al sinds 2020 de kwestie over racistische uitlatingen van agenten in een appgroep. In februari dit jaar meldde NRC dat deze agenten na een onderzoek een schriftelijke berisping, de lichtste disciplinaire straf, kregen. De korpschef noemde hen ‘goede dienders’. Opiniemaker Awais Hassan vond op Vers Beton dat ze door Aboutaleb met fluwelen handschoentjes werden behandeld. Er kwam een petitie en grote demonstratie bij het bureau Marconiplein. Rotterdammers en belangenorganisaties lieten het er niet bij zitten en probeerden via het Gerechtshof in Den Haag alsnog een rechtszaak af te dwingen tegen de agenten, zoals bleek uit dit interview. het is ze niet gelukt. Redacteur Nigel van Schaik sprak met een ex-agent en een socioloog die stellen dat cultuurverandering binnen de politie hoognodig is. 

Tot slot opperde Aboutaleb in het gemeenteraadsdebat over de Coolsingelrellen dat mensen die rellen filmen opgepakt moeten worden voor opruiing. Dat is een inperking van het recht op vrije nieuwsgaring betogen Romy van Dijk en ondergetekende. 

Architectuur 

Dit was het jaar dat er weer enkele nieuwe grote bouwprojecten zijn opgeleverd. Na jaren een zandbak met wegversperringen, is de nieuwe Coolsingel eindelijk af. Vooral investeerders profiteren van de transformatie van onze hoofdstraat, met goedkeuring van de gemeente, oordeelde Daphne Bakker. En volgens Piet Vollaard is de nieuwe Coolsingel in ecologisch opzicht een dode steenwoestijn.

Ook opende het Depotgebouw van Museum Boijmans haar deuren dit jaar, na jarenlang debat over de locatie, het glimmende ontwerp en de bouwkosten. Tim Peeters was kritisch op het groene dak – dat niet werkelijk iets bijdraagt aan de vergroening van de stad maar wel met #greeningthecity wordt gepresenteerd. Sereh Mandias boog zich tenslotte voor onze rubriek Architectuurkritiek over het ontwerp en was uiteindelijk, toch enthousiast over de radicale eenvoud. 

Groen en ecologie als invalshoek om stedelijke ontwikkeling te bekijken was overigens vaker onderwerp van artikelen op Vers Beton. Zo vond Piet Vollaard dat de ecologie centraal moest staan in de omgevingsvisie, en spraken we ook uitgebreid met de actiegroep de Bomenridders. 

Als het gaat om prestigieuze ‘groene’ bouwprojecten, trok ook het Floating Office in de Rijnhaven de aandacht, waar een internationaal kennisinstituut over klimaatverandering in huist. De koning kwam er zelfs voor naar Rotterdam. Teun van den Ende keek kritisch naar het project waarmee ontwikkelaar Red Company zijn vlag in de (toekomstige) Rijnhaven plant. 

Politiek

In 2021 vonden ook Tweede Kamerverkiezingen plaats. Redacteur Ewoud Kieviet, inmiddels politiek redacteur voor de NOS, interviewde voor Vers Beton prominente Rotterdamse kandidaten. Wie deze podcastserie heeft gevolgd zal niet verbaasd zijn geweest over het feit dat het komende kabinet plannen maakt voor nieuwe kerncentrales. Op de verkiezingsdag ging Lot Piscaer naar de El Aviv middenin een PVV-wijk om de sfeer te proeven. Na afloop analyseerden we deze uitslag, waarbij D66 voor het eerst in de geschiedenis de grootste partij van de stad werd en DENK de grootste partij op links.

Onderzoeksredactie

De onderzoeksredactie kon in 2021 weer onderzoek doen, dit keer onder leiding van een nieuwe chef: Saskia Klaassen. In totaal werkten ze het afgelopen jaar aan acht dossiers. Het onderzoek naar NOW-steun is al eerder genoemd. Hasna El Maroudi dook in de effecten van de Rotterdamwet. Vijftien jaar geleden werd die ingevoerd om ‘nieuwe’ Rotterdammers met een bijstandsuitkering te weren. Maar uit geen enkele evaluatie blijkt dat de wet bijdraagt aan de leefbaarheid of veiligheid van wijken. Met name jonge mensen met een migratieachtergrond worden vanwege de Rotterdamwet geweerd. Na een recente aanpassing blijkt dat het aandeel niet-westerse migranten toch weer meetelt als teken dat het slecht gaat met een wijk of straat.

Chef architectuur & stedelijke ontwikkeling Teun van de Ende onderzocht het afgelopen jaar hoe de gemeente Rotterdam haar vastgoed verkocht. Hoeveel panden deed ze van de hand, voor welke bedragen en wat is het effect daarvan? Teuns research begon met een lijst van panden die de stad sinds 2015 in de verkoop zette. Omdat de gemeente dit overzicht niet wilde geven, deed hij een beroep op de lezers en kijkers van Vers Beton en OPEN Rotterdam. Dit leverde rond de honderd tips op die hij uiteindelijk naast de gemeentelijst kon leggen. Want na enige druk van de gemeenteraad kreeg hij ook de ‘officiële lijst’ alsnog in handen. Wat het verkoopbeleid de stad opleverde (en wat niet) lees je in het dossier vastgoed in de verkoop.

Na een tip bij de redactie verdiepte Saskia Klaassen zich in de plotselinge stop van vergoedingen van sport- en cultuurlessen voor kinderen uit arme gezinnen. De spelregels van het Jeugdfonds Sport en Cultuur neigen naar willekeur. Dat vond ook de gemeenteraad die het gemeentelijke welzijnsfonds van wethouder Grauss met een aantal moties tot meer transparantie dwong. Een tweede onderzoek met Joost Baumgardt ging over de grote ambities en bescheiden resultaten van de twee zomerscholen die de gemeente in 2020 en 2021 organiseerde voor kinderen met onderwijsachterstanden.

Dankzij een subsidie van het Europese Journalism Fund doken Vers Beton en het Belgische onderzoeksplatform Apache in de drugsaanpak in de havens van Rotterdam én Antwerpen. Wat kwam er terecht van de afspraken van 2019 van burgemeesters Aboutaleb en De Wever om meer samen te werken bij de aanpak van drugshandel? Frank de Kruif en Steven Vanden Bussche beschrijven hoe de samenwerking op bestuurlijk niveau onvoldoende van de grond kwam. Over drugscriminaliteit in de stad organiseerden we ook een talkshow. 

Op basis van cijfers van CBS en het gemeentelijk onderzoeksbureau voor statistiek (OBI) bekeek Manon Dillen de verhuisbewegingen van en naar wijken in de afgelopen 10 jaar. Zowel de leegloop van jonge gezinnen als de vestiging van 18-30 jarigen is groter geworden over de jaren heen, constateert ze. Het komen en gaan van Rotterdammers hoort bij het (internationale) karakter van de World Port City die Rotterdam wil zijn, luidt een van de conclusies.

Samen met onderzoekscollectief Spit, De Groene Amsterdammer, Argos en diverse lokale media keken Joost Baumgardt en Saskia Klaassen naar de vele nevenfuncties van waterschapsbestuurders bij de drie ‘Rotterdamse’ waterschappen. Uit de dataset blijkt dat een op de drie bestuurders niet volledig is geweest met het opgeven van nevenfuncties. Daarmee zijn de Rotterdamse waterschappen dus ‘slordiger’ dan in de rest van het land, waar gemiddeld één op de tien bestuurders bijbanen verzwijgt.

Onderzoeksjournalist Willemijn Sneep ontdekte dat de gemeente Rotterdam alles doet om de vergoeding van een psychiatrische hulphond vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) te ontmoedigen. Ze kreeg inzage in het dossier van een van de aanvragers. Ondanks dat de rechter haar in het gelijk stelde, kwam ze alsnog niet in aanmerking voor vergoeding van een hulphond. 

Het best gelezen artikel hadden we liever niet gepubliceerd – het In Memoriam naar aanleiding van het plotselinge overlijden van Chris van der Meulen. Hij was oud-redacteur en één van de oprichters van Vers Beton. Hij was al een tijd niet meer actief als redacteur, maar toevallig had hij nog dit jaar een scherp essay gepubliceerd over de uitholling van het begrip solidariteit, en hoe dat in Rotterdam begon.   

Waar we niet over schreven 

We schreven over veel, maar over veel ook niet. Er is maar zoveel wat wij binnen de beschikbare middelen en mensen kunnen behandelen. Mijn stelregel is ook dat we niet iets moeten schrijven wat al elders is verschenen en we dus altijd op zoek moeten naar een originele invalshoek of onderwerp. Dus soms hebben we een idee, maar is een ander medium ons voor. In andere gevallen lukt het niet om een beschikbare redacteur te vinden, of blijft het gewoon liggen omdat de publicaties van de volgende dag en van de volgende week altijd voor gaan. Het leek me eens leuk voor dit jaaroverzicht om daar ook wat onderwerpen van te benoemen. 

Groot, zorgwekkend onderwerp in de stad waar we dit jaar niet over hebben geschreven is de radicalisering van groepen uit de harde kern van Feyenoord. Ze oefenen via intimidaties druk uit op het debat over Feyenoord City, de directeur is opgestapt. De nieuw opgerichte fanclub Roze Kameraden heeft te maken verregaande intimidaties. Hier wilde ik ook in een artikel aandacht voor hebben Vers Beton. Ik sprak met een lhbt- Feyenoord fan over een essay of uitgebreid opiniestuk hierover. Hij was, heel begrijpelijk, uiteindelijk bang voor mogelijke consequenties. Een andere redacteur benaderde allerlei experts en sociologen voor een beschouwend artikel die stuk voor stuk niet thuis gaven. Nu De Groene een uitgebreid stuk heeft geschreven, kan ik lezers hiernaartoe verwijzen. (Overigens wilden ook bij de Groene niet alle auteurs met hun onder het stuk.)

Ander voorbeeld, iets minder zwaar. We waren van plan om een architectuurkritiek over de nieuw opgeleverde voormalige gevangenis aan de Noordsingel te schrijven. Toen stond er al een uitgebreid verhaal in NRC en wisten we simpelweg niet wat we daar nog aan konden toevoegen. 

Ik heb al een jaar geleden een aantekening in mijn favoriete planning- en lijstjestool Trello gemaakt: “iets met Alison Killing!” Deze Rotterdammer won dit jaar namelijk een Pulitzerprijs voor haar onderzoek naar Oeigoerse kampen in China. Dit bleef gewoon telkens liggen, en nu staat het al op Architectenweb. Tja, eigen schuld dikke bult. 

We wilden heel graag de nieuwe directeur van Rotterdam Festivals interviewen. Want hoe is het om directeur te worden op het moment dat de festivalwereld aan een zijden draadje hangt? Ze stelde het telkens uit. Hopelijk in 2022.

We deden uiteindelijk ook niets met 20 jaar kabouter Buttplug, te weinig aan 50 jaar IFFR, we schreven niet genoeg over de covid-zorg en de lage vaccinatiebereidheid in Rotterdamse wijken, en zo zijn er nog meer onderwerpen die we hebben laten liggen. Volgend jaar nieuwe rondes, nieuwe kansen! 

Over Vers Beton 

Tien jaar na de oprichting van Vers Beton vonden we het tijd om de missie te vernieuwen. In de kern zijn we nog steeds het platform ‘voor de harddenkende Rotterdammer’ dat voorbij de clichés de diepgang zoekt en uit liefde vóór de stad, onafhankelijk en kritisch schrijft óver de stad. Toch vonden we dat er nog wat ontbrak aan het manifest. We wilden graag transparanter zijn over onze vertrekpunten. We geloven niet in de geveinsde neutraliteit waarbij veel journalistiek zich verhult. Het is beter om eerlijk te zijn over de waarden op basis waarvan je redactionele keuzes maakt. Kort gezegd streven wij naar een eerlijke én eigenzinnige stad. Dit betekent niet dat we aan ‘subjectieve journalistiek’ doen of dat waarheidsvinding geen rol speelt. Het is niet minder feitelijk, wel transparanter. Met dit nieuwe manifest sluiten we ons aan bij een groter debat dat in de journalistiek wereldwijd wordt gevoerd, over de onmogelijkheid van een neutraal vertrekpunt in de journalistiek. Hier kun je meer lezen over ons nieuwe manifest. 

Mediapartners 

We werken ook dit jaar weer veelvuldig samen met andere mediapartners. Stadsomroep OPEN Rotterdam is onze vaste partner als het gaat om onderzoeksdossiers. Ook werkten we samen met onderzoekscollectief Spit, Reporters NL, Pointer en het Belgische Apache. 

Productiehuis

Onze partners uit de stad met wie we structureel samenwerken waren ook in 2021 weer van de partij: debatcentrum Arminius, waar we dit jaar twee (online) talkshow organiseerden, AIR met wie we een reeks artikelen maakten, Studio Erasmus waar we maandelijks een minicollege programmeren, en de Uitagenda Rotterdam waar we columns in mogen schrijven. Dit jaar verzorgden we ook een minicursus onderzoeksjournalistiek bij de Erasmus Academie. Door de nieuwe lockdown hebben we enkele evenementen moeten verplaatsen naar het voorjaar.

Steeds vaker blijken partners ons te vinden voor het samenstellen en produceren van talkshows en debatten. In 2022 willen we de focus voor het Productiehuis Vers Beton dan ook meer inzetten op deze specialiteit: je kunt onze redactionele expertise inhuren of met ons samenwerken voor een scherp debat, een verdiepend gesprek, een toegankelijke talkshow of een prettige podcast.

Subsidies

Een andere inkomstenbron voor Vers Beton is subsidie. De belangrijkste, en dit jaar enige, die we ontvangen is bestemd voor de onderzoeksredactie. We zijn blij te melden dat het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek ook voor 2022 weer geld heeft toegekend waarmee wij samen met OPEN Rotterdam onderzoek kunnen doen!

Soms doen ook redacteuren zélf subsidieaanvragen voor projecten. Twee redacteuren hebben goedkeuring op hun journalistiek plan gekregen, dus we kijken uit naar minstens twee hele toffe projecten in 2022! Ik kan alvast verklappen dat Marjolein Kooyman vanaf januari wekelijks gaat schrijven over de relatie tussen Rotterdammers en de Coolsingel, in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen.

Betaalmuur

In november lanceerden we iets wat we heel lang niet durfden. We hoopten ook lange tijd dat het niet nodig zou zijn: een harde betaalmuur. Grotere artikelen zijn voortaan alleen te lezen voor abonnees. Het was best spannend, hoe zou dit vallen? Vanaf het moment dat we de betaalmuur aankondigden, zijn in 4 weken tijd 150 abonnees erbij gekomen. We kregen veel positieve reacties, mensen lijken anno 2021 te begrijpen dat voor niets de zon op gaat. Dat stemt ons hoopvol over onze toekomst. De betaalmuur legt de lat bij de redactie ook weer hoger, het dwingt ons scherper na te denken waar het publiek op zit te wachten en waar mensen bereid zijn voor te betalen. Als hoofdredacteur vind ik dit een leuke uitdaging.

Plannen voor 2022

De betaalmuur heeft ons direct weer een nieuwe lijst to-do’s opgeleverd. We zijn al in gesprek met grotere partijen en organisaties in de stad die groepsabonnementen willen afnemen. Er is al heel wat mogelijk, maar om hele grote organisaties soepel te laten aansluiten zullen we nog wat technische aanpassingen aan de website doen. 

Niet gelukt om iets te doen met ons 10-jarig jubileum, en dat kwam ook door alle onzekerheden over de lockdown, want ik wil graag een echt feest. Als de omstandigheden het toelaten zou ik dat graag in 2022 willen doen, en dat kan ook qua timing. Ons lanceringsfeest vond plaats in januari 2012. We kunnen niet wachten tot de cultuursector weer open kan!